I Maidə Surəsi 55-56

448 .......................... əl-Mizan Fi Tefsir'il-Kur'an - c. 6 h: 4]

80- əl-Hisal adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə Abdurrahim

b. Əbu Biladdan İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə dediğni

nəql edər: "Peyğəmbərimizin (s. a. a) iki üzüyü vardı. Birinin üzərində

'La ilahə ilallah, Məhəmmədin Rəsulullah (Allahdan başqa

ilah yoxdur və Məhəmməd Allahın rəsuludur)', o birisinin üzərində

də 'Sadakallahu (Allahın dediyi doğrudur)' deyə yazırdı." [s. 61]

81- Yenə eyni əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə Hüseyn b.

Xaliddən, İmam Razılığın (ə.s) bir hədisdə belə buyurduğunu nəql edər:

"Peyğəmbərimiz (s. a. a), Hz. Əli (ə.s), İmam Həsən (ə.s), İmam

Hüseyn (ə.s) və digər İmamlar sağ əllərinə üzük taxardılar."

82- Mekarim'ul-Ahlak adlı əsərdə İmam Sadiqdən (ə.s), Hz. Əlinin

(ə.s) belə buyurduğu nəql edilər: "Peyğəmbərlər köynəklərini

şalvarlarından əvvəl geyərdilər." [s. 101]

Mən deyərəm ki: Bu rəvayət əl-Caferiyyat adlı əsərdə də iştirak etmişdir.

Toxunduğumuz mövzularla əlaqədar çox sayda rəvayət vardır.

83- Peyğəmbərimizin (s. a. a) evi və onunla əlaqədar ədəbi haqqında,

İbni Fahdın et/ət-Tahsin adlı əsərində belə deyilir: "Peyğəmbərimiz

(s. a. a) kərpic üzərinə kərpic qoymadan vəfat etdi."

84- Lübb'ül-Lübab adlı əsərdə verilən məlumata görə İmam (ə.s),

"Məscidlər peyğəmbərlərin yığıncaq yerləridir" dedi.

85- əl-Kafi adlı əsərdə, müəllif öz rəvayət zənciriylə

Tündünüdən İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə buyurduğunu nəql edər:

"Peyğəmbərimiz (s. a. a) yazın evindən çıxarkən cümə axşamı günü

çıxar, qışda/qışın soyuqlar səbəbiylə evinə dönmək istəyincə, cümə

günü dönərdi." [Fürus(n)u Kafi, c. 6, s. 532, h: 14]

Mən deyərəm ki: Bu rəvayət mürsəl olaraq əl-Hisal adlı əsərdə

[s. 391] də iştirak etmişdir.

86- Allame Hillinin qardaşı Şeyx Əli b. Həsən b. Mutahhar (Allah

hər ikisinə də rəhmət etsin) tərəfindən yazılan əl-Uded'ül-

Kaviyye adlı əsərdə, Hz. Xədicədən (r.ə) belə nəql edilmişdir:

"Rəsulullah (s. a. a) evə gəlincə su istər və namaz üçün təmizlik edərdi.

Sonra uzatmadan iki rükət namaz qılar, arxasından yatağına

girərdi."

87- əl-Kafi adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə Abbad b.

Maidə Surəsi 116-120 .................................... 449

Suheybin İmam Cəfər Sadiqdən (ə.s) belə rəvayət etdiyini nəql edər:

"Peyğəmbərimiz (s. a. a) heç bir düşmənə gecə pusqusu qurmamışdır."

[Fürus(n)u Kafi, c. 5, s. 28, h: 3]

88- Mekarim'ul-Ahlak adlı əsərdə belə keçər: "Peyğəmbərimizin

(s. a. a) döşəyi bir əba idi. Yastığı isə, içinə xurma lifi doldurulmuş

bir dəri idi. Bir gecə əba ikiyə dözmüşdü. Səhər olunca

Peyğəmbərimiz (s. a. a), 'Bu gecə bu döşək (rahat olduğu üçün) namaza

qalxmama mane oldu.' dedi və döşəyinin tək qat olaraq sərilməsini

əmr etdi. Onun bir də içində xurma lifi doldurulmuş dəridən

bir döşəyi vardı. Ayrıca bir yerə getdiyində iki qat edilərək altına

sərilən bir əbası vardı." [s. 38]

