I türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans
Yüklə 2,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
təbəqələri təmsil edən bu insanları əziyyət çəkən, ehtiyacı olan insanlara qardaş yardımı etmək, maddi və mənəvi dəstək olmaq məqsədi birləşdirmişdi. Məcmuədə nəşr olunmuş məqalələrdə mütəfəkkirlərimizin siyasi və ictimai fikir azadlığı, qadının cəmiyyətdə hüquqlarının tanınması, ən başlıcası isə I Dünya müharibəsi illərində əziyyət çəkən insanların problemlərinə münasibəti öz əksinitapmışdır. Müharibələr nəticəsində insanların doğma yerlərdən qaçqın düşməsi, iqtisadi çətinliklər demək olar ki, bütün millətlərin payına düşürdü. Lakin beynəlxalq aləmin bu çətinliklərin aradan qaldırılmasına, əziyyət çəkən insanlara qarşı ikili münasibəti daha mürəkkəb bir problem idi. Məcmuədə dərc edilmiş yazıları oxuyarkən bəşəriyyətin eyni problemləri bu gün də yaşadığının şahidi oluruq və bu “Qardaş köməgi” dərgisinin materiallarının araşdırılmasının aktuallığını bir
I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans:
TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə)
124 daha sübut edir. “Qardaş köməgi”məcmuəsində dərc edilmiş məqalələrdə dünyanın xristian dövlətlərinin müsəlmanlara ögey münasibətinə qarşı turk birliyinə çağıran şüarlar səslənir: “Səni qurtarırsa, qurtarır birlik, çünki birlikdədir fəqət dirilik!..”[6, səh.6]Hələ tarixin ən qədim dövrlərindən beynəlxalq aləmin qüvvələri güclü müsəlman dövlətlərinin yaranmasının qarşısını almağa çalışmış, bu yolda müxtəlif vasitələrdən, ən başlıcası isə əqidə ayrılığının yaratdığı ixtilaflardan istifadə etməklə onların arasına nifaq salmışlar. Ö.F.Nemanzadə “Bən kiməm?” məqaləsində “Sən ey türk, nə əqidədə, nə məsləkdə olursan ol, həmişə türksən!”[6, səh.10]şüarı ilə “Zəmanəmiz özgə zamandır... Bu haldakı mövqeyimizə, mühitimizə, elmimizə, ehtiyacımıza görə bizim ən birinci əqidəmiz azad millətpərəstlik əqidəsi olmalıdır”yazırdı [6, səh.11]. Mühəmməd Ayaz əl-İshaqi həyatın əsas qanununun bir mübarizə olduğunu yazır, türklərin mübarizəsinin istiqamətini “məzhəb ayrılmasına əhəmiyyət vermədən ” ümumi ədəbi dilin, maarif sisteminin yaradılması və türk xalqları arasında nikahları artırmağa yönəltməyin vacibliyini vurğulayırdı [6, səh.23]. “Qardaş köməgi” məcmuəsində dərc edilən yazılar tarixin təkrarlandığını və onu unudanların yaşadıqlarımərhumiyyətləri yenidən yaşamağa məhkum olunduqlarını bir daha sübut edir. Beləliklə, fəaliyyətini tədqiq etdiyimiz mətbuat orqanları bir ideya məktəbi kimi XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanın vətənpərvər ziyalılarını, mütərəqqi fikirli söz və ideya məsləkdaşlarını öz ətraflarında birləşdirməyə və Türk birliyinin ilkin ideoloji məramnaməsinin yaradılmasına nail oldular. ƏDƏBİYYAT
1. Axundov N. “Molla Nəsrəddin” jurnalının nəşri tarixi. Bakı, 1959; 2. Camalov K. Böyük mütəfəkkirlərin maarifçilik ideyaları. Naxçıvan, 2015; 3. Camalov K. “Molla Nəsrəddin”çilərin maarifçilik ideyaları. Bakı, 2015; 4. Əkinçi 1875-1877. Tam mətni. Transliterasiya və tərtib edəni Turan Həsənzadə. Bakı, 2005; 5. Əliyarlı S. Tariximiz. Açıqlanmamış mövzuları ilə. Bakı, 2012; 6. Həbibbəyli İ. Millətin canlı heykəli (müqəddimə). Filologiya məsələləri – №8, Bakı, 2013; 7. Qardaş köməyi. Bakı, 2012; 8. Şahtaxtlı M. Seçilmiş əsərləri. Bakı, 2006.
