I. M. Mustafayev O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Botanika instituti katta

YANGI BILIMLARNI QO‘LLAYMIZ
Bilish va tushunish
1. Bir hujayrali hayvonlar qanday nafas oladi?
2. Bo‘shliqichlilar bilan bir hujayrali hayvonlarning nafas olish sistemasida qanday o‘xshashlik bor?
3. Bo‘g‘imoyoqlilar tipi vakillarida nafas olish organlari xilma-xil tuzilishga egaligiga sabab nima?
Qo‘llash
. “Qushlarda nafas olish ketma-ketligi” mavzusida mental xarita tuzing.
Tahlil
. Hayvonlarda tana tuzilishining murakkab-
lashishi va tana hajmining kattalashib borishi bilan 
nafas olish organlari o‘rtasida qanday bog‘liqlik bor? 
Buning sababini qanday izohlaysiz?
Sintez
. Baqaning nafas olish va chiqarish jarayon
-
lari qaysi fizik qonuniyatlar asosida amalga oshadi?
Baholash
. Anaerob sharoitda yashaydigan orga-
nizmlarda nafas olish jarayoni qanday kechadi?
6.12-rasm. 
Qushlarning o‘pka orqali 
nafas olishi. 
6.13-rasm. 
Odamning o‘pka orqali 
nafas olishi 
traxeya
o‘pka
havo 
xaltalari
havo 
xaltalari
bronx
burun
bronx
halqum
traxeya
o‘pkalar
diafragma
hiqildoq

---

99
6.3. LABORATORIYA MASHG‘ULOTI. O‘SIMLIKLARNING NAFAS OLISHINI O‘RGANISH
Maqsad: 
o‘simliklarning nafas olish jarayonini tajribada o‘rganish.
Barcha organizmlar singari o‘simliklar ham kislorod bilan nafas oladi va karbonat angidrid 
chiqaradi. Qabul qilingan kislorod o‘simlik tanasidagi organik moddalarni anorganik modda
-
largacha parchalaydi. Omborlarda saqlanadigan urug‘lar, ildiz va ildizmеvalar ham nafas oladi. 
Lekin o‘simliklarning maxsus nafas olish organlari bo‘lmaydi. Ular barcha hujayralari orqali 
nafas oladi. 
Bizga kerak:
gultuvakda o‘sayotgan o‘simlik, sham naychasi, 3 ta shisha idish, gugurt, soat.