89- Yenə eyni əsərdə verilən məlumata görə İmam Məhəmməd

Mis (ə.s) belə deyir: "Rəsulullah (s. a. a) yuxudan qalxar qalxmaz

mütləq Allah üçün səcdəyə bağlanardı." [s. 39]

90- Peyğəmbərimizin (s. a. a) qadınlar və övladlarla əlaqədar ədəbi

mövzusunda, Şeyx Murtazanın Risalet'ul-Muhkem vəl-Təşbehli

adlı əsərində Təfsiri Numanıya söykən/dözülərək verilən məlumata görə

İmam (ə.s) Əli belə dedi: "Səhabələrdən bir neçə adam bərabər/yoldaşları ilə yatağa

girməyi, gündüzləri yeyib içməyi və gecələri yatmağı özlərinə

qadağan etdilər. Ümmü Sələmə bunu Peyğəmbərimizə (s. a. a) xəbər

verincə, Peyğəmbərimiz (s. a. a) səhabələrinin yanına getdi və onlara

belə dedi: Bərabər/yoldaşlarınızdan uzaq dayanırsınız eləmi? Halbuki mən

həm bərabər/yoldaşlarımla yatağa girərəm, həm gündüzləri yer/yeyər içərim və həm

də gecələri yataram. (Bunlar mənim sünnəm.) Kim mənim sünnəmdən

üz çevirsə, məndən deyil..."

Mən deyərəm ki: Bu mənadakı rəvayətlər bir çox kanaldan nəql edilmiş

olaraq həm Sünni, həm də Şiə kitablarda iştirak etmişdir.

91- əl-Kafi adlı əsərdə müəllif öz rəvayət ziciriyle İshak b.

Ammardan İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə dediyini nəql edər:

"Qadınları sevmək, peyğəmbərlərin əxlaqındandır." [Fürus(n)u Kafi, c. 5,

s. 320, h: 1 və s. 321, h: 7]

92- Yenə eyni əsərdə müəllif öz rəvayət ziciriyle Bekkar b.

Kerdemin və birdən çox başqa ravilerin İmam Cəfər Sadiqdən

(ə.s) belə rəvayət etdiklərini nəql edər: "Peyğəmbərimiz (s. a. a) belə

dedi: "Mənim göz işıqlığım namazda və həzz qaynağım da qadınlarda

qərar qılındı." [Fürus(n)u Kafi, c. 5, s. 320, h: 1]

450 ............................ əl-Mizan Fi Tefsir'il-Kur'an - c. 6

Mən deyərəm ki: Təxminən bu mənas(n)ı daşıyan rəvayətlər başqa kanallardan

də gəlmişdir.

93- Məhrum La Yahzuruh'ul-Fakih adlı əsərdə verilən məlumata görə,

Peyğəmbərimiz (s. a. a) bir qadınla evlənmək istəyincə birini onu

görməyə göndərərdi... [c. 3, s. 245, h: 2]

94- Tefsir'ul-Ayyaşi'de Hüseyn b. Binti İlyasa söykən/dözülərək verilən

məlumata görə İmam Razılıq (ə.s) belə dedi: "Uca Allah, gecələri

və qadınları sükunət səbəbi etdi. Evliliyi gecə etmək və

yemək yediyərmək sünnədəndir." [c. 1, s. 371]

95- əl-Hisal adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə İmam

Əlinin (ə.s) dörd yüz/üz sözlük hədisinin bir yerində belə dediyini

nəql edər: "Uşaqlarınızı yeddinci günlərinə girdiklərində təraş edin/əldə et

və saçlarının ağırlığı miqdarında bir kasıb Müsəlmana sədəqə verin.

