I. M. Mustafayev O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Botanika instituti katta

5.
Periferik nerv sistemasi
F
Nasldan naslga o‘tmaydi va uzoq saqlanib qolmaydi.
6.
Shartli reflekslar
G
Tashqi yoki ichki ta’sirlar orqali qo‘zg‘aladi.
7.
Narvon tipidagi nerv 
sistema
H
Sezuvchi va harakatlantiruvchi neyronlar oralig‘ida joy
-
lashgan.
8.
Oraliq neyron
I
Bo‘shliqichlilar vakillarida rivojlangan.
9.
Akson
J
Neyronlarni oziqlantirish vazifasini bajaradi.
10.
Muskul
K
Nerv hujayrasining kalta o‘simtasi.
5. 
Aziz o‘quvchilar! Hech e’tibor berganmisiz, tuxumdan chiqqan jo‘jalar dastlab ko‘zga 
ko‘ringan hamma narsani cho‘qib ko‘radi. Keyinchalik ular yeb bo‘ladigan va yeb bo‘lmay
-
digan narsa larni farqlashni o‘rganadi. O‘z egasini taniydigan, uning ovoziga e’tibor beradigan 
bo‘lib qoladi. Bu holatni qanday izohlaysiz? Jo‘jadagi bunday o‘zgarishlarning asl sababini qay-
si bio logik jarayon bilan tushuntirish mumkin deb o‘ylaysiz?

---

77
V BOB
 
OZIQLANISH
5.1. ORGANIZMLARNING OZIQLANISHI
MUAMMONI ANIQLAYMIZ. 
Iste’mol qilinadigan oziq-
ovqat mahsulotlari tarkibini bila sizmi?
YANGI BILIMLARNI KASHF ETAMIZ.
Barcha tirik organizmlar bilan atrof-muhit o‘rtasida 
uzluksiz modda va energiya almashinuvi sodir bo‘ladi. Tirik organizmlardagi hayotiy jara yonlar, 
ya’ni hujayralardagi organik moddalar sintezi, membrana orqali moddalar transporti, hujayralar-
ning o‘sishi va bo‘linishi, to‘qima va organlar faoliyati, tana harorati doimiyligini saqlash uchun 
energiya zarur. Bu energiya oziq moddalarning parchalanishi jarayonida hosil bo‘ladi. 
Tirik organizmlarning modda va energiyani o‘zlashtirishi 
oziqlanish
deyiladi.
Oziq moddalar organizmning har bir hujayrasini energiya va qurilish materiallari bilan ta’min
-
laydi.
Oziqlanish tirik organizmlarning muhim fiziologik xususiyatidir. Tabiatdagi barcha organizm
-
lar oziq manbai sifatida bir-biri bilan bog‘lanib, oziq to‘rini hosil qiladi 
(5.1-rasm).
 
Oziq zanjirida 
o‘simliklar – hosil qiluvchi (produtsent), hayvonlar – iste’mol qiluvchi (konsument), bakteriya va 
zamburug‘lar – parchalovchi (redutsent) hisoblanadi.