Summary The article is devoted to the history of national press which played a special role in the formation of Azerbaijani Turks as a nation, perceiving Turks-Muslums existence during the last quarter of the 19th century. Here is researched the program of activities of “Ziya”, “Ziyayi- Qafqaziyyeh”, “Kashkul”, “Kaspi”, “Molla Nasraddin” and other national newspapers, magazines that founded after “Akinchi” newspaper (1875-1877), followers of its traditions for realizing cultural-ideological and political unity of Turks spread over different world countries. The topicality of the articles published in “Qardesh yardimi” journal in 1917 year in Baku is particularly noted.
Key words:press, Azerbaijan, “Akinchi”, “Ziya” , “Tarjuman”.
Inkar AKHMETOVA
KAZAK VE MOĞOL HALKININ ORTA GELENEKLERİ VE İNANÇLARI Aynı toprakları uzun zamandır paylaşmış bu iki milletin, yaşam tarzları ve adetleri benzemiştir. Günümüzde bu benzerlikleri meydana çıkararak, kökü bir olan halkların medeniyeti hakkında günümüz toplumunu aydınlatacaktır. Birbirlerini daha yakın tanıyıp, kültürel bağ kurmak ve ortak kültürüne sahip çıkmaya teşvik edecektir. Bu tür çalışmalar kültür ve geleneklerimizi korumamıza katkı sağlayacaktır. Tabi ki bu konuda hiç çalışmalar yapılmıyor değil, yapılıyordur I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans:
TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə)
125 ama yeterli değildir. 1998 yılında Kazakistanda ‘Kazakistan – Moğolistan: geçmişi, bugünü, geleceği’ adlı konferans düzenlenmiş ve ancak 2014 yılında, aradan 16 yıl geçtikten sonra tekrar düzenlenmiş. Moğol ve Kazak halkları olarak, ortak unsurların olmasına rağmen, birbirlerini yabancı görüyorlar. Oysa ki yakın halklar sayılabilir. Moğolistan’la sınırlarımız çok yakın olmasına rağmen birbirimizi iyi tanımıyoruz. Okullarda kendi kültürümüz hakkında bilgiler edinirken, ortak medeniyetler hakkında bilgiler almıyoruz. Coğrafi olarak ayrıldıktan uzun süre sonra bile, örf adetlerinde ortak gelenekler devam etmektedir. Aynı dil ailesine mensup olan, bu uzak lehçeli diller çok eskide ayrılmıştır. Prof. Dr. Bazılhan Buhatulı’nın yaptığı araştırmalara göre, 60-65 bin kelimede yapılan karşılaştırma neticesinde Kazak ve Moğol dillerinde 3000’e yakın kelimenin benzer köklü olduğunu, bunun 1500’e yakını ise tıpatıp aynı köklü kelimeler olduğunu bilinmektedir. 1
Moğol halkıyla hep yan yana yaşadığımızın bir örneği şu anki Moğolistan sınırları içerisinde bulunan, Türk halkının en önemli tarihi mirası, Orhon Abideleridir. Kül Tigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk abideleri bizim ilk tarihimizdir ve Türk adı geçen, VII asıra ait en eski yapıttır. Kül Tigin abidesinin Kuzey-Doğu cephesinde şu yazı bulunmaktadır: ‘Kül Tig(i)n: koon yılka: yiti y(e)g(i)rm(i)ke: uçd: Tok(u)z(u)nç (a)y: y(e)ti ot(u)zka: yog: (e)rtürt(ü)m(i)z: B(a)rkin: b(e)d(i)zin: bit(i)g t(a)ş[ın]: biçin: yılka yit(i)nç (a)y: yiti ot(u)zka: koop (a)lkd[(ı)m](ı)z: Kül Tig(i)n ö[zi?] kıırk: (a)rtuk[ı y]iti: y(a)şı[na]: t(a)ş [b(a)rk: itgüçig] bunça: b(e)d(i)zçig: Tuyg(u)n: (e)lt(e)b(e)r: k(e)lü[r]ti: ‘Kül Tigin Koyun yılında, on yedi(nci gün)de vefat etti. Dokuzuncu ay(ın), yirmi yedi(sin)de yas töreni(ni) tamamladık. Türbesini, resimlerini – heykellerini (ve) kitabe taşını Maymun yılında, yedinci ay(ın), yirmi yedi(sin)de hep bitirdik. Kül Tigin kendisi kırk yedi yaşında (?) idi. Taş (türbe ustalarını), bunca ressam (ve) heykeltıraşı Tuygut Elteber getirdi.’ 2
