Humanitar və sosial elmlər faküLTƏSİ
Yüklə 1,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
25 Şəkil 8. Emosional hallar və şəxsiyyət komponentləriarasındakı əlaqələrin məzmunu. Hazırda müasir psixologiyada tələbə şəxsiyyətinin formalaşması ilə emosiyaların qarşılıqlı asılılığı mövzusunda aparılan tədqiqatların əsas hissəsi tələbələrin emosional intellektinə təsir göstərən amillərin psixoloji təhlilinə əsaslanır. Eİ və ya EQ (Emotional intellegence and Emotional quotient)- emosional intellekt olaraq bilinən və uşaqların IQ-(İntellegence quotient) yəni, zehni qabiliyyətlərini formalaşdıran xüsusiyyətlərdən daha vacib olduğunu vurğulayanemosional xüsusiyyətlərimizi anlaya bilmək vəemosiyalarımızı idarə edə bilmək bacarığımızdır. İlk olaraq 1990-cı ildə Harvard Universitetinin psixoloqu Peter Solovey və New Hampshire Universitetinin psixoloqu Con Mayer tərəfindən istifadə edilmişdir. Lakin, emosional intellektin nəzəri və praktik problemləri sistemli şəkildə Daniel Qoleman tərəfindən öyrənilmiş və öz tədqiqatlarının yekununu 1995-ci ildə “Emotional İntellegence” adlı kitabında əks etdirmişdir [72, s.12]. Daniel Qolemana görə emosional intellekt: “Özünü hərəkətə keçirə bilmək, maneələrə baxmayaraq məqsədinə doğru atılan yola davam edə bilmə, instinktlərini idarə edərək həzz duyğusunu gecikdirə bilən, ruh halını nizama sala bilmək, yaşadığı stressin düşünməsinə mane olmasına icazə verməmək, özünü başqalarının yerinə qoya bilmək və ümid etmək” dir [72s.14]. D.Qolemana görə emosional intellekt aşağıdakı 5 bacarığı özündə birləşdirir: Öz emosiyalarını dərk etmək və anlaya bilmək Emosiyalarını idarə edə bilmək Şəxsi motivasiya Empatiya Sosial bacarıqlar EQ inkişaf etdirmək mümkündürmü və ya mümkünsə əgər, bunun üçün bir insanda vacib olan hansı intellektual keyfiyyətlərin inkişafına diqqət yetirilməlidir, 26 tipli suallar bu tətdqiqat işi ilə məşğul olan şəxsləri hər zaman maraqlandırmışdır. Əgər, İQ inkişaf etdirilə bilərsə demək ki, biz EQ bacarığının da inkişafından danışa bilərik. Lakin, psixoloji nəzəriyyələr bu barədə fərqli yanaşmalarla çıxış etmişdir. Emosional intellekt nəzəriyyələrinin ən məşhuru ilə əməkdaşlıq edən ən böyük faktor ehtimaldır ki, bu nəzəriyyə İQ-nü bəyənmir, amma emosional intellekti inkişaf etdirməyin mümkünlüyünü güman edir. Bunlardan xüsusi şəkildə özünə yer edən nəzəriyyə kimi skeptsizmi göstərmək mümkündür. Hərçəndki, skeptsizmə dair bəzi sübutlar vardır ki, insanlar emosional intellekti inkişaf etdirə bilər. Qərb Tədqiqat Universitetində yerləşən Weatherhead İdarəçilik Məktəbində aparılan bir tədqiqata görə, tələbələr öz emosional intellektinin səlahiyyətlərinə başqa bir koqnitiv bacarıq əlavə etməklə, onlar öz bacarıqlarının inkişafı üçün spesifik səlahiyyət seçir və inkişaf etdirir, fərdiləşdirlmiş öyrənmə planını gücləndirməklə bu səlahiyyətləri həyata keçirir. Tələbələrin obyektiv qiymətləndirməsi bu proqramla başlayır, məzuniyyət sonrası və illər sonrasında iş fəaliyyətində izlənilərək, güman edilir ki, əgər ki bu problemlerin doğru ünvanı tapılarsa o zaman emosional intellekti inkişaf etdirmək olar. Bu müxtəlif modellərin variantlarının inkişafı ilə müəyyən edilmişdir ki, Eİ özünə-hesabat vermə, formal qiymətləndirmə, öz bacarıqlarının istifadəsi və ya testləşdirlməsi ilə emosiyaları müəyyən etmək, digər qruplar və ya özünü inkişaf yolu ilə ölçülə bilər. Bütün bu dediklərimizi aşağıdakı kimi qruplaşdıra bilərik: Özünə-hesabat vermək 1. Öz emosiyalarını bilmək Özünü-idarə 2. Öz emosiyalarını idarə etmək 3. Özünü motivasiya Sosial-hesabat vermək 4. Başqalarının emosiyalarını tanımaq və anlamaq Əlaqələri idarə etmək 27 5. Başqalarının emosiyalarını idarə etmək Weatherhead İdarəçilik Məktəbində aparılan tədqiqatların nəticəsində məlum oldu ki, EQ-nün bu dörd ünsürü inkişaf prosesində düzgün yerləşdirilməklə təşkilatçılar öz işçilərinin emosional intellektini artıra bilər. Bu isə onları daha da ruhlandırdı [73, s.24] Ümumilikdə, emosional intellektin mahiyyətinin anlaşılması və bu barədə tədqiqatları ilə məşhur olan psixoloqların fikirləri kifayət qədər çoxdur. Emosional intellektin bütün nəzəri problemlərini aşağıdakı cədvəldə qruplaşdırmışıq.[6,s.126](şəkil 9) Yüklə 1,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|