I. N. Ismanov, J. X. Kambarov, M. M. Turdaliyeva korxonalarda inqirozga qarshi boshqaruvni tashkil etish

7.4.Kelishuv bitimini tuzish
Kelishuv bitimi – bu taraflarning o‘zaro voz kechishlari asosida sud nizosini tugatish to‘g‘risida kelishuvdir. Kelishuv bitimi xo‘jalik sudi tomonidan bankrotlik to‘g‘risidagi ishni ko‘rib chiqishning istalgan bosqichida amalga oshiriladi. Bunda bankrotlikning kuzatuv, sud sanatsiyasi, tashqi boshqaruv, tugatishga doir ish yuritish taomillarini tushunish mumkin. Lekin, sudga bankrotlik to‘g‘risida ishni qo‘zg‘atish to‘g‘risida ariza kelib tushgan payitdan kuzatuv jarayonida kreditorlar reestrini tuzishga qadar kelishuv bitimi tuzilishi mumkin emas, chunki bu bosqichda kreditorlar reestri va tegishlicha kelishuv bitimi matnini ko‘rib chiqishi va uni tuzishi to‘g‘risida qaror qabul qilish lozim bo‘lgan kreditorlarning yig‘ilishi bo‘lmaydi.
Kelishuv bitimi to‘g‘risida qaror qabul qilish kreditorlar yig‘ilishining mutloq vakolati hisoblanadi va u ikki shartga javob berishi kerak. Birinchidan, qaror kreditorlarning umumiy sonining ko‘pchilik ovozi bilan qabul qilinishi kerak, ikkinchidan, bunday qaror uchun qarzdorning garov bilan ta’minlangan mol-mulki majburiyatlari bo‘yicha kreditorlar ovoz berishi lozim.
Kelishuv bitmini tuzish qonunchilikka asosan bankrotlik taomillari ketayotgan davrda cheklangan bo‘ladi. Unga ko‘ra xo‘jalik protsessual qonunchiligidan farqli ravishda quyidagi hollarda qarzdor nomidan kelishuv bitimi tuzish haqida qaror qabul qilinadi:

• 
  Bankrotlik to‘g‘risidagi ish yakka tartibdagi tadbirkorga nisbatan qo‘llanilganda uning o‘zi tomonidan;
  
• 
  Kuzatuv va sud sanatsiyasi taomilida rahbar tomonidan, agar u o‘z xizmat vazifasidan ozod etilgan bo‘lsa, taomillarga mos ravishda muvaqqat boshqaruvchi yoki sanatsiya boshqaruvchisi tomonidan qabul qilinadi;
  
• 
  Agar bankrotlik taomillaridan boshqalari, ya’ni tashqi boshqaruv yoki tugatishga doir ish yuritish tamoillar ketayotgan bo‘lsa, mos holda, shu taomilni olib borayotgan sud boshqaruvchisi tomonidan.
  

Kelishuv bitimining o‘zi aniq huquq va majburiyatlarni o‘zida ifoda etadigan hujjat hisoblanadi va xo‘jalik sudi tomnidan tasdiqlangan payitdan boshlab huquqiy kuchga ega bo‘ladi. Bundan tashqari, kelishuv bitimining tuzilishi korxonani iqtisodiy nochorligini bartaraf etilganligini ko‘rsatishni inobatga olgan holda, aytish mumkinki, u bankrotlik jarayonini tugatilishini ham bildiradi. Agar kelishuv bitimi tugatishga doir ish yuritish jarayonida tuzilgan bo‘lsa, xo‘jalik sudi kelishuv bitimini tasdiqlash to‘g‘risida ajrim chiqaradi, unda qarzdorni bankrot deb topish va tugatishga doir ish yuritishni boshlash to‘g‘risidagi qaror ijro etilmasligi ko‘rsatib o‘tiladi.
Kelishuv bitimi qarzdor, kreditorlar, shuningdek kelishuv bitimida ishtirok etayotgan uchinchi shaxslar uchun xo‘jalik sudi tomonidan tasdiqlangan kundan e’tiboran kuchga kiradi va ular uchun majburiy hisoblanadi. Kelishuv bitimi shartlarini bajarishdan bir tomonlama bosh tortishga qonunchilik yo‘l qo‘ymaydi. Agarda kelishuv bitimi shartlari bajarilmasa kreditorlar sudga umumiy tartibda da’vo qilishlari mumkin.
Agar kreditorlarning ba’zilari kelishuv bitmini tuzishga qarshi bo‘lsalar yoki majlisda ishtirok etmagan bo‘lsalar, kelishuv bitimi tuzish uchun ovoz bergan kreditorlar, muassislar ularning oldidagi qarzdorning majburiyatlarini bajarishga haqli. Agar majburiyatlar bajarilmasa, bankrotlik bo‘yicha ish tugatilganidan so‘ng, mazkur kreditorlar xo‘jalik sudiga da’vo arizasi bilan chiqish huquqiga ega.
Uchinchi shaxslar kelishuv bitimi bo‘yicha qarzdor tomonidan pul majburiyatlari qondirilishi va (yoki) majburiy to‘lovlar bo‘yicha majburiyati bajarilishi kafilligini yoki kafolatini berishga, xuddi shuningdek uning lozim darajada bajarilishini boshqacha tarzda ta’minlashga haqli. Agar kelishuv bitimining sharti qarzdorning mol-mulkini uchinchi shaxs foydasiga o‘tkazishdan iborat bo‘lsa, bitim mazkur mol-mulk kreditorlarning talablari faqat uchinchi shaxs tomonidan qanoatlantirilishini ta’minlovchi garovga berilgan taqdirda tuzilishi mumkin. Kelishuv bitimi yozma shaklda tuziladi.
Qarzdor nomidan kelishuv bitimini tegishincha qarzdor yakka tartibdagi tadbirkor, qarzdorning rahbari yoki sud boshqaruvchisi imzolaydi. Kreditorlar nomidan kelishuv bitimini kreditorlar yig‘ilishi tomonidan vakolat berilgan shaxsning o‘zi imzolaydi.
Agar kelishuv bitimida uchinchi shaxslar ishtirok etayotgan bo‘lsa, ular nomidan kelishuv bitimini shu shaxslarning o‘zi yoki ularning vakillari imzolaydi.
Kelishuv bitimida qarzdorning pul majburiyatlari miqdori, ularni bajarish tartibi va muddatlari to‘g‘risidagi va voz kechish haqini berish, majburiyatlarni yangilash, qarzni kechish yo‘li bilan yoxud qarzdorning pul majburiyatlarini qonun hujjatlarida nazarda tutilgan o‘zga usullar bilan tugatish to‘g‘risidagi qoidalar bo‘lishi kerak.