Peyğəmbərimiz (s. a. a) Həsən və Hüseyn üçün və digər övladları üçün

belə etdi." [c. 2, s. 619]

Peyğəmbərimizin (s. a. a) yeməklə əlaqədar ədəbi haqqında

96- Peyğəmbərimizin (s. a. a) yemə-içmə və süfrə ilə əlaqədar ədəbi

haqqında, Kuleyni əl-Kafi adlı əsərdə öz rəvayət zənciriylə Hişam

b. Salam və başqalarından İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə dediyini

nəql edər: "Peyğəmbərimizin (s. a. a) ən/en sevdiyi şey, davamlı aç və

Allah qorxusu halında olmaq idi." [Ravzat'ül-Kafi, c. 8, s129, h: 99]

97- Tabersi, əl-İhticac adlı əsərdə öz rəvayət zənciriylə Musa

b. Cəfərdən, o da atalarından Hz. Hüseyn b. Əlinin (hamısına salam

olsun), İmam Əlinin (ə.s) Şamlı bir Yəhudinin suallarına verdiyi

cavabları rəvayət etdiyi uzun hədisin bir hissəsində belə yer/yeyər

al/götürdüyünü nəql edər: "Yəhudi İmama, 'Xalq, İsanın zahit olduğunu irəli

sürüyür. Doğrumu?' deyə soruşdu. İmam Yəhudiyə bu cavabı

verdi: Bəli, elə idi. Məhəmməd (s. a. a) isə peyğəmbərlərin ən/en zahidi

idi. Nökərlər xaricində on üç bərabər/yoldaşı oldu. Buna baxmayaraq yemək artığı

ilə qarşısından qaldırılan bir süfrəsi heç olmadı. Heç buğda çörəyi

yemədi. Arxa arxaya üç gecə doyana arpa çörəyi yediyi heç olmadı."

[c. 1, s. 335]

98- Şeyx Sadukun əl-Emali adlı əsərində verilən məlumata görə

Ays b. Noyabr belə dedi: "İmam Sadiğə (ə.s), 'Peyğəmbərimizin

(s. a. a) doyana buğda çörəyi heç yemədiyini söylədiyi yolunda

atandan bir hədis rəvayət edilir, doğrumu?' deyə soruşdum. Mənə

belə cavab verdi: Xeyr, doğru deyil. Peyğəmbərimiz (s. a. a) buğ

Maidə Surəsi 116-120 .................................... 451

day çörəyi heç yemədi və doyana arpa çörəyi də heç yemədi."

99- Qütbün et-Daavat adlı əsərində belə deyilir: "Rəvayət

edildiyinə görə, Peyğəmbərimiz (s. a. a) heç söykənərək yemək yemədi.

Yalnız bir dəfə söykənərək yeməyə başladı, arxasından

dərhal yerə oturdu və 'Allahım, mən sənin qulun və rəsulunum'

dedi."

Mən deyərəm ki: Bu mənadakı rəvayətləri Kuleyni və Şeyx Tusi

çox kanallı olaraq nəql etmişlər. Ayrıca Şeyx Saduk, Eşiyi və əz-

Zühd adlı əsərdə Hüseyn b. Səid də bu mənas(n)ı ehtiva edən hədislər rəvayət

etmişlər.

100- əl-Kafi adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə Zeydi

Şehhamdan belə rəvayət edər: "İmam Cəfər Sadiq (ə.s), 'Peyğəmbərimiz

(s. a. a) peyğəmbər olduğu gündən vəfat etdiyi günə

qədər heç bir zaman bir şeyə söykənərək yemək yemədi. Kölələr

kimi yemək yeyər və kölələr kimi otururdu.' buyurdu. Özünə, 'Nə üçün

belə edirdi?' deyə soruşdum. 'Allaha qarşı təvazökarlığını

göstərmək üçün.' cavabını verdi." [Fürus(n)u Kafi, c. 6, s. 27, h: 1]

101- Yenə eyni əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə Əbu Xədicədən

belə nəql edər: "Mənim də yanlarında olduğum bir sırada

Bəşir Dehhan, İmam Cəfər Sadiğə (ə.s), 'Peyğəmbərimiz (s. a. a)

sağına və ya tənəffüs edilə söykənərək yemək yeyər idimi?' deyə soruşdu. İmam

bu suala 'Xeyr, Peyğəmbərimiz (s. a. a) sağına və ya tənəffüs edilə

söykənərək yemək yeməzdi. O kölələr kimi oturar, elə yer idi.' deyə

cavab verdi. Mən, 'Nə üçün elə edirdi?' deyə soruşdum. 'Uca Allah-

'a qarşı təvazökarlığını göstərmək üçün.' cavabını verdi." [Fürus(n)u

Kafi, c. 6, s. 271, h: 7]

