Hujjat tekshirish natijalari Tekshiruvchi: Shamsiddin Hamzayev Mustafo 'g'li (ID: 17777) Tashkilot: Lavozimi

2
17
1
1
1

---

22
rahbarning akmeologik usul faoliyati asosiy uslublarining mazmun va mohiyatiga
to’xtalib o’tamiz.
1. Avtoritar (direktiv) uslubda rahbar o’z irodasini qo’l ostidagilarga
ma’muriy kuch vositasida o’tkazishga intiladi, ya’ni majburlash, qo’rqitish,
rag’batlantirish va boshqa chora-tadbirlardan foydalanadi. Bu xil akmeologik
usulchilik bevosita buyruq va farmoyishlar berishga asoslanib, boshliqqa so’zsiz
bo’ysunishni taqozo qiladi. Jamoa a’zolarini bevosita muloqotda bo’lishini
chegaralab qo’yadi. O’zining noo’rin harakatlarini tanqid qilinishiga chiday
olmaydi. Bunday vaziyatda xodimlarning mehnat jarayoniga munosabatlari, ayrim
shaxsning manfaatlari psixologik jihatdan e’tiborga olinmaydi. U o’z xodimlariga
ishonmaydi, barcha mavjud axborotlarni o’zi orqali o’tkazishga harakat qiladi.
Bu “ajratib tashla va hukmronlik qil” printsipiga asoslangan shafqatsizlarcha
uslubdir. Bunday uslub garchi bir muncha samarali bo’lsa ham aslida, jamoada
muxoliflik, norozilik kayfiyatini shakllantiradi. Bunday uslub ta’sirida inson o’z
mehnatidan qoniqmaydi, uning natijalaridan begonalashib qoladi, mehnat
unumdorligi pasayadi, ish sifati yomonlashadi, rasmiyatchilik avj oladi, ta’qib,
chaqimchilik, guruhbozlik kabi illatlarning kuchayishiga yakkahokimlikka intilish
sabab bo’ladi. Avtokrat rahbar jamoadagi munosabatlarni izdan chiqaradi, bu
jamoaning mehnat unumdorligini tushib ketishiga olib keladi (14, 55; 67; 224; 225;
302).
Bunda mazkur uslubning turli xil shakl va usullari vujudga keladi:
a) mutloq-diktatorlik shaklida – rahbarning qaror qabul qilishida xodimlar
ishtirok etmaydi va u muttasil buyruq berishga, majburlash, qo’rqitish orqali
xodimlarni o’z istaklariga so’zsiz bo’ysundirishga intiladi;
b) avtokratik usul – yakkahokimlik tushunchasini bildiradi, ya’ni
hukmronlikni amalga oshiruvchi rahbarning ixtiyorida keng imkoniyat va
vakolatlar bo’lishini ko’zda tutib, bu ma’muriy buyruqbozlikka asoslangan
akmeologik usulning byurokratik turi; bunda rahbar lavozimlarga ko’ra bo’ysunish