iki senede bir tekrar ediyor ve her yılı farklı bir hayvan temsil ediyor. Kazaklar buna жыл қайыру (jıl qaiyırw) adını vermiştir, Moğolcada арван хоëр жил (arvan hoyor jil) denir. Bu on iki senenin içinde neden ‘deve’ yılı yoktur, ve en önemlisi, hem Kazak hem Moğol efsanelerinde ve masallarında bu sorunun cevapları bulunmaktadır. Kazak-Moğol mitolojisinde, takvimde bulunan her bir hayvan devenin farklı vücut bölümlerini aldığı hakkında efsane vardır. Ve gerçekten devenin kulakları farenin, toynakları sığırın, göğüsü parsın, dudakları tavşanın, boynu yılanın, başı atın, yanı koyunun, kalçası maymunun, baş ucu tavuğun, ayakları köpeğin, kuyruğu domuzun gibidir. Demek ki deve on iki senelik takvimde yok değil, tam tersi on iki senelik takvim deveden ibarettir diyebiliriz. 3
Resim 1 Hayvanlar hayatımızın en önemli parçası olmasından dolayı efsanelerimiz, masallarımız daha çok hayvanlar hakkındadır. Mesela ‘atı ne zaman binek yaptık?’ sorusuna aynı şekilde ortak bir efsane bulunmaktadır. ‘Yılkı, insanların taşıtı olmayan eski çağ imiş. Geyikler atın otlağını mahvetmiş. At ne kadar kovalasa da onlara yetişememiş. Sonunda insana gelip yardım istemiş. İnsan da demiş, benim yaptığım dizgine gücün yeterse, senin yerine öcünü ben alırım, demiş. At
1 Базылхан Б., (1967) Монгольские Заимствования в Баян-Ульгейском Говоре Казахского Языка. Монголын Судлал. Уланбаатар, 2 THOMSEN V., (2002) Orhon Yazıtları Araştırmaları, çeviren Vedat Köken. TDK, Ankara, s 41-42 3 Ақеділ Тойшанұлы, (2009) Түрік-Моңғол Мифологиясы, «Баспалар Үйі» АҚ Алматы б.13 I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans:
TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə)
126 kabul etmiş ve insan atın ağzına dizgin, sırtına eğer takmış. Böylece at adamın bineği olmuş, insanlar da geyik avlamaya başlamış’ 1 . Tabiat ve hayvanlar Kazak-Moğol nakışlarında da çok sık rastlanır. Kullandığımız milli nakışlarımızda koyun, yılkı başına benzer, koç boynuzuna benzer ya da güneşe ve çiçeklere benzer ortak nakış türleri vardır. Nakışlar Kazakça ою-өрнектер (oyu örnekter), Moğolca хээ угалз (hee ugalz) adıyla adlandırılmaktadır. Resim 2 Moğol, Resim 3 Kazak nakışlarından alınmış birer örnektir. İkisi de güneşi simgeliyor ve her biri dörder tabakadan oluşuyor. Kazakçada bu tür yuvarlak nakışlara шеңбер (şeŋber), Moğolcada дугуй хээ (dugui hee) denir. Ortadan saydığımızda Moğol nakışının üçüncü tabakasında çekiç, Kazak nakışının üçüncü tabakasında ise deve tabanı görüntülenmiş.
Resim 3
Resim 4 ve Resim 6’daki nakışlarda ne kadar ortak yönlerin olduğu çok net görünüyor. En sık rastlanan nakış türleri; boynuz, çiçek, yaprak, kız ve yiğit silüetleri, ay ve güneş.
