3.2. OATB “O’zsanoatqurilishbank”ning Chirchiq filialida mehnatga haq
to’lash bilan bog’liq operatsiyalari audit manbalari
OATB “O’zsanoatqurilishbank”ning Chirchiq filialida mehnat haki,
ishchilar daromadining asosiy manbai bo’lib, bank faoliyatining yakuniy natijasini
hisobga olgan xolda har bir ishchining mehnatga qo’shgan xissasi bilan
belgilanadi.
Bank mehnatga haq to’lash bilan bog’liq operatsiyalari xarajatlarning
kattagina qismini tashkil qiladi. Demak, ish haqi ko’rsatilgan xizmatlar bo’yicha
xarajatlarining muayyan kismi sifatida bank xizmatlar xarajatlar shakllanishiga va
pirovard natijada bankning moliyaviy natijasiga ta’sir etadi.
OATB “O’zsanoatqurilishbank”ning Chirchiq filialida mehnatga haq
to’lash va xodimlardan foydalanishning audit vazifalari mehnat natijalarini
oshirishga yunaltirilgan mehnatni samarali tashkil etishga kumaklashishdir. Shu
maksadda audit jarayonida Bankning shaxsiy tarkibi, mehnat intizomi xolati, ish
vaqtidan unumli foydalanish, mehnatga haq to’lash fondidan foydalanish
tekshiriladi.
OATB “O’zsanoatqurilishbank”ning Chirchiq filialida bank xizmat
faoliyatning turiga ko’ra mehnat haqiga haq to’lash hisob kitobi auditini
o’tkazilganda kuyidagilardan foydalaniladi: mehnat va ish haqi bo’yicha normativ
xujjatlar, bank tomonidan hisoblangan ishbay haq va vaqtbay haqlar.
Shartnomalari, shtat jadvali, ishga qabul qilish va bo’shatish to’grisida bo’yro’q va
farmoyishlar, ish vaqtidan foydalanish tabeli, bajarilgan ishlarni dastlabki hisobini
olib boruvchi naryad, yo’nalish varakalari, raport (bildirishnoma) kaydnoma va
shu kabi xujjatlar, ish haqini hisoblash va to’lov kaydnomalari,
19
O’zbekiston Respublikasi audit faoliyatining 3-milliy stanlarti
48
deponentlashtirilgan ish haqi varakalari ma’lumotlari.
OATB “O’zsanoatqurilishbank”ning Chirchiq filialida xizmat ko’rsatish va
mehnat intizomiga rioya qilishni tekshirish. iqtisodiyotini erkinlashtirish
munosabati bilan aholini ijtimoiy himoya qilish respublikamizning asosiy dasturida
bosh masalalaridan biridir.
Tijorat bankda ishlovchi mehnat resurslarining tarkibi eng avvalo doimiy
ishlovchi mutaxassislarni hisobga olinishini, bankda ma’muriy boshqaruvidagi
mehnat bilan band bo’lgan xobdimlarni va xizmat kiluvchi mutaxassis xodimlar,
kichik xodimlar, muxandis texnik xodimlar sonining, xizmat kiluvchi va kichik
xodimlarning ish bilan ta’minlanishi bankdagi shtatlar jadvaliga tugri keliish
ularga belgilangan maosh summalarini smetaga to’g’ri kelishini aniqlaydi.
-Bankning tarkibi, mehnatni ilmiy tashkil kilinishiga, mehnat tartibiga rioya
kilinishi, bankning ichki bo’limlari bo’yicha ixtisoslashuvini, ichki xo’jalik hisobi
tamoyillariga rioya qilinishini;
-mehnat haqi va to’lash uchun mehnat haqi foydaning, bajargan ish va xizmatlar
mikdoriga to’g’rikelinishini, mehnat haqi daromadning olingan moliyaviy
natijalarigato’g’rikelinishini, mehnat haqi fondini tashkil qilish manbalarini
to’g’riligini mehnat haqi foydadan foydalanish darajasini;
-mehnat unumdorligining msish darajasini ta’minlash uchun yangi texnika,
fan yutuklaridan foydalanish darajasini, yangi texnologiyani kullash darajasi,
shuningdek mehnatni tashkil qilish va mehnat haqi to’lashning takomillashgan
progressiv usullaridan foydalanishni;
-xodimlarning shtatlar bo’yicha tasdiqlanishi xamda ularni ish bilan
ta’minlanishi, bank raxbar tashkilotchi mutaxassisning ish bilan ta’minlanishi yoki
bo’limlar bo’yicha mutaxassis xodimlar bilan ta’minlanishi. Belgilangan
shtatlardan ishlayotgan xodimlarning lovozimlari va mutaxassisligining to’g’ri
kelishi, tegishli mutaxassislik bilan lovozimlarning bir-biriga mos kelishiga kat’iy
rioya kilinishini tekshiradi;
-xodimlarni ishga qabul qilish va ishdan bushashida belgilangan xujjatlar
49
asosida, belgilangan tartibga rioya kilinishini, lovozimlarga va tegishli javobgarligi
yukori bo’lgan vazifalarga qabul kilinganda, ishga qabul kiluvchining shu
lovozimga to’g’ri kelishini sog’ligi, jismoniy ahvoli, bilish darajasi, yoshi va
boshqalar;
1. Tijorat banklarida ichki audit o’tkazishga nisbatan Markaziy bank talablari
to’g’risida №405 sonli Nizom 13 mart 2004yil.
-mehnat intizomiga rioya kilinishini, QQBbank mehnat intizomi
bo’yicha ishga kelish, ketish, dam olish, mehnat minimumi darajasini,
xukumat karorlarini chetga chiqmagan xolda majlis karorlari va buyruqlari
asosida belgilanganligini tekshiradi.
2. OATB “O’zsanoatqurilishbank”ning Chirchiq filiali ichki audit
o’tkazilganda auditor mehnat intizomini mustaxkamlash. Kadrlarni ishsizligini
kamaytirish borasida korxonada qabul kilingan chora-tadbirlarni o’rganib chiqadi.
Tekshirish natijasida lavozim yo’riqnomalari mavjudligi, xodimlar orasida
majburiyatlarni to’g’ri taqsimlanishi aniqlanadi.
Ishga qabul qilish va ishdan bo’shatish to’g’risida buyruq va xisobotlar
ma’lumotlari asosida ish kuchini qo’nimsizliga tahlil qilishadi. Auditor ishdan
bo’shatish sabablari o’rganib chiqiladi. Kadrlar ishsizligi koeffitsenti mazkur
davrda ishdan turli sabablarga ko’ra bo’shatilgan ishchilar sonini jami
ishchilarning o’rtacha soniga bo’lib aniqlanadi. Ushbu ko’rsatkich avvalgi
davrdagi koeffitsentlari bilan taqqoslanadi.
Ish vaqtidan foydalanish va mehnat intizomi audit qilinganda sababsiz ishga
kelmaslik va ishga kech qolish, ichki smenada ish to’xtab qolishi, ishga ishdan
tashqari vaqtda yoki dam olish va bayram kunlari jalb qilish va shu kabi
ma’lumotlari aniqlanadi.
Ishbay ish haqini hisoblash uchun asos bo’lgan xujjatlar tekshirilganda
ularda lavozimli shaxslar imzosi mavjudligi, barcha rekvizitlarini to’g’ri
to’ldirilishi, ushbu xujjatlarda tuzatish, soxtalashtirish yoki qabakilashtirish
holatlari aniqlanadi.
|