I bo’lim. Konserva korxonalari jihozlari

Qon uchun seParatorlar
. Bu seParatorlar shakliy elementlarni va 
zardobni (Plazmalar) ajratish uchun foydalaniladi. Zamonaviy seParatorlarda 
umumiy qon massasiga nisbatan qonning suyuq fraktsiyasini chiqishi 65% ga 
yetadi. 
SeParator barabaniga qon 25—30° S haroratda uzluksiz oqimda uzatiladi. 
Qalqovuchli rostlagich yuklash voronkasida qon sathini doimiy va barabanga bir 
tekisda kelishini ta’minlaydi. Markazdan qochma kuch ta’sirida qon 2 ta 
fraktsiyaga ajraladi. Yengil fraktsiya (Plazma) baraban markaziga harakat qiladi, 
tarelka ushlagichni tashqi kanali bo’yicha ko’tariladi va ajratuvchi tarelka teshiklari 
orqali qabul qilgichga (Priyomnik) yo’naltiriladi. Og’ir fraktsiya (shakliy elementlar 
kontsentratlari) baraban qoPqog’i va ajratuvchi tarelka orasidagi kanal bo’yicha 
baraban chetiga kelib tushadi va qabul qilgichga (Priyomnik) chiqariladi. 
Katta va kichik go’sht korxonalarida SK-1 seParatorlari qo’llaniladi (120 -
rasm). Unumdorligi 250 kg/soat, barabanning aylanishlar soni minutiga 3500-4650, 
tarelkalar soni 57-97, elektrodvigatel quvvati 1,7 kvt. 
SeParator asosga 1 mahkamlangan qoPqoqdan 2 iborat. Baraban ichida 
tarelkali Paket bilan 4 tarelka ushlagich 3 bor. YUqorida ajratuvchi tarelka 5 bor. 
Tarelkalar o’rtasidagi masofa 0,4 mm, tarelkaning maksimal va minimal radiuslari 
108,5 va 30,5 mm, tarelkaning og’ish burchagi 55°. 

---

126 
Baraban qoPqog’i asosga halqa 6 yordamida mahkamlanadi. Qondan 
ajraladigan shakliy elementlar yig’gichga (sbornik) 7 kelib tushadi, zardob esa qabul 
qilgichga 8 yo’naltiriladi. Qonning seParatorga kelishini rostlash qalqovuch 10 bilan 
qalqovuch kamerasi 9 xizmat qiladi.
120-rasm. Qon uchun SK-1seParatori: 
1 -asos; 
2-
qoPqoq; 
3-
tarelka ushlagich; 
4-
tarelka Paketi; 5- ajratuvchi 
tarelka; 5-biriktiruvchi xalqa; 7-yig’ich (sbornik); 
8-
qabul qilgich (Priemnik); 
9-
qalqovuchli kamera; 
10 -
qalqovuch; 11- stanina; 
12-
val; 
13 –
yuqorigi 
tayanch; 
14
- Pastki tayanch; 
15 –
vintli juftlik. 
APParatning hamma detallari staninaga 11 mahkamlangan. YUqorigi va 
Pastki tayanchlarga 13, 14 ega vertikal valga 12 baraban mahkamlangan. Val 
vintli juftlik 15 va friktsion markazdan qochma mufta orqali flanetsli 
elektrodvigatel yordamida harakatga keltiriladi. Baraban tarelkasi zanglamaydigan 
Po’latdan tayyorlanadi. 
Kichik korxonalarda qonni seParatsiyalash uchun AS-1J i AS-2J 
seParatorlaridan foydalanish mumkin. Ularning unumdorligi 40-100 l/soat -ni 
tashkil etadi. SeParatorlar oqova suvlardan yog’ni va oqsilli aralashmalarni 
ushlashda, yelimli bulonlarni tindirish va tozalash uchun ham qo’llaniladi.
SeParatorni ishga tushirishda dastlab, barabanni aylanishini 3-10 min
davomida tezlashtirib olinadi. Bu vaqt davomida seParatsiyalanadigan mahsulot 
seParator barabaniga uzatilmaydi. So’ngra mahsulot uzatilishi boshlanadi va 
fraktsiya sifatini nazorat qilish uchun davriy ravishda namunalar olinadi.
SeParatsiyalash tugagandan keyin to’xtatish tugmasi bosiladi va 
elektrodvigatel o’chiriladi. Agar seParator to’xtagandan keyin barabanda suyuqlik 
yoki cho’kma qolsa, unda ulardan tozalash kerak. Buning uchun baraban ochilib, 
qismlarga ajratiladi, tarelkalar yuviladilar va shu tartibda u yig’iladi. Go’sht 
korxonalarida seParatorlar kichik ta’mirdan o’tkaziladi. KaPital ta’mirlashda esa 
seParatorlar maxsus korxonalarga yo’nalitiriladi. EksPluatatsiya jarayonida 
ishqalanib ishlaydigan seParator detallari o’z vaqtida va to’g’ri moylash kerak. Bu 
maqsadda ishlatiladigan moylar tarkibida mexanik aralashmalar yoki suv 

---

127 
bo’lmasligi kerak. Moyni to’liq almashtirish seParator har 300-350 soat 
ishlagandan keyin amalga oshiriladi. 
SeParator unumdorligi quyidagi tenglama orqali aniqlanadi: 
Q = 
4,8 
β
n
2
z tg
α
(R
3
maks
- R
3
min
) 
d
2 
t l/soat,
 
(4-2) 
Bu yerda 
β
- barabanning F.I.K. (0,5-0,7); P – barabanning minutdagi 
aylanishlar soni; 
z – 
barabandagi tarelkalar soni; 
α
- baraban tarelkasining og’ish 
burchagi, 
grad; 
R 
maks
– baraban tarelkasining maksimal radiusi, 
sm; 
 
R
min
– 
baraban tarelkasining minimal radiusi, 
sm; d -
zarrachalar diametri, 
sm; t –
mahsulotning harorati, °S.
SeParator elektrodvigateli quvvatini quyidagi tenglama orqali aniqlash 
mumkin: 
(
)
11
3
3
10
36
,
1
⋅
+
⋅
⋅
=
n
R
H
R
N
ϕ
β
kVt, (4-3) 
bunda 
β
- ishqalanishda quvvat sarfini inobatga oluvchi koeffitsient (1,1-1,5); 
φ 
– koeffitsient,
φ=1,5-1,6; R
–
barabanning tashqi radiusi, 
sm; P –
barabanning 
sekunddagi aylanishlar soni;
N 
— konus qobig’ining yarmigacha baraban 
balandligi, 
sm.
 
Qon uchun ishlatiladigan seParatorlar unumdorligi quyidagi tenglama 
orqali ifodalanadi: 
Q 
=
0,04 
⋅
β
64
100
r z P V n
2
l/soat
,
(4-4) 
Bunda 
β
- seParatorning texnologik F.I.K.(
β
= 0,6); r – qonning 
ajraluvchanligi (r= 2,2 
•
10
-8
sek); 
z
–
tarelkalar soni; V - hisobiy hajm, 
sm
3
, u 
quyidagi tenglama bo’yicha aniqlanadi:
V 
= 
π
(R
2
maks
- R
2
min
)h 
sm
3
,
(4-5) 
R 
maks
- tarelkani maksimal radiusi, 
sm;
R
min
-
tarelkani minimal radiusi, 
sm; 
N -
tarelkalar o’rtasidagi masofa, 
sm; P-
barabanning minutdagi aylanishlar soni;
R -
barabanning to’lishi:
R = 
h
H
ϕ
; 
(4-6). 
N -
baraban balandligi, 
sm.