Resim 4 Resim 5
Süs aletleri, simgeler ve damgalar gibi arkeolöjik kalıntılardan, araştırmacılar o dönemki halkların yaşam tarzlarını öğrenebiliyorlar. Bu nakışların hepsi bir milletin aynasıdır ve belli bir halk hakkında çok şey açıklayabilir. At, deve, inek ve koyun (keçi), bu dört evcil hayvana Kazaklar төрт түлік мал (tört tülik mal) diyor. Bu hayvanlar göçebe halkın hayatında bulunan en önemli parçadır. Hem yiyecek, hem içecek, hem de binek olarak kullandıkları bu dört evcil hayvanın her birinin ruh atası olduğuna inanmışlardır. Doğayla sık bağlantıda olan Kazakların ve Moğolların örf adetlerinde bu hayvanların inciğinde bulunan küçük kemiğe büyük önem veriyorlar. Bu kemiğe Kazakçada асық (asıq), Moğolcada шагай (şagai) denilir. Kazak-Moğol halkı için asık’ın yeri bambaşkadır. Asık’la ilgili farklı inançlar da mevcuttur. ‘Altı sene aç olsan da asık etini kemirme’ diyerek çocukların asık etini kemirmelerini yasaklamışlar. Ayrıca kurt asık’ını yanlarından hiç ayırmazlarmış bunun sebebi farklı kötülüklerden koruyacağına inanmalarıdır. Bu kültürümüze ve yaşamımıza o kadar sinmiş ki, hala her kazak evinde asık bulunur ve kimse asık’ı başka kemikleri attığı gibi atmaz. Her zaman toplu bir şekilde saklar, çocukları oynasın diye verir, hatta farklı renklere boyarlar. Bu kemiğin büyüğüne сақа (saqa) derler. Asık, falcılar tarafından da kullanılmıştır. Asık’ın nasıl düştüğüne bakarak farklı yorumlarda bulunmuşlar. Kazaklar ise asık’ın nasıl düştüğünü tört tülik mal’ın simgesi olarak görmüşler.
1 Цэрэнсодном Д., (1989) Монгол Ардын Домог Үлгер. Улаанбаатар, ст. 45-46 I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans:
TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə)
127 Moğollarda bu daha net görülmektedir, çünkü asık’ın her bir cephesi farklı hayvanlar adıyla adlandırılmıştır. Resim 6’da görüldüğü gibi asık altı farklı şekilde koyulmuştur, işte bu farklı düşüş şekilleri şöyle adlandırılmaktadır: moğ. 1 üher (inek), 2 honho, 3 buhe, 4 morin (at), 5 yoro, 6 teemen (deve), kaz. 1 alşı, 2 şige (şik), 3 büge (bük), 4 taike, 5 ompı, 6 şonqai (resim 6). Asık sadece örf inançlarda değil, ayrıca oyunda da kullanılır. Kazaklarda asık oyunu olarak geçen bu oyun Moğollarda şagai oyunudur. Asık’la çok farklı oyunlar oynanmaktadır. Örneğin Kazaklarda bu kemikle oynanan oyun adları: üş taban; bügip alw; kön (joŋ); jarıp alw; sıpırmai; türtpei; pıştırmai atan; bestas; mergendik; han talapai; altı taban; asıq qağu; qarşu; alşı; şubırtw; upai utısw; at jarıstırw; qoşqar soğıstırw; muz oiynaq, iyirmekil; qaqpaqıl; sasır; han oyını; alaman han; asıq tabısw; bük-şik; tört şükeiyt; şomşı; manai vs. 1 Ama en yaygın olan oyun türü nişana vurma oyunudur. Kaz. myergen, moğ. mergen. Bu oyun bir kaç kişi ya da gruplar halinde oynanır. Belli bir mesafeden dizilmiş kemiklerin vurulmasıyla oynanan bu oyunu sadece çocuklar değil, büyükler de oynarlar. Daha önce bahsettiğim gibi, asık’ın biraz irisine saka denir ve dizilmiş asık’ları vurmak için saka kullanılır. Her oyuncunun kendi saka’sı oluyor, daha ağır olsun diye saka’larına kurşun döküyorlar.(Resim 7) Çok zengin yapıya sahip milli oyunlarımız sadece eğelence amaçlı değil, güçlü ve maharetli olmaya öğretiyor.
Resim 6 Resim 7
Orta asırlarda Asya topraklarında zerdüştlük (zoroastrianism), şamanizm, budizm gibi farklı dinler yaygındı. Şamanizma inanan göçebe halkları, her nesnenin ruhu olduğuna ve göktanrıya inanmışlar. Zerdüştlük dininde ise doğanın dört elementi olan havaya, toprağa, suya ve ateşe tapmışlar. Onlara zarar vermemeye önem göstermişler, zarar verdikleri halde ruhların gazabına uğrayacaklarına inanmışlar ve korkmuşlar. Kazak-Moğol kültüründe bu eski inançlardan günlük yaşamın kuralları haline dönüşmüş farklı tabular vardır. Kazakların ve Moğolların kendine has farklı adetleri, inanışları ve tabuları görülmektedir. Bunların içinde çok sayıda ortak tabular da rastlanmaktadır. Bazılarından örnek: Misafir geldiğinde istediği yere oturmamalı, ev sahibi gösterdiği yere geçmeli. Boş tabakla gelmemeli, içinde mutlaka yiyecek bulunmalı. Eve gelen misafire mutlaka yiyecekler sunulur, misafirin de kabul edip yemesi şarttır, aksi takdirde bu ev sahibine gösterilmiş saygısızlık olur. Kapı eşiğinde durmak, kapı yanlarını elle germek, eşikte oturmak yasaktır. Başkalarına ters gözle bakılmamalı, keyfin yerinde değilse onu annene ve babana göstermek terbiyesizlik ve saygısızlıktır. Kızların veya evli kadınların saçlarını açık bırakmamaları ve kocasının önünde saçlarını taramamaları gerek. Kazak-Moğol çadırına sessizce girmek yasaktır, çadıra yaklaşırken ses vermek lazım. Çadıra girerken yanında kesici alet ve ya silah varsa, çadıra girmeden önce kapının sağ tarafına bırakmak lazım. Büyüklerin önünü kesmemeli. Bu büyüklere gösterdiğin saygısızlık anlamına gelir. Külü ve dökülmüş sütü ayakla basmak; kesici aletler hediye etmek; . beyazı (süt, ayran, kımız vs) dökmek; gebe ve ya yavrusu olan hayvanları kesmek; hiç sebepsiz otları, çiçekleri
1 Базарбек Төтенай, Қазақ Ұлттық Ойындары, Алматы, Балауса баспасы, 2013 I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans:
TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə)
128 koparmak; ateşe, suya tükürmek; elinin önünde çapraz tutmak, başının üztüne koymak; yeri tekmelemek; hayvanları dövmek; atın başını dizginle vurmak yasaktır. 1
Bu tür tabulara sadece yasak olarak bakılmamalıdır, bu bir kuraldır, terbiye ve öğüttür. İnsanın ahlaklı, büyüklere saygılı, tabiata ve hayvanlara karşı iyi ve dürüst olmaya öğreten örf adetlerdir. İnsanların iyi, ahlaklı ve çalışkan olmasını, ayrıca aile ilişkisini ve başka önemli noktalar atasözlerde saklıdır. Atasözler halkın aynası ve ayrılmaz bir parçasıdır. Atalarımızın binlerce yıl boyunca biriktiği tecrübelerini yansıtan atasözler hala araştırmacılar ve dilbilimcileri tarafından incelenmektedir. Atasözleri, ait oldukları milletlerin ortak bilinçaltlarını yansıtan anonim ürünlerdir. Bir milletin nelere ağlayıp nelere güldüğünü, nelere kızıp nelerden mutlu olduğunu o milletin atasözlerine bakarak görebilmek mümkündür. 2
