34
Ta’lim tizimida yangilik kiritish turlari, shakllari juda xilma-xildir. Yangilik
kiritishning tizimli tasnifi ishlab chiqishga harakat qilingan bo’lsa-da, hali umumiy
holda yagona tasnifi yaratilmagan (44,185).
Yangilik kiritish tasnifi muammolari bo’yicha olib borilgan tadqiqotlarni
o’rganish natijalarining ko’rsatishicha, yangilik kiritishning xususiyatlariga ko’ra
ularni turli xil asoslar bilan turlicha tasniflash mumkin, ya’ni bugungi kunda
yangilik kiritishning tugallangan tasnifi mavjud emas. Shu bilan birgalikda bizning
tadqiqotlarimiz doirasida aniqlangan ma’lumotlarga ko’ra, yangilik kiritishni
o’rganishda eng avvalo, yangiliklarni ta’lim-tarbiya jarayonining qaysi bo’g’iniga
tegishli ekanligini inobatga olish maqsadga muvofiq.
Yangilik kiritishni ommalashtirish va ularni tashkil etish innovatsion
jarayonning tashkil etuvchi qismlari hisoblanadi. Innovatsion jarayonning uchta
mantiqiy shakllari ajratiladi: tashkilot ichidagi oddiy jarayon, tashkilotlararo oddiy
jarayon va kengaytirilgan jarayon. Tashkilot ichidagi oddiy innovatsion jarayon
bitta tashkilotning o’zida, ya’ni ichki faoliyatida yangilikni joriy etishni ko’zda
tutadi, bunda yangilik ommalashtirish shakliga ega bo’lmaydi. Tashkilotlararo
oddiy
innovatsion
jarayonda
yangilik
buyumlarni
almashtirish
sifatida
almashtiriladi. Innovatsion jarayonning bu shakli yangilik yaratganlarning
funktsiyasi
iste’molchilarning
funktsiyasidan
farq
qilishini
ko’rsatadi.
Yangiliklarni ishlab chiqqan ixtirochilarning tanho huquqlarini (monopoliya)
buzgan holda, mavjud yangiliklarni amaliyotga joriy etuvchi yangi ishlab
chiqaruvchilarni vujudga kelishida kengaytirilgan innovatsion jarayon yuzaga
keladi va o’zaro raqobatlar tufayli natijaning xususiyatlari takomillashib boradi
(23,146).
R.Sh.Ahlidinov,
Sh.Qurbonov,
E.Seytxalilov,
M.Quronov
va
I.Majidovlarning fikriga ko’ra, innovatsion jarayonlari to’planib, qaror topish, faol
shakllantirish, transformatsiyalovchi kabi rivojlanish tsikllarini hosil qiladi.
Mazkur jarayonlar davomida ta’lim tizimlarining innovatsion potentsiali: ularning
o’z-o’zidan rivojlanish qobiliyati, shaxsning o’zini-o’zi rivojlantirishi uchun
Dostları ilə paylaş: