I. M. Mustafayev O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Botanika instituti katta

zigota
deyiladi va undan yangi avlod rivojlanadi 
(10.2-rasm)
.
Jinssiz va jinsiy ko‘payishning ahamiyati.
Jinsiy ko‘payish natijasida hosil bo‘lgan avlod
ota-onaga nisbatan tashqi muhitning o‘zgaruvchan sharoitlariga moslashuvchan hamda 
yashovchan bo‘ladi. 
Jinssiz ko‘payish, asosan, qulay sharoitda amalga oshadi, bunda organizmlarning tez va 
ko‘p nasl qoldirishi ta’minlanadi.
Xromosoma • Binar 
bo‘linish • Zoospora • Zigota
10.2-rasm. 
Jinssiz va jinsiy ko‘payish.
erkak 
triton
urg‘ochi
triton
tuxum hujayra
urug‘lanish
zigota
 10.1-rasm.
Hujayra irsiyatning 
moddiy asosi. 
Hujayra
Hujayra
Yadro
Yadro
Xromosoma
Xromosoma
DNK
DNK
spermatozoid

---

140
10.4-rasm.
Protoktistalarning binar bo‘linishi.
10.3-rasm.
Bakteriyalarning 
binar bo‘linishi.
Suvo‘tlarning ko‘payishi
jinssiz
jinsiy
zoospora hosil qilish
tallomning bo‘laklarga bo‘linishi
10.6-rasm. 
Ulotriksning jinssiz 
va jinsiy ko‘payish.
Bakteriyalarning ko‘payishi. 
Bakteriyalar faqat jinssiz – binar, ya’ni ikkiga bo‘linish usuli 
bilan ko‘payadi 
(
10.3-rasm)
.
Protoktistalarning ko‘payishi. 
Binar bo‘linish bir hujayrali protoktista (oddiy amyoba, 
yashil evglena, infu zoriya tufelkasi)larda ham kuzatiladi. Bu organizmlarda binar bo‘linish 
bakteriyalardan farq qilib, dast lab yadroning, so‘ng, hujayraning teng ikkiga bo‘linishi bilan 
amalga oshadi 
(
10.4-rasm)
.
Bir hujayrali suvo‘t xlamidomonada qulay sharoitda 
jinssiz (spora hosil qilib) ko‘payadi. Bunda ona hujayra ning 
ko‘p marta bo‘linishi natijasida 2 xivchinli ha rakatchan 
spora 
lar hosil bo‘ladi. Ular 
zoosporalar
deb ataladi. 
Ma’lum muddat o‘tgach, har bir zoospora mustaqil orga-
nizmga aylanadi.
Xlamidomonada noqulay sharoitda jinsiy usulda 
ko‘payadi. Bunda xlamidomanada hujayrasida 2 xivchinli 
gametalar hosil bo‘ladi. Gametalar suvda o‘zaro juft-juft 
holda bir-biri bilan qo‘shilib, 
zigota 
hosil qiladi. Zigota ti
-
nim davridan o‘tgach, bo‘linib, 4 ta yosh xlamidomonada 
rivojlanadi 
(
10.5-rasm)
.
Ko‘p hujayrali suvo‘tlar ham jinssiz va jinsiy usul-
da ko‘payadi. Jinssiz ko‘payish suvo‘t tanasi – tallomning 
bo‘ lak larga bo‘linishi va zoosporalar orqali amalga oshadi.
Jinsiy ko‘payish 
gametalar
orqali amalga oshadi. Gametalar suvga chiqib, juft bo‘lib 
qo‘shiladi va zigota hosil bo‘ladi. Zigota qalin po‘st bilan qoplanib, tinim davridan o‘tgach, 4 
ta hujayraga bo‘linadi. Hujayralarning har biridan yangi suvo‘t rivojlanadi 
(
10.6-rasm)
.