Kazak ve Moğol dilinde yüzlerce atasözler bulunmaktadır. Bunların içinde tabi ki çok benzer hatta aynı atasözler de vardır. Moğolcadaki Agt aldval bar’j bold, Am aldval bar’j boldoggüi 3 atasözünü Türkçeye at kaçırırsan tutabilirsin, söz kaçırırsan tutamazsın şeklinde tercüme edilir. Mana açısından aynı atasöz Kazakçada da mevcuttur, Aiytılğan söz atılğan oqpen teŋ (Türkçesi; Söylenmiş söz atılmış ok gibidir). Sözle ilgili başka bir atasöz, moğ. Mesiin şarh edgedeg, ügiin şarh edgedeggüi, Türkçe Bıçak (kesici alet) yarası iyileşir, kelime yarası iyileşmez olarak tercüme edilir, Kazakçada mana açısından çok yakın atasöz vardır, tayaq etten, söz süiyekten ötedi (Türkçesi: Dayak eti, söz kemiği geçer). Ya da moğ. Muu hün idsen uuznaa yardag, sain hün yavsan üzsenee yardag, kaz. Aqımaq işken-jegenin aiytadı, aqıldı körgen-bilgenin aiytadı, Türkçeye; Kötü insan yiyip içtiklerini, iyi insan gidip gördüklerini anlatır, şeklinde tercüme edilir. Çocuk, evlat hakkında atasözler: moğ. Ehiin setgel ürd, üriin sanaa uuland. Kaz. Ananıŋ oiyı balada, balanıŋ oiyı dalada. Moğolcası ve Kazakçası aynıdır. Türkçe çevirmesi; Annenin gönlü, düşüncesi çocuklarda, çocukların düşüncesi dağlarda. Bir başka atasöz; moğ. Ugaa medehgüi hün, usaa hanihgüi mal. (Türkçesi; Kökünü bilmeyen insan, suyunu tanımayan hayvan (gibidir)), kaz. Jeti atasın bilmegen er jetesiz (Türkçesi; Yedi dedesini tanımayan er soysuz). Kahramanlık, cesurluk hakında atasözler: moğ. Zorigtoi hün neg ühdeg, zoriggüi hün myanga ühdeg. Kaz. Er bir ret öledi, qorqaq mıŋ ret öledi (Türkçesi; cesaretli insan bir kez ölür, korkak insan bin kez ölür). Bilgi hakkında atasöz: moğ. Garın hüçten gansıg diileh, erdmiin hüçten myangıg diileh, kaz. Bilekti birdi jığadı, bilimdi mıŋdı jığadı (Türkçesi: Bilek gücü ile birini yenersin, Bilgi gücü ile binini yenersin). Moğol ve Kazak dillerinde çok sayıda ortak atasözler vardır, manası benzer atasözler dışında tıpatıp benzer atasözler de yok değil. İki halk ikizler gibidir dersek abartmış olmayacağız, ortak geçmişimiz olduğunu ıspatlayan başka ortak noktaların olması gerçektir. Rahvan at Moğolcada joroo iken, Kazakçada jorğa’dır. Nişancı iki dilde de mergen’dir. Kartal; moğ. bürged, kaz. Bürkit; Kazaklar yağda pişiren ekmeğe bauırsaq derler, Moğollar da aynı ekmek türü vardır ve Moğolcası boortsog’tur. Bu adların hepsi bir göçebe halkın günlük yaşamında kullandıklarıdır. Bir Moğol kışın başına malkai giyorsa, bir Kazak malakai giyer. İşte bunların hepsi mevcut olan benzerliklerdir. Kazak-Moğol kültüründe çözülmemiş ortak noktalar sayısı çoktur. Gördüğümüz gibi halklar sadece dil akrabası değil, daha önemlisi kültür akrabası olabiliyorlar. Tarihi miraslarımız, en önemli servetimiz sayılır ve bu serveti korumamız lazım. Zaman geçtikçe dil, kültür, örf adetler hepsi değişikliğe uğruyor. Kültür kökenimizi kaybetmemeye çaba sarfetmeliyiz, komşu halkların da geleneklerinin tanımaya, ortak yanlarımızı bulmaya çalışmalıyız. Bu tür çalışmaların daha geniş ölçüde yapılması, kültürel miraslarımıza, uluslararası ilişkilerimize büyük katkı sağlayacaktır.
1 Ю. Кручкин. (2002) Монголия. Энциклопедический справочник. Улан-Батор, стр. 536–541.
2 Uğur Başaran, Atasözlerin Kalıpsallığı üzerine, Turkish Studies, Volume 8/9 Summer 2013, p. 757-770, ANKARA-TURKEY 3 Bülent Gül, (2010) Moğol Atasözleri; Türk Kültürünün Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans:
TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə)
129
KAYNAKÇA 1. BAŞARAN, Uğur, Atasözlerin Kalıpsallığı üzerine, Turkish Studies, Volume 8/9 Summer 2013, p. 757-770, ANKARA-TURKEY 2. