I. M. Mustafayev O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Botanika instituti katta

Organlar sistemasi
Organlar
Funksiyasi
Tayanch-harakat sistemasi
To‘qima suyuqligidan iborat gi
-
drostatik skelet (chuvalchanglar), 
xitindan iborat tashqi skelet 
(bo‘g‘imoyoqlilar), tog‘ay yoki 
suyakdan iborat ichki skelet va 
muskullar (xordalilar).
Tana shaklini saqlash, ichki 
organlarni himoya qilish va ha-
rakatni ta’minlash.
Nafas olish sistemasi
Jabralar (mollyuskalar, qisqich
-
baqasimonlar, baliqlar), traxeya 
(o‘rgimchak, hasharotlar), o‘pka 
(chayonlar, amfibiyalar), burun 
boshlig‘i, hiqildoq, traxeya, bronx, 
o‘pkalar (reptiliyalar, qushlar va 
sutemizuvchilar).
Organizmda gaz almashinuvini 
amalga oshirish, ya’ni hayvon or-
ganizmini kislorod bilan ta’min-
lash va karbonat angidridni or-
ganizmdan chiqarib yuborish.
Ovqat hazm qilish sistemasi
Og‘iz bo‘shlig‘i, halqum, qizil-
o‘ngach, oshqozon, ichak, jigar, 
oshqozonosti bezi.
Ovqatni maydalash va hazm 
qilish, oziq moddalarning so‘ri
-
lishi va hazm bo‘lmagan qol-
diqlarning organizmdan chiqa-
rib yuborilishini ta’minlash.
Qon aylanish sistemasi
Yurak, qontomirlar.
Oziq modda, kislorod, gor
-
monlarning to‘qimalarga ham
-
da moddalar almashinuvi qol-
diqlarining ayirish organla riga 
transportini ta’minlash.
Ayirish sistemasi
Protonefridiy (yassi chuval
-
changlar), metanefridiy (halqali 
chuvalchanglar), buyraklar, siydik 
yo‘li, siydik pufagi (umurtqalilar).
Organizmdan ortiqcha suv, 
moddalar almashinuvi qoldiqla-
rini tashqi muhitga chiqarib 
yuborish.
Jinsiy sistema
Urug‘don, urug‘ yo‘li, tuxumdon, 
tuxum yo‘li, bachadon.
Jinsiy hujayralarni hosil qilish, 
organizmlarning jinsiy ko‘pa-
yishini ta’minlash.
Nerv sistemasi
Nerv stvoli, nerv tugunlari, bosh 
miya, orqa miya, nervlar.
Organizmdagi fiziologik jara-
yonlarni boshqarish va orga-
ni zm ning tashqi muhit bilan 
munosabatini ta’minlash.
Endokrin sistemasi
Ichki sekretsiya bezlari.
To‘qima, organlar faoliyatini 
gumoral boshqarish.
Immun sistemasi
Limfa tugunlari, taloq, ayrisi
-
mon bez.
Organizm hayot faoliyatining 
yot moddalarga nisbatan barqa
-
rorligini ta’minlash.
Organizm. 
Odam va hayvon organizmida organlar sistemalari alohida emas, balki yaxlit 
tarzda, bir-biri bilan bog‘liq ravishda faoliyat yuritadi. Har bir hayvon molekulyar, hujayra, 
to‘qima, organ, organlar sistemasi va organizm darajalarida o‘rganilishi kerak bo‘lgan murak
-
kab biologik sistemadir.

---

65