I Maidə Surəsi 55-56



Yüklə 12,44 Mb.
səhifə53/92
tarix02.12.2016
ölçüsü12,44 Mb.
#666
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   92

Maidə Surəsi 110-111 ..................................................... 305

lerini yanılmadan qorumaqdır. Onların Allahdan başqasının müstəqil

bir iradə ilə canlandırma edə biləcəklərini və ya bir neçə anlığına

belə olsa bu qənaəti daşımalarına meydan verilmək istənmədiyi üçün

bu ifadə tərzi seçilmişdir. Doğrusunu Allah daha yaxşı bilər.

"Hanı mənim icazəmlə ölüləri (dirildərək məzarlarından) çıxarırdın."

Ölüləri çıxarmaq, onları diriltmə mənasını verən kinayəli

bir ifadədir. Bu ifadədən aydın olan odur ki, İsa Peyğəmbərin (ə.s)

əlləri ilə reallaşan diriltmə möcüzəsi, məzardakı ölüləri canlandırıb

yenidən dünya həyatına çevirmək şəklində meydana gəlmişdir.

İfadənin sözləri, bu diriltmə hadisələrinin çox sayda olduğunu

göstərir. Bu ayələr haqqında edilə biləcək digər şərhlər Əli

İmran surəsinin bu mövzudakı ayələrinin təfsiri əsnasında edilmişdi.

İstəyənlər o şərhlərə müraciət edə bilərlər.

"Hanı İsrailoğullarını(n zərərlərini) səndən sovmuşdum; özlərinə

ıq-aşkar dəlillər gətirdiyin zaman, içlərindən inkar edənlər, "Bu, açıq-aşkar bir

sehrdən başqa bir şey deyil" demişlər idi." Bu ifadə Yəhudilərin İsa

Peyğəmbərə pis bir şey etmək istədiklərinə, lakin uca Allahın

onu bu pislikdən qoruduğuna dəlalət edir. Bu ifadə ilə Al/götürü

İmran surəsinin İsa Peyğəmbərlə (ə.s) əlaqədar hekayələri izah edən ayələrindəki



"Onlar tələ qurdular, Allah da onlara tələ qurdu.

Allah tələ quranların ən xeyirlisidir." (Al/götürü İmran, 54) ifadə arasında

tam bir uyğunlaşma vardır.



"Hanı həvarilərə, 'Mənə və Elçimə inanın.' deyə vəhy etmişdim." Bu

ayə ilə Al/götürü İmran surəsindəki "İsa, onlardan inkarı hissiyyatın tərəfindən, dedi

ki: 'Allaha doğru mənə kömək edəcəklər kimlərdir?' Həvarilər,

'Biz Allahın köməkçiləriyik. Allaha inandıq. Bizim (Allahın əmrinə)

təslim olmuş kəslər olduğumuza şahid ol.' dedilər." (Al/götürü

İmran, 52) ayəs(n)i arasında uyğunlaşma və məna paralelliyi vardır.



Bu ifadədən aydın olur ki, "Hanı həvarilərə, 'Mənə və Elçimə inanın.'

deyə vəhy etmişdim. Onlar da, 'İnandıq, bizim (Allahın əmrinə)

təslim olmuş kəslər olduğumuza şahid ol' demişlər idi."

ayəsində haqqında danışılan iman, Həvarilərin İsaya istiqamətli ilk imanlarından

başqadır. Al/götürü İmran surəsindəki "İsa, onlardan inkarı hissiyyatın tərəfindən"

ifadəsindən bu hadisənin İsa Peyğəmbərin (ə.s) çağırışının son

günlərində meydana gəldiyi aydın olur. Halbuki ona iman etməkdə

qabaqcıl olan həvarilər ona bağlılıqlarını davam etdirirdilər.

Üstəlik Al/götürü İmran surəsindəki "İsa... dedi ki: 'Allaha doğru ba

306........................................... əl-Mizan Fi Tefsir'il-Kur'an - c. 6

na kömək edəcəklər kimlərdir?' Həvarilər, 'Biz Allahın köməkçiləriyik.

