I. R. Asqarov, N. Х. Тo‘хтaboyev, K. G‘. G‘opirov umumiy o‘rta maktablar 10-sinf Kimyo darsligidan foydalanish uchun meтodik qo‘llanma



Yüklə 0,6 Mb.
səhifə23/61
tarix12.02.2023
ölçüsü0,6 Mb.
#84021
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   61
10metqul

Darsning maqsadi: O’quvchilarga etilen qatori uglevodorodlarning kimyoviy xossalari, birikish reaksiyasi mexanizmi, Markovnikov qoidasi haqida ilmiy tushunchalar berish.
Dars quyidagi reja asosida tashkil etiladi:

  1. Kimyoviy xossalari.

  2. Birikish reaksiyasining mexanizmi

  3. Markovnikov qoidasi

  4. Ishlatilishi

Etilen qatori uglevodorodlarining kimyoviy xossalarini tushuntirishda alkanlarning kimyoviy xossalari bilan solishtirib borish maqsadga muvofiqdir.


Quyidagi kimyoviy xossalarni batafsil tushuntirish kerak:

CH2CH2  H2


CH2CH2  Br2
CH2CH2  HOH 
CH2CH2  HCl 
CH2CH-CH3  HCl 

Oxirgi yozilgan reaksiyani tushuntirishda qutbli kovalent bog‘lanishli birikmalarni propen kabi nosimmetrik uglevodorodlarga birikishini Markovnikov qoidasi bilan sodir bo‘lishini tushuntirish kerak.


CH2CH2  O2


C
H2CH2  H2O  KMnO4

nCH2CH2polimerlanish


Ishlatilishini darslikdagi 43-bet 10-rasmdan foydalanib tushuntirish maqsadga muvofiq.




Uyga vazifa. Darslikdan 44-bet. 9-14 savollar, 2,3,4-masalalar.


4. ALKADIYENLAR (14,15,16-darslar)

Alkadiyenlar uchun uch soat vaqt ajratilgan bo‘lib, ikkita darsda alkadiyenlarning tuzilishi, xossalari va kauchuklar haqida tushunchalar beriladi.




14-DARS. Diyen uglevodorodlar. Gomologik qatori. Izomeriyasi. Nomlanishi. Olinishi va fizik hamda kimyoviy xossalari.

Alkadiyenlar mavzusini o‘rganishda -bog‘larni hosil bo‘lish mexanizmi, sp2-gibridlanish kabi bir qator tushunchalarni o‘quvchilar biladi. -bog‘ bilan sodir bo‘ladigan kimyoviy reaksiyalarni ham o‘quvchilar o‘zlashtirib olgan. Demak, alkadiyenlar xossalarini o‘rganishlari uchun nazariy asos yetarli.


Ushbu darslarda divinil va izopren haqida ko‘proq to‘xtaladi va kauchuklar haqida dastlabki ilmiy tushunchalar beriladi.
Diyen uglevodorodlarining gomologik qatorini bayon etishda molekula tarkibidagi 2 ta qo‘shbog‘ni joylanishi hisobiga izomerlarni hosil bo‘lishi tushuntiriladi.

CH2CCH2 propadiyen


CH2CCH-CH3 butadiyen-1,2
CH2CH-CHCH2 butadiyen-1,3
CH2CH-CH2-CHCH2 pentadiyen-1,4
CH2CH-CHCH-CH3 pentadiyen-1,3

Umumiy formulasi CnH2n-2


Diyen uglevodorodlarining vakillari butadiyen-1,3 (divinil) va izoprenni kimyoviy xossalari, olinishi haqida to‘xtalinadi.


Olinishi. Butadiyen-1,3 ni sanoatda etil spirtdan olish usulini S.V.Lebedev taklif etgan.



Butanni 560-610S temperaturada katalizatorlar Al2O3 va Cr2O3 ustidan o‘tkazilsa ham divinil olinadi.





Izoprenni olish uchun sanoatda izopentanni (2-metilbutan) degidrogenlanadi (izopentan pentanni izomerlab olinadi):


CH3CH2CH2CH2CH3CH3CH(CH3)CH2CH3


CH3CH(CH3)CH2CH3CH2C(CH3)CHCH2  2H2




Kimyoviy xossalari. Diyen uglevodorodlarning kimyoviy xossalari etilen qatori uglevodorodlarining xossalariga o‘xshaydi.



Yüklə 0,6 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   61




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin