I Maidə Surəsi 55-56

Maidə Surəsi 55-56 ........................................................ 21

aralarında Abdul-lah b. Salamın da ol/tapıldığı bir qrup Yəhudi ilə

oturduğu bir sırada bu ayəs(n)i endi. Peyğəmbər məscidə getmək üzrə

çıxdı. Qarşısına bir dilənçi çıxdı. Peyğəmbər ona, 'Sənə bir şey

verən oldumu?' deyə soruşdu. Dilənçi, 'Bəli, bu namaz qılan adam.'

qarşılığını verdi. Peyğəmbərimiz yaxına gəlincə onun Hz. Əli olduğunu

gördü."

Mən deyərəm ki: Bu rəvayət, Tefsir'ul-Ayyaşi'de də İmam Mis'-

dan (ə.s) nəql edilmişdir. [c. 1, s. 328, h: 139]

əl-Emali adlı əsərdə Şeyx Tusi, Məhəmməd b. Məhəmməd'-

deyil -yəni Şeyx Müfiddən-, o Əbul-Həsən Əli b. Məhəmmədi Katibdən,

o Həsən b. Əli Zəfərənidən, o Əbu İshak İbrahim b. Məhəmməd

Saka-fidən, o Məhəmməd b. Əlidən, o Abbas b. Abdullah

Anberidən, o Əbdürrəhman b. Esved Kin idi Yeşkuridən, o Avn

b. Ubeydullahdan, o atasından, atası babası Əbu Rəfidən belə

dediyini nəql edər: "Bir gün Peyğəmbərimizin yanına mədaxilim. Peyğəmbər

yatırdı. Otağının bir tərəfində bir ilan gördüm. Onu öldürüb

Peyğəmbərimizi oyandırmaq istəmədim. O sırada ona vəhy

endiyini düşündüm. Buna görə Peyğəmbər ilə ilan arasında yerə

uzandım və, 'Əgər ilandan bir pislik gəlirsə ona deyil, mənə gəlsin.'

dedim."

"Vəziyyətdən məmnundum. O sırada Peyğəmbər (s. a. a) oyandı.

Oyanarkən 'Sizin vəliniz ancaq Allah, ONun Elçisi və... möminlərdir.'

ayəsini oxuyurdu. Ayəs(n)i sonuna qədər oxuyub bitirincə, 'Əliyə

istiqamətli nemətini tamamlayan Allaha həmd olsun. Allahın

özünə istiqamətli bu hədiyyəs(n)i üzündən nə xoşbəxt ona!' dedi. Sonra

mənə dönərək, 'Burada nə işin var?' deyə soruşdu. Özünə otaqdakı

ilan məsələsini izah etdim. Mənə, 'Öldür onu.' dedi. Mən də dediyini

etdim. Sonra mənə, 'Ey Əbu Rəfi, bir gün gələcək bir qrup Əli ilə

döyüşəcək. Əli haqq üzrə və o qrup batil üzrə olacaq. O gün sən

nə edəcəksən? Onlara qarşı cihad etmək haqq olaraq Allah üçün edilən

bir cihaddır. Buna gücü çatmayan onlara ürəyi ilə qarşı çıxmalıdır.

Bundan başqa başqa bir şey yoxdur.' dedi. Peyğəmbərimizə,

'Ya Rəsulullah, mənim üçün Allah dua et ki, əgər o zamanı görsəm,

mənə onlarla döyüşmə gücü versin.' dedim. Peyğəmbərimiz

mənim üçün dua etdi və 'Hər peyğəmbərin bir güvəndiyi adam vardır.

Mənim etibarlı adamım da Əbu Rəfidir.' dedi."

Əbu Rəfi sözlərinə belə davam edir: "Osmandan sonra xalq

22 ......................................... əl-Mizan Fi Tefsir'il-Kur'an - c. 6

Hz. Əliyə beyət edib Talha ilə Zübeyr ona qarşı çıxınca Peyğəmbərimizin

sözlərini xatırladım. Bunun üzərinə Mədinədəki evimi və

Hay-berdəki ərazimi satdım. Yanıma uşaqlarımı al/götürərək Hz. Əli ilə

birlikdə səfərə çıxışım. Arzum onun qarşısında şəhid olmaq idi. Lakin

mən bu arzuma çat/yetişə bilmədən o Basradan geri döndü. Sonra onunla

birlikdə Sıffin və Nehrevan döyüşlərində döyüşdüm. Özü şəhid

edilənə qədər onunla birlikdə oldum. Sonra Mədinəyə döndüm.