Allaha inandıq. Bizim (Allahın əmrinə) təslim olmuş kəslər

olduğumuza şahid ol.' dedilər." ifadəsindən aydın olur ki, İsa

Peyğəmbərin bu çağırışının məqsədi imanın özü deyil, Allahın

dinini dəstəkləmək yolunda söz al/götürməkdir. Belə olduğu üçün, "Bizim

təslim olmuş kəslər olduğumuza şahid ol." cümləsi ilə nöqtələniyir.

Bu cümlənin orijinalında keçən "Müslimin" ifadəsi Allah-

'ın dininə çağırma vəzifəsini icra etmək və bu uğurda çətinliklərə dözmək

surəti ilə onun dinini dəstəkləməkdir ki, bunların hamısı

təbii olaraq Allaha iman etdikdən sonra edilə biləcək işlərdir.

Bundan ortaya çıxır ki, "Hanı həvarilərə... vəhy etdim." ifadəsindən

məqsəd, həvarilərdən müqavilə və əhd al/götürmə hadisəsidir. Bu ayədə

araşdırılacaq bəzi mövzular var ki, bunlara Al/götürü İmran surəsinin əlaqədar

ayələrinin təfsiri əsnasında toxunmuşduq.

AYƏLƏRİN HƏDİSLƏR İŞIĞINDA ŞƏRHİ

əl-Meani adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə Əbu Yaqub

Bağdadidən belə rəvayət edər: İbni Sıkkit, İmam Əbul-Həsən Razılığa

(ə.s) "Uca Allah nə üçün Musa Peyğəmbəri əl ağlığı, əsa və

cadu sənəti ilə, İsa Peyğəmbəri tibb sənəti ilə və Məhəmməd Peyğəmbəri

(s. a. a) söz və danışma üstünlüyü ilə dəstəkləyərək göndərdi?"

deyə soruşdu.

İmam Əbul-Həsən Razılıq (ə.s) bu cavabı verdi: "Uca Allah Musa



Peyğəmbəri (ə.s) göndərdiyində, onun zamanında insanların ən/en

əhəmiyyət verdikləri sənət cadugərlik idi. Buna görə, Musa Peyğəmbər

Allah qatından onların yanında ol/tapılmayan, bənzərini edə bilməyəcəkləri

və onların cadularını etibarsız edən, onlara söyləyəcəkləri

bir söz buraxmayan, hücceti onlara tamamlayan üstün bir cadu

sənəti ilə gəldi.

Kənar yandan uca Allahın İsa Peyğəmbəri (ə.s) göndərdiyi günlərdə,

uzun sürən xəstəliklər baş göstərmişdi və insanlar tibb elminə

möhtac olmuşdu. Buna görə İsa Peyğəmbər Allah qatından insanların

sahib olmadıqları dərəcədə üstün tibb elmi ilə təchiz edilərək, Allahın

icazəs(n)i ilə ölüləri diriltmə, doğuşdan korları və alacalıq xəstələrini

yaxşılaşdırma, insanlara dəlil və hücceti tamamlayacaq və ona

qarşı söyləyəcək sözləri qalmayacaq bir möcüzə ilə dəstəklənilərək



Maidə Surəsi 110-111 ..................................................... 307

göndərildi. Uca Allah Muhamed Peyğəmbəri (s. a. a) insanlar arasında

danışmalar, gözəl söz ifadəyə sənəti və şeir rəvacda olan

bir dövrdə göndərdi. Buna görə Peyğəmbər əfəndimiz onlara Allahın

kitabından, hikmət və öyüddən insanların söz ifadəyə üstünlüyünü

etibarsız edən, onlara dəlili tamamlayıb heç bir söz söyləməyə

yer/yeyər buraxmayan şeylərlə dəstəklənilərək gəldi."

İbni Sıkkit, İmama; "İndiki vaxtda mən sənin kimisini əsla görmədim.

Yaxşı, bu gün insanlara hüccet nədir?" dedi. İmam ona belə

cavab verdi: "Günümüzün dəlili ağıldır. Allahla əlaqədar doğru danışan

onunla bilinər, beləcə insan onu təsdiq edər və Allaha böhtan

edən onunla tanınar; beləcə insan onu təkzib edər." Bunun üzərinə

İbni Sıkkit dedi ki: "Vallah, axtardığım cavab budur."

əl-Kafi adlı əsərdə, Məhəmməd b. Yəhyadan, o da Əhməd b.

Mu-hammeddən, o da Həsən b. Mahbubdan, o da Əbu Cəmilə'-

deyil, o da Söykən b. Tağlib ilə bir başqasından, onlar da İmam Cəfər

Sadiqdən (ə.s) belə rəvayət edilər: "Hz. İsanın diriltdiyi və bir müddət

yeyib içib uşaq sahibi olan kimsə varmı?" deyə İmama soruşuldu.

İmam bu suala bu cavabı verdi: "Bəli var, onun eyni zamanda



axirət qardaşı olan bir dostu vardı. Ona uğrayar, yanında qonaq qalardı.

Bir müddət onunla görüşməmişdi. Arxasından salam vermək üçün

ona uğradı. Qapıya dostunun anası çıxdı. İsa Peyğəmbər dostunu

soruşduqda qadın ona 'Ya Rəsulullah, o öldü.' dedi. Hz. İsa qadına,

'Onu görmək istərsənmi?' deyə soruşdu. Qadın 'Bəli, istəyərəm' dedi.

Hz. İsa qadına, 'Mən sabah sənə gəlirim və uca Allahın icazəs(n)i ilə onu

dirildərəm.' dedi."

"İsa Peyğəmbər sabahısı günü qadına gəldi və 'Mənimlə gəl, məzarına

gedək.' dedi. İkisi gedərək adamın məzarına getdilər. İsa

Peyğəmbər məzarın başında dayanaraq uca Allaha dua etdi. Bunun

üzərinə məzar yarıldı və qadının oğulu canlanaraq çölə çıxdı. Qadın

oğulunu və adam anasını görüncə ikisi birdən ağlamaya başladı.

Hz. İsa onlara ağrıdı və adama 'Ananla birlikdə dünyada qalmaq

istərsənmi?' deyə soruşdu. Adam da Hz. İsaya, 'Ey Allahın elçisi, yeyib

içib bir müddət yaşayacağammı, yoxsa yeyib içib bir müddət yaşamadan

təkrar öləcəyəmmi?' deyə soruşdu. Hz. İsa, 'Yeyib içkisən,

iyirmi il daha yaşayacaqsan, evlənib muşaq-uşaq sahibi olacaqsan.'

dedi. Bunun üzərinə adam 'Bəli, istəyərəm.' dedi."

308 ...................................... əl-Mizan Fi Tefsir'il-Kur'an - c. 6

"Hz. İsa adamı anasına təslim etdi. Adam iyirmi il yaşadı və

muşaq-uşaq sahibi oldu." [Fürus(n)u Kafi, c. 8, s. 337, h: 532]

Tefsir'ul-Ayyaşi'de Məhəmməd b. Yusuf Sananıdan, o da atasından

belə rəvayət edər: İmam Misə (ə.s) "Hanı mən həvarilərə...

vəhy etdim." ayəsinin mənasını soruşdum. İmam da "Onlara ilham

olundu." cavabını verdi." [c. 1, s. 350, h: 221]

Mən deyərəm ki: Quranın bir neçə yerində vəhy sözü ilham mənasında

istifadə edilmişdir. Bu ayələrdə olduğu kimi: "Musanın anasına



'Onu əmizdir' deyə vəhy etdik." (Qəsəs, 7) "Rəbbin bal arısına

'Dağ oyuqlarında... pətək hör' deyə vəhy etdi." (Nəhl, 68) "Çünki

Rəbbin yerə elə vəhy etdi." (Zilzal, 5)

Surəsi 110-111 .......................................................................................... 309

112- Hanı həvarilər, "Ey Məryəm oğulu İsa, Rəbbin bizə göydən

təchiz edilmiş bir süfrə endirə bilərmi? (Bunu məsləhət görərmi?)"

demişlər idi. İsa, "Əgər inanan kəslər sinizsə, Allahdan qorxun"

demişdi.

