I. N. Ismanov, J. X. Kambarov, M. M. Turdaliyeva korxonalarda inqirozga qarshi boshqaruvni tashkil etish

Mutloq likvidlik koeffitsienti. Korxonaning naqd pul mablag‘lari bilan joriy majburiyatlar o‘rtasidagi nisbat bilan aniqlanadi va quyidagicha topiladi:


K_ml=(PM/JM)≥0,2
Bu yerda:
K_ml – Mutloq likvidlik koeffitsienti;
PM – hisob-kitob raqamidagi pul mablag‘lari

Korxonaning joriy majburiyatlarini o‘ziga qarashli naqd pul mablag‘lari bilan qoplanishini ifodalaydi. Korxona faoliyatining barqarorligini ta’minlash uchun koeffitsient 0.2 dan katta yoki unga teng bo‘lishi lozim. Bu ko‘rsatkichni ham belgilangan me’yordan past chiqishi korxonani inqiroz yoqasida ekanligini anglatmaydi. Chunki, korxonalarda naqd pul mablag‘lari doimiy emas. Korxona har kuni naqd pul mablag‘lari bilan bog‘liq operatsiyalarni bajarganligi uchun shu davrda korxona to‘lovga layoqatli lekin naqd pul mablag‘lariga vaqtincha ega bo‘lmasligi mumkin.

Tayanch so‘zlar: ichki va tashqi imkoniyatlar, raqobatbardoshlik, inqirozga qarshi boshqaruv, likvidlik foeffitsienti, mutloq likvidlik koeffitsienti, tez likvidlik koeffitsienti


Mustahkamlash uchun savollar

1. 
   Inqiroz holatini baholashda tahlilning vazifasi?
   
2. 
   Likvidlik va moliyaviy mustahkamlik ko‘rsatkichlari tahlili bizga nimalar beradi?
   
3. 
   Ishchanlik faolligi ko‘rsatkichlari va rentabellik ko‘rsatkichlari tahlili nima beradi?
   
4. 
   Likvidlik koeffitsientini topishning turlarini sanab bering?
   
5. 
   Korxonada vujudga kelgan inqirozni tahlil qilish jarayoni va uning yo’nalishlarini guruhlarga bo’lish orqali izoh bering?
   
6. 
   Korxonadagi inqiroz darajasini baholash ko’rsatkichlarini aytib bering?
   

5.INQIROZGA QARSHI BOSHQARISH JARAYONIDA KORXONA FAOLIYATINI TASHXISLASH


5.1.Inqirozga qarshi boshqaruvda tashxislash haqida tushuncha va uning ijobiy taraflari
Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonalar xo‘jalik faoliyatini uzluksiz tartibda faol ishlashi qaror qabul qilish jarayoniga bog‘liq. Qaror qabul qilish mexanizmini ishlab chiqarish korxonalarida to‘g‘ri tashkil etilganligi esa uni ma’lumotlar bilan ta’minlovchi tizimning axborotlarini ishonchliligi va o‘z vaqtida etkazib berilishi bilan tavsiflanadi. Bu tizimining ajralmas qismlaridan biri korxonalarni tashxislash jarayonidir.
Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi davrida korxonalarda, aynan shu tizimni kamchiliklardan holi faoliyat yuritishi korxonaning muvaffaqiyatli biznes kaliti va uni yo‘lga qo‘yish muhim tadbir ekanligi davr talabiga aylandi. Keyingi vaqtlarda bozorning va umuman iqtisodiyotning tezkorlik bilan o‘zgarishi jarayonida korxonalar ham shu tezlikda ildamlik bilan harakat qilishlari, aks holda esa qarorlarning kech qabul qilinishi natijasida ishlab chiqailgan mahsulotning raqobatbardoshliligini pasayib ketishi ayni haqiqatdir.
Korxona faoliyatiga tahdid solayotgan omillar tashxislash natijasida aniqlanadi va boshqaruv qarorlarini qabul qilish jarayoniga uzatiladi. Aks holda korxona yaqinlashayotgan inqirozni payqamasdan qo‘yib yuborish mumkinki, bu keyinchalik yomon oqibatlarga olib keladi.
Inqirozni korxonaning moliyaviy barqarorligiga qanchalik asosda jiddiy ta’sir qilishini anglash qiyin emas. SHu sababdan ham, inqirozga qarshi boshqaruvning eng birinchi bosqichi, uni vaqtida aniqlash va unga qarshi chora-tadbirlar ishlab chiqishdan iboratdir. Inqiroz havfini aniqlash jarayoni tashxislash(diagnostika) deb ataladi.
Global inqiroz davrida tashxislash o‘z dolzarbligini yanada oshirdi. Bu uni bevosita maqsadidan ham kelib chiqadi.