Orada nə evim və nə ərazim vardı. Hz. Həsən mənə Yenbuda bir

parça ərazi verdi və Hz. Əlinin evinin bir hissəsini mənə ayırdı.

Mən də ailəmlə birlikdə orada oturmağa başladım."

Tefsir'ul-Ayyaşi'de müəllif, Həsən b. Zeyddən, o atası Zeyd b.

Həsəndən, o babasından Ammar b. Yasirin belə dediyini rəvayət

edər: "Bir gün Hz. Əli nafilə namazında rüku halındaykən başına

bir dilənçi tikildi. Hz. Əli barmağındakı üzüyü çıxarıb dilənçiyə

verdi. Dilənçi çatıb bunu Peyğəmbərə xəbər verdi. Bunun üzərinə

Peyğəmbərə, 'Sizin vəliniz ancaq Allah, ONun Elçisi və namaz

edən və rüku halında ikən zəkat verən möminlərdir." ayəs(n)i endi.

Peyğəmbərimiz bu ayəs(n)i bizə oxudu və arxasından belə dedi:

'Mən kimin mövlası əmsə, Əli də onun mövlasıdır. Allahım, ona

dost olanlara dost, düşmən olanlara düşmən ol!" [c. 1, s. 327, h: 139]

Tefsir'ul-Ayyaşi'de müəllif, Mufaddal b. Salehdən, o da yoldaşlarının

birindən iki imamdan (ə.s) birinin (İmam Mis və ya

İmam Sadiq) belə buyurduğunu nəql edər: "Sizin vəliniz ancaq Allah,

ONun Elçisi və... möminlərdir." ayəs(n)i enincə, Peyğəmbərimiz

çətinliyə düş idi, Qureyşlilərin özünü yalanlayacaqlarından qorxdu.

Bunun üzərinə uca Allah, 'Ey Elçi, Rəbbin tərəfindən sənə endirilən

mesajı təbliğ et/ət...' ayəsini endirdi. Peyğəmbərimiz də Gadiri

Hum günü bu vəzifəs(n)i yerinə yetirdi." [c. 1, s. 328, h: 140]

Eyni əsərdə müəllif Əbu Cəmilədən, o da yoldaşlarının birindən

iki imamdan (ə.s) birinin (İmam Mis və ya İmam Sadiq) belə

buyurduğunu nəql edər: "Peyğəmbərimiz belə buyurdu: Allah mənə

bu dörd kimsəni sevməmi vayhetti: Əli, Ebuzer, Selman və

Mikdad." Ravi deyir ki: "Mən, 'O qədər kimsə arasında bunu (kimin

vəli olduğunu) bilən biri yox idimi?' deyə soruşdum. Bunun üzərinə

İmam, 'Üç adam vardı.' qarşılığını verdi. 'Sizin vəliniz ancaq Allah,

ONun Elçisi və... möminlərdir.' ayəs(n)i ilə 'Allaha itaət edin, Peyğəmbərə

və sizdən olan ulülemre itaət edin.' ayələrinin kimin

Maidə Surəsi 55-56 ................................................... 23

haqqında endiyini soruşan biri olmadımı? deyə soruşdum. İmam, 'Bu

ayələrin kim haqqında endiyi bir tərəfə, onların haradan özlərinə

gəldiyini belə soruşmazdılar.' cavabını verdi." [c. 1, s. 328, h: 141]

Gayet'ül-Meram adlı əsərdə müəllif, Şeyx Sadukdan, o öz

rəvayət zənciriylə Əbu Səid Verrakdan, o atasından, atası Cəfər

b. Mu-hammeddən, o atasından və atası da babasından nəql etdiyinə

görə Hz. Əli, Əbu Bəkirin xəlifəliyi boynuna götürdüyü sırada ona

bəzi çağırışlarda ol/tapıldı, öz üstünlüklərini izah etdi və bu mövzuda

Peyğəmbərdən (s. a. a) qaynaqlanan dəlilləri xatırlatdı. Söylədiklərindən

biri bu idi: "Allah adına ifadəyəni istəyirəm: Üzük zəkatı

ilə əlaqədar ayədə Peyğəmbərin vəliliyi ilə birlikdə xatırlanan vəlilik, Allah

tərəfindən mənəmi verildi, yoxsa sənəmi?" Əbu Bəkir, Hz. Əliyə,

'Sənə verildi.' dedi." [s. 108, h: 16]

Şeyx, əl-Mecalis adlı əsərində öz rəvayət zənciriylə

Ebuzerdən belə nəql edir: "Hz. Əli, Şura Günü Osman, Zübeyr,

Əbdürrəhman b. Avf və Sad b. Vakkasa Allah adına çağırışda ol/tapıldı.

Aralarında Peyğəmbərin sözləri də olan müxtəlif dəlillərlə

qarşılarına çıxdı. Hamı/həmişəsi də söylədiklərinin doğru olduğunu qəbul

edirdi. Söylədiklərindən biri bu idi: İçinizdə rüku halındaykən

sədəqə verdiyi üçün haqqında, 'Sizin vəliniz ancaq Allah, ONun Elçisi

və... möminlərdir.' ayəs(n)i enən məndən başqa biri varmı?' Hamısı,

'Xeyr, yox.' dedilər."

əl-İhticac adlı əsərdə verilən məlumata görə İmam Əli b. Məhəmməd

Haydı (ə.s), Ahvaz xalqının cəbr və tefviz mövzularına bağlı suallarına

cavab olaraq yazdığı məktubda belə deyir:

"Bütün İslam ümməti, Quranın haqq olduğu və onda heç bir

şübhə olmadığı barəsində ittifaq etmişdir, aralarında heç bir ixtilaf

yoxdur. Bütün İslam təriqətlərində bu belədir. Onlar bu ortaq fikirlərində

məqsədəuyğundurlar və Allahın endirdiklərini təsdiq etməklə Peyğəmbərimizin

(s. a. a) 'Mənim ümmətim pozğunluqda birləşməz.' hədisinin

işarə etdiyi doğru yoldadırlar. Peyğəmbərimiz bu hədisində

ümmətin birlikdə qəbul etdiyi, bir-birlərinə müxalif çıxmadıqları

görüşün haqq olduğunu bildirmişdir. Hədisin mənas(n)ı budur. Yoxsa

onun mənas(n)ı, cahillərin şərhləri və inadçıların söylədikləri deyil.

Onların şərhləri, Quranın hökmünü ortadan qaldırıb uydurma

hədislərin və yanıldıcı rəvayətlərin hökmlərinə uyğun gəlməyi təlqin

edir. Etdikləri iş, Quranın naslarına və işıq saçan açıq

24............................................ əl-Mizan Fi Tefsir'il-Kur'an - c. 6

ayələrin gerçəklərinə tərs düşən həlak edici, alçaq eqoist arzuların

arxasına ilişməkdir. Allahdan bizi namaz qılmağa müvəffəq

etməsini və doğru yola çatdırmasını diləyərik."

İmam (ə.s) sözlərinə belə davam edir: "Quran bir xəbərin

doğru və gerçək olduğuna şahidlik edincə, əgər ümmətin bir hissəs(n)i

bu xəbəri inkar etsə, ona bu uydurma hədislərdən biri ilə

qarşı çıxarlar. Onlar bu xəbəri inkar etməklə və Quranı göz ardı

etməklə pozğunluğa düşmüş olarlar."

"Quran tərəfindən təsdiqləndiyi bilinən və Peyğəmbərimizin

sözü olduğu ittifaqla qəbul edilən ən/en səhih hədislərdən biri budur:

Mən sizin aranızda iki xəlifə buraxıram: Allahın kitabı və

özsoyum. Bunlara sarıldığınız müddətcə məndən sonra əsla pozğunluğa

düşməzsiniz. Bunlar bir-birindən ayrılmadan (Kövsər) hovuzun(

un) başında mənə gələcəklərdir."

"Peyğəmbərimizin eyni mənadakı digər bir hədisi də belədir:

Mən sizin aranızda iki qiymətli əmanət buraxıram: Allahın kitabı

və özsoyum olan Ehlibeytim. Bu ikisi hovuzun başında mənim yanıma

ge-linceye qədər bir-birlərindən ayrılmayacaqlar. Onlara

sarıldığınız müddətcə əsla dəlalətə düşməzsiniz."

"Quranda bu hədisin doğruluğuna dəlalət edən ayələr vardır.

Məsələn bu ayə bunlardan biridir: 'Sizin vəliniz ancaq Allah, ONun

Elçisi və namaz qılan və rüku halında ikən zəkat verən

möminlərdir.' Elm adamlarından gələn rəvayətlər də bu barədə

görüş birliyi halındadırlar ki, Hz. Əli, rüku halındaykən üzüyünü

sədəqə olaraq verdi və uca Allah onun bu işini təqdirlə

qarşılayaraq bu ayəs(n)i onun haqqında endirdi."

"Ayrıca Peyğəmbərimizin Hz. Əlini digər səhabələrdən fərqli şəkildə

ön plana çıxardığını ifadə edən sözləri vardır. Bunların

başlıcaları bunlardır:

"Mən kimin mövlası əmsə, Əli də onun mövlasıdır. Allahım onu

sevəni sev, ona düşmən olana düşmən ol!"

"Əli mənim borclarımı ödəyər, verdiyim sözləri yerinə yetirər, o

məndən sonra başınızdakı xəlifəmdir."

"Peyğəmbərimiz (səfərə çıxarkən) Hz. Əlini Mədinədə öz

yerinə vəkil buraxdığında Hz. Əli, 'Məni qadınlar və uşaqlar üzərinə

mi xəlifə buraxırsan?' dedi. Peyğəmbərimiz ona bu cavabı verdi:

Maidə Surəsi 55-56 .......................................................... 25

Musa üçün Harun nə idi isə, sən də mənim üçün elə olmağa razı deyil

sənmi? Tək məndən sonra peyğəmbər gəlməyəcək."

"Beləcə Quranın bu rəvayətləri təsdiqlədiyini və bu dəlillərin

gerçək olduğunu göstərdiyini öyrəndik. Bu rəvayətlər Qurana uyğun

olunca ümmətin onlara inanması lazımdır. Bu rəvayətlərin

Qurana uyğun olduğunu və Quranın da bu rəvayətlərə uyğun olduğunu

və onlara işarə etdiyini gördüyümüzdə onlara uyğun gəlmək fərz

olar. İnadçıların və fəsadçıların xaricində heç kim bu gerçəyi göz

ardı edə bilməz." [c. 2, s. 251-253]

əl-İhticac adlı əsərdə Hz. Əlidən (ə.s) belə buyurduğu nəql edilər:

"Münafiqlər Peyğəmbərə belə demişlər idi: 'Rəbbinin bizə yüklədiyi

fərzlər xaricində yükləyəcəyi başqa bir fərz varmı? Əgər varsa

onu bizə bildir ki, başqa bir fərz qalmadı deyə rahatlayaq.' Bunun

üzərinə bu ayələr endi: 'Də ki: Sizə bir tək öyüd verirəm...' (Səba,

46) Yəni sizə vəlayəti nəsihət edirəm. 'Sizin vəliniz ancaq Allah, O'-

nun Elçisi və namaz qılan və rüku halında ikən zəkat verən

möminlərdir.' Bütün ümmətin görüş birliyi ilə sabitdir ki, o gün rüku

halında tək bir adamdan başqa kimsə zəkat verməmişdir..."

Şeyx Müfid əl-İxtisas adlı əsərində, Əhməd b. Məhəmməd b.

İsadan, o da Noyabr b. Məhəmməd Cövhəridən nəql etdiyinə görə

Həsən b. Əbul-Al/götürə belə dedi: "İmam Sadiğə (ə.s), 'Peyğəmbərin

vəsiyyət etdiyi kəslərə itaət etmək fərzdirmi?' deyə soruşdum. Mənə

bu cavabı verdi: Bəli; onlar Allahın haqqlarında belə buyurduğu

kəslərdir: 'Allaha itaət edin, Peyğəmbərə və sizdən olan

ulülemre itaət edin.' (Nisa, 59) Sizin vəliniz ancaq Allah, ONun Elçisi

və namaz qılan və rüku halında ikən zəkat verən möminlərdir."

[s. 277]

Mən deyərəm ki: əl-Kafi adlı əsərdə bu rəvayət, Hüseyn b. Əbul-

Al/götürə' vasitəçiliyi ilə İmam Sadiqdən, 1 bu mənada bir başqa rəvayət də

Əhməd b. İsa vasitəçiliyi ilə yenə İmam Sadiqdən nəql edilmişdir. 2 Bu

rəvayətlərdə Hz. Əli haqqında enən ayənin bütün Ehlibeyt İmamlarına

izafə edildiyi görülür. Bunun səbəbi onların tək bir ailə olmaları

və mövqelərinin eyni olmasıdır.

1- [Üsulu Kafi, c. 1, s. 189, h: 16]

2- [Üsulu Kafi, c. 1, s. 187, h: 7]