113- Onlar, "İstəyirik ki, ondan yeyək, ürəklərimiz sakitləşsin,

bizə (Rəbbindən təbliğ etdiyin xüsuslarda) doğru söylədiyini

qəti olaraq bilək və buna (dünya və qiyamətdə) şahidlik edənlərdən

olaq." demişlər idi.

114- Məryəm oğulu İsa belə dedi: "Allahım, ey Rəbbimiz! Bizə

göydən bir süfrə endir ki, (bu gün) həm əvvəlkilərimiz, həm də sonrakılarımız

üçün bir bayram və səndən bir möcüzə olsun. Bizə ruzi

ver. Sən ruzi verənlərin ən xeyirlisisən."

115- Allah da belə buyurdu: "Mən şübhəsiz onu sizə endirəcəyəm;

amma ondan sonra kim inkar etsə, ona aləmlərdə heç kimə

etməyəcəyə(i)m əzabı edərəm."

AYƏLƏRİN ŞƏRHİ

Oxuduğumuz ayələrdə İsa Peyğəmbər (ə.s) ilə yoldaşlarına

göydən süfrə enişinin hekayəsi izah edilir. Ayələrdə hərçənd süfrənin

həqiqətən endirildiyi açıqca ifadə edilmir; lakin son ayə uca Allahın bu

süfrəni endirəcəyini ifadə edən qeydsiz şərtsiz bir vəd ehtiva edir və

uca Allah bir çox ayədə özünü vədindən daşınmamaqla xarakterizə edil

310............................................ əl-Mizan Fi Tefsir'il-Kur'an - c. 6

deyərmişdir.

Bəzi təfsir alimləri, uca Allahın süfrənin enməsindən sonra

kafir olanlara istiqamətli ağır təhdidini eşitdikdən sonra həvarilərin bu

istəkdən imtina etdiklərini irəli sürmüşlər. Lakin bu görüş Quran

və sünnə qaynaqlı etibarlı bir dəlilə söykən/dözmür.

Bu görüş bəzi təfsirçilərdən nəql edilmişdir. Mücahid ilə Həsən

bu təfsirçilər arasında iştirak edər. Lakin nə onların və nə digərlərinin

bu yoldakı fikirlərində dəlilə rast gəlinmir. Əgər Mücahid ilə Həsənin

bu yoldakı fikirləri rəvayət sayılsa belə, zəif olduğu üçün dəlil

dəyəri daşımayan mevkufat növü bir rəvayətdir. Üstəlik bu rəvayət

bu süfrənin həqiqətən endiyini bildirən başqa rəvayətlərə tərs düşməkdədir.

Onsuz da/zatən doğru olsa belə ahad silsiləli bir xəbər olduğu üçün hökmlər

xaricindəki sahələrdə dayaq qəbul edilməz.

Bəziləri bu süfrənin həqiqətən enmədiyini bu şəkildə müdafiə edə bilərlər:

Xristianların bu möcüzə mövzusunda heç bir məlumatları yoxdur, müqəddəs

kitablarında bu hadisədən heç danışılmır. Əgər bu süfrə həqiqətən enmiş

olsaydı, müqəddəs kitablarında tez-tez sözü keçər, bu hadisəs(n)i eynilə ilahi

yemək kimi aralarında davamlı bir mərasim halında qoruyardılar. Lakin

Xristianlığın yayılma tarixini və müxtəlif İncillərin ortaya çıxış

hekayəsini yaxşı bilənlər bu cür sözlərə əhəmiyyət verməzlər. Çünki Xristianların

müqəddəs kitabları tevatür yolu ilə İsa Peyğəmbərə (ə.s) söykənilərək

yazıya keçirilmiş olmadığı kimi günümüzdəki Xristianlıq

də onun zamanına kəsilməz bir şəkildə bağlanmır. Belə

bir tarixi bir əlaqə olmadığı üçün, nə nəsildən nəsilə keçən ənənələri

mövzusunda və nə İsa Peyğəmbərin çağırışına izafə edilən,

onunla əlaqədar olan və haqqında məlumat sahibi olmadıqları mövzularda

günümüz Xristianlığından faydalanmaq mümkün deyil.