102- Yenə eyni əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə Cabirdən

İmam Məhəmməd Misin (ə.s) belə dediyini rəvayət edər:

"Resulul-lah (s. a. a) kölələr kimi yemək yeyər, kölələr kimi otururdu.

Torpaq üzərində yemək yeyər və yatardı." [Fürus(n)u Kafi, c. 6, s. 271, h: 1]

103- İhyaululum adlı əsərdə verilən məlumata görə, Peyğəmbərimiz

(s. a. a) yemək yeyərkən namazdakı insanın oturuşu kimi dizlərini

və ayaqlarını birləşdirərək otururdu. Tək düzlərinin və ayaqlarının

birini o biris(n)i üzərinə qoyardı və "Mən bir qulum, kölə kimi oturar

və kölə kimi yemək yeyərəm." dərdi/deyərdi. [c. 7, s. 121]

104- Safvaninin Kitab'ut-Tarif adlı əsərində verilən məlumata gö

452................................ əl-Mizan Fi Tefsir'il-Kur'an - c. 6

re, İmam Əli (ə.s) belə dedi: "Peyğəmbərimiz (s. a. a) süfrəyə oturduğunda

kölələr kimi oturar və sol uyluğuna söykənərdi."

105- Mekarim'ul-Ahlak adlı əsərdə İbni Abbasdan belə rəvayət

edər: "Peyğəmbərimiz (s. a. a) yerdə oturar, qoyunu ayaqları arasına

al/götürüb sağar və kölələrin dəvətlərinə razılıq edərdi."

106- əl-Mehasin adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə

Xam-mad b. Osmandan İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə dediyini

nəql edər: "Rəsulullah (s. a. a) yemək yeyərkən barmaqlarını yalayardı."

[s. 443, h: 313]

107- əl-İhticac adlı əsərdə Mevalidussaydığın adlı əsərdən

nəql edilərək belə deyilir: "Peyğəmbərimiz (s. a. a) hər növ yeməyi

yer idi. Allahın halal etdiyi yeməkləri, yemək yedikləri zaman

ailəsi və hiz-metçileri ilə birgə yer idi. Eyni şəkildə yeməyə

çağırdığı Müsəlmanlarla birlikdə də yer idi. Onlar nəyin üzərində

yeyirdilərsə, onun üzərində və onların yediyindən [və ya onlar yediyi

müddətcə] yer idi. Tək əgər qonaq gəlirsə, [ailəsi və xidmətçiləriylə

deyil,] qonağı ilə birlikdə yer idi... Ən/en sevdiyi yemək, sıxlıq/izdiham

birlik ilə birlikdə məğlub et/yeyilən yemək idi."

Mən deyərəm ki: Rəvayətdəki "Onlar nəyin üzərində yeyirdilərsə"

ifadəsindən məqsəd, süfrə və böyük nimçə kimi şeylərdir. "Və ma

ekelu" ifadəsinin orijinalındakı "ma" ədatı, ya mevsuledir [yəni onların

yediyindən] ya da tevkıtiyedir [yəni onlar yediyi müddətcə]. "Tək

əgər qonaq gəlirsə" ifadəsi, "ailəsi və xidmətçiləri ilə birgə"

ifadəsindən edilmiş bir istisnadır. [Yəni qonaq gəlincə, ailəsiylə

yeməzdi, qonağı ilə birlikdə yer idi.]

108- əl-Kafi adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə İbni

Kad-dahdan İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə buyurduğunu nəql edər:

Resu-lullah (s. a. a) bir birliklə birlikdə yeməyə oturunca,

yeməyə ilk başlayan və yeməkdən ən son əl çəkən adam olardı. Bunu

birlik yemək yesin deyə edərdi. [Fürus(n)u Kafi, c. 6, s. 285, h: 2]

109- Eyni əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə Məhəmməd b.

