Hujjat tekshirish natijalari Tekshiruvchi: Shamsiddin Hamzayev Mustafo 'g'li (ID: 17777) Tashkilot: Lavozimi

ILMIY-NAZARIY ASOSLARI
1.1. Pedagogikada akmeologik usullarni qo’llashning mazmun-
mohiyati.
Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan ta’lim tizimidagi islohotlar ta’lim
tizimini boshqarish mexanizmlarini o’zgartirish, takomillashtirishni, ya’ni
akmeologik usulning ma’muriy buyruqbozlik metodlaridan voz kechib, ijtimoiy-
iqtisodiy, zamonaviy talablarga mos keladigan, demokratik tamoyillarga
asoslangan akmeologik usul tizimini shakllantirishni taqozo etmoqda. Bu bugungi
kunning eng asosiy talablaridan biri bo’lib, nafaqat akmeologik usul muammolari,
balki sub’ektlarning akmeologik usul faoliyatini tashkil etish va ularni
shakllantirish zamirida, eng avvalo, akmeologik usul tizimining turli bo’g’ini
rahbarlarining akmeologik usul faoliyatini takomillashtirishning yo’l-yo’riqlarini
aniqlash, yangi sharoitlarga muvofiqlashtirish va amaliyotga joriy etish vazifalarini
belgilaydi.
Shundan kelib chiqib, ta’lim tizimini rivojlantirish yo’nalishida amalga
oshirilayotgan islohotlar barcha ta’lim muassasalarida ta’lim jarayonini ilmiy
asosda tashkil etish va boshqarishda fan-texnika yutuqlariga asoslangan
11
11
11

---

9
akmeologik usulning eng samarali, innovatsion metodlaridan foydalanishni,
akmeologik usul yo’nalishida bilim, ko’nikma va malakalarni, yangi shaxsiy va
kasbiy sifatlarni talab qiladi.
“Akmeologik usul” so’zi odatda aniq bir maqsadga erishish uchun
boshqariluvchi tizim (yoki akmeologik usul ob’ekti)ga faol ta’sir ko’rsatish
to’g’risida gapirilganda qo’llaniladi. Yangi ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlar sababli
vujudga kelayotgan ta’lim falsafasining o’zgarishlari yangi akmeologik usul
paradigmasiga o’tishni taqozo etadi. Yangi paradigma ta’limni boshqarishga turli
xil yondashuvlarni qo’llashga asoslangan (33; 181). Bunday har xil qarashlar
yordamida o’quv ishlari, o’qituvchining ilmiy-metodik ishlari, ta’lim muassasasi
rahbarlari faoliyatida o’zgartirishlarni amalga oshirish mumkin.
Adabiyotlarda akmeologik usulning ma’nosi bo’yicha uch xil yo’nalishda
tushunchalar mavjud. Birinchisiga ko’ra, akmeologik usul ma’nosini faoliyat deb
keltirilgan. Masalan, o’z vaqtida akmeologik usul fanining rivojlanishiga salmoqli
hissa qo’shgan, akmeologik usul nazariyasi asoschilaridan biri frantsuz olimi
A.Fayol boshqarishni kelajakni ko’ruvchi; tashkilotni idora qiluvchi; faoliyatni
tashkillashtiruvchi; faoliyat turlarini muvofiqlashtiruvchi; qaror va buyruqlarning
bajarilishini nazorat qiluvchi kuchli qurol deb ataydi (30, 8-b.).
Ikkinchi yo’nalish vakillari akmeologik usulni bir tizimning ikkinchisiga,
shaxsning ikkinchi bir shaxsga yoki guruhga “ta’sir etishi” deb hisoblaydilar. Bu
yo’nalish tarafdorlari akmeologik usul maqsadga yo’naltirilgan ta’sir etish,
sub’ektning ob’ektga ta’siri natijasida ob’ektning o’zgarishi, deb ta’riflaydilar (13.
124; 129; 158).
Uchinchi yo’nalishga ko’ra, akmeologik usul sub’ektlar o’rtasidagi o’zaro
ta’sir, ya’ni to’g’ri va teskari ta’sirlarning uzluksizligi, bir-biriga ta’sir etuvchi
sub’ektlarning o’zgarishini organik bog’liqligi degan qarashlar mavjud.
S.N.Tidor esa akmeologik usulni quyidagicha tavsiflaydi:
“Maqsad
yo’nalishida ob’ektni muvofiqlashtirish; maqsadga erishish uchun ob’ektga ta’sir