Bəli, bəzi İncillərdə İsa Peyğəmbərin az miqdardakı arpa çörəyi

və balıqla möcüzəvi şəkildə çox sayda adamı doyurduğu izah edilir.

Amma bu hekayə Quran 'da izah edilən ilahi süfrə hekayəsi ilə

heç bir xüsusiyyəti baxımından uyğunlaşmır. Yuhanna İncilinin altıncı

hissəsində belə deyilir:

"(1) Bundan sonra İsa Celil (Taberiyye) dənizi üzərindəki körpüyə

doğru yol al/götürdü. (2) Çox sayda insan arxasına düşdü. Çünki xəstələr

mövzusundakı möcüzələrini görmüşlər idi. (3) İsa dağa çıxdı və

şagirdləri ilə birlikdə orada oturdu. (4) Yəhudilər tərəfindən müqəddəs olan

Maidə Surəsi 112-115 ................................................... 311

Fesh Bayramı yaxın idi/şikayətləndi. (5) İsa gözlərini qaldırıb baxınca böyük bir

kütlənin özünə doğru gəldiyini gördü. Bu vəziyyəti görüncə

Filibsə 'Haradan çörək al/götürüb bu insanlara yedirəcəyik?' deyə soruşdu.

(6) İsa Peyğəmbər Filibsi sınamaq üçün bu sualı soruşdu. Çünki o

nə etməyə qərarlı olduğunu bilirdi. (7) Filibs ona hər kəsə kiçik

parça çörək verilsə belə iki yüz/üz dayanara alınacaq çörəyin bu

kütləyə çatmayacağı cavabını verdi. (8) Saman Putrosun qardaşı

olan Enderus adındakı bir şagirdi İsa Peyğəmbərə belə

dedi: (9) Yanında beş kövrəyi və iki balığı olan bir gənc var burada,

amma bu yemək bu böyük kütləyə görə nə məna daşıyar ki? (10)

İsa Peyğəmbər 'İnsanlara söyləyin də bir-birlərinə söykənsinlər' dedi.

Ora bol otlaqlı bir yer idi. Adamlar bir-birinə söykəndilər. Ədədləri

beş min adam qədər idi. (11) İsa Peyğəmbər kövrəkləri al/götürdü. Allaha

şükr etdi. Sonra onları şagirdlərinə bölüşdürdü, şagirdləri də bir-birinə

söykənən insanlara paylaşdırdı. İki balığı da bu şəkildə paylaşdırdılar.

Hər kəs istədiyi qədər yeddi. (12) Hər kəsin qarını doyunca

İsa Peyğəmbər şagirdlərinə 'Artan qırıntıları yığın ki, heç bir şeyi

itməsin' dedi. (13) İsanın şagirdləri artıqları yığıb on

iki torbaya doldurdular. Beş arpa çörəyi ilə o qədər adam qarınını

doyurduqdan sonra qırıntıları on iki torbanı doldurmuşdu. (14) İnsanlar

İsa Peyğəmbərin göstərdiyi bu möcüzəni görüncə, 'Bu adam

həqiqətən dünyaya gəlməsi gözlənilən peyğəmbərdir' dedilər. (15)

İsa Peyğəmbər, insanların üzərinə gəlib onu hökmdar etmək üçün

aparmağa qərarlı olduqlarını bildiyi üçün oradan ayrılıb tək başına

dağa doğru yola çıxdı."

Sonra əgər bu hekayənin (Maidə Hekayəsinin) ayələrdə izah edilən

məzmunu diqqətlə araşdırılınca, başqa bir mövzu qarşımıza çıxar ki,

o da budur: Bu hekayənin baş tərəfində həvarilər tərəfindən soruşulan

sual uca Allaha qarşı göstərilməsi lazım olan hörmətdən məhrum,

ədəbə zidd bir sualdır. Necə ki ayələrin sonunda, bu möcüzənin

arxasından kafir olanlara, uca Allahın peyğəmbərlərinə doğrudan

təqdim etdiyi və ya ümmətlərinin istəyinə cavab olaraq göstərilən

heç bir möcüzə vəsiləsi ilə söz mövzusu edilməyən ağır bir təhdid yönəldilməkdədir.