Müslimə söykədiyi bir hədisdə İmam Məhəmməd Misdən

(ə.s) Hz. Əlinin (ə.s) belə dedini nəql edər: "Peyğəmbərlər axşam

yeməyini axşam namazından sonra yerlər idi. Axşam yeməyini

yeməyi laqeyd yanaşmayın. Çünki axşam yeməyi yeməmək bədənin

xarab olmasına gətirib çıxarar." [Fürus(n)u Kafi, c. 6, s. 288, h: 2]

Maidə Surəsi 116-120 ..................................... 453

110- Yenə eyni əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə Anbese b.

Necaddan İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə dediyini nəql edər:

"Peyğəmbərimizin (s. a. a) önünə, içində xurma olan bir süfrə

gəldiyində yeməyə mütləq xurmadan başlar idi." [Fürus(n)u Kafi, c. 6,

s. 345, h: 2]

111- əl-Kafi və Sahifet'ur-Rıza adlı əsərlərdə, rəvayət zənciriylə

İmam Razılığa (ə.s) söykənilən bir hədisdə İmamın, babalarından

(hamısına salam olsun) belə nəql etdiyi iştirak edər: "Peyğəmbərimiz

(s. a. a) xurma yediyində, nüvəsini əvvəl əlinin kürəyinə qoyar, sonra

atacağı yerə təyin edərdi."

112- əl-İkbal adlı əsərdə, Tarixi Nişaburi adlı əsərin ikinci dərisində

Həsən b. Bişrin həyatı hissəsində müəllifin ifadə etdiyi özünə

xas rəvayət zənciriylə belə rəvayət etdiyi nəql edilər: "Rəsulullah

(s. a. a) yemək yeyərkən hər iki loxma arasında Allaha həmd edərdi."

[s. 116]

113- el-Kafidə müəllifin öz rəvayət zənciriylə Veheb b. ABŞı

Rabbihdən belə nəql etdiyi iştirak edər: "Bir dəfə İmam Cəfər

Sadiqin (ə.s) diş aralarını təmizlədiyini görüncə, ona baxdım. Bunun

üzərinə İmam mənə, 'Peyğəmbərimiz (s. a. a) diş aralarını təmizləyərdi.

Belə et-mak ağızın təmiz olmasını təmin edər.' dedi." [Fürus(n)u

Kafi, c. 6, s. 376, h: 3]

114- Mekarim'ul-Ahlak adlı əsərdə verilən məlumata görə, Peyğəmbərimiz

(s. a. a) su içərkən əvvəl bəsmələ çəkərdi... Suyu birdən

udmaz (nəfəs al/götürməyərək bir nəfəsdə içməz), qurtum qurtum soruşaraq

ehtiva etdi və "Ciyər ağrısı (siroz), suyu birdən udmaqdan olar."

dərdi/deyərdi. [s. 31]

115- əl-Caferiyyat adlı əsərin İmam Cəfər Sadiğə (ə.s), onun

də babalarına söykən/dözərək verdiyi məlumata görə, İmam Əli (ə.s) belə

dedi: "Peyğəmbərimizi (s. a. a) bir çox dəfə müşahidə etdim. O suyu üç nəfəsdə

ehtiva etdi. Hər içişte bəsmələ çəkər və hər içişten sonra

həmd edərdi. Ona nə üçün belə etdiyini soruşduğumda mənə, 'Ey Əli!

Həmdi Allaha qarşı olan şükr etmə vəzifəmi yerinə yetirmək üçün,

bəsmələ çəkməyi də hər-hansı bir xəstəliyə və dərdə tutulmayım

deyə edirəm.' dedi." [s. 161]

116- Mekarim'ul-Ahlak adlı əsərdə belə rəvayət edilmişdir:

"Peyğəmbərimiz (s. a. a) su içərkən, içdiyi qaba nəfəs verməz, nəfəs

al/götürüb verməsi lazım olduğunda su kabını ağızından uzaqlaşdırar, elə