Məsələn, Nuh, Hud, Saleh, Şuayb, Musa və Məhəmməd

peyğəmbərlərin (hamısına salam olsun) ümmətlərinin möcüzə

istəklərinə belə sərt bir təhdid məzmunlu cavab verilməmişdir.

Görəsən bu cavabın sərtliyinin səbəbi bu sualı soruşan həvarilə

312........................................ əl-Mizan Fi Tefsir'il-Kur'an - c. 6

rin ədəbə zidd ifadələridirmi? Çünki onlar bu sualı soruşarkən

Allahın gücündən şübhə edən kəslərin istifadə edəcəkləri bir üslub

istifadə etdilər. Lakin daha əvvəlki ümmətlərin möcüzə istəklərində də

Allaha qarşı hörmətsiz və peyğəmbərlərinə qarşı lağ/alay etmə məzmunlu

ifadələrə rast gəlməkdəyik. Bunların yanında Peyğəmbərimizin

(s. a. a) qövmünün zorbalarına və o dövrdə yaşayan Yəhudilərə aid

daha çirkin və daha ədəbsiz ifadələri Quran bizə nəql etməkdədir.

Yoxsa səbəb, həvarilərin bu sualı soruşmadan və ilahi süfrənin

enməsindən əvvəl iman etmiş olmalarıdırmı ki, süfrənin enişindən

və bu təəccüblü möcüzəni görmələrindən sonra kafir olmaları halında

bu qədər şiddətli bir təhdidi layiq olmuş mi sayılmaqdadırlar? Lakin

hərçənd təəccüblü möcüzələr gördükdən sonra kafir olmaq böyük bir azğınlıq

və itaətsizlikdir; amma bu yalnız həvarilərə məxsus deyil.

Bu baxımdan digər ümmətlər arasında bənzərləri vardır. Lakin

heç bir zaman o bənzərlərə belə ağır bir təhdid yönəldilməmişdir.

Hətta bu ümmətlər içində Allahın yaxınlığını qazandıqdan və Allahın

möcüzələrini yaxından gördükdən sonra dindən dönənlər belə

belə şiddətli bir təhdidə həmsöhbət olmadılar. Bu ayədə verilən nümunədə

olduğu kimi: "Onlara bu adamın hadisəsini izah et: Adama ayələrimizi

təqdim etdik, lakin o onların içindən sıyrılıb çıxdı. Arxasından

onu şeytan arxasına taxdı da azğınlardan oldu." (Ə'RAF, 175)

Bu nöqtədə deyilə biləcək söz budur: Bu hekayə başlanğıcında

soruşulan sual başqa sözlə/səbəbindən, gərək ümmətlərin istəyi üzərinə göstərilən

və gərəksə başqa zərurətlərin lazımlı hala gətirdiyi digər

bütün peyğəmbərlərin möcüzələri arasında xüsusi bir məna daşıması

cəhəti ilə imtiyazlı bir xüsusiyyətə malikdir.

Belə ki, Quranda izah edilən möcüzələr bir neçə hissəyə ayrılır. Bir

qisimi uca Allahın peyğəmbərləri vəzifələndirdiyi sırada onlara

təqdim etmiş olduğu möcüzələrdir. Bunların məqsədi, peyğəmbərlərin

peyğəmbərliklərini təsdiq edən dəlillər olmalarıdır. Musa Peyğəmbərə

(ə.s) təqdim edilən işıltılı əl və əsa, İsa Peyğəmbərə (ə.s) təqdim edilən

ölüləri diriltmə, quşlara can vermə, doğuşdan korları və alacalıq

xəstələrini yaxşılaşdırma və Hz. Məhəmmədə (s. a. a) təqdim edilən Quran

möcüzələri kimi. Bunlar imana çağırış ehtiyacını qarşılamaq və kafirlərə

deyiləcək söz buraxmamaq üçün təqdim edilən möcüzələrdir. Beləcə

həlak olanların bilə-bilə həlak olmaları və həyat bulanların da

bilə-bilə həyat tapmaları istənmişdir.

Yüklə 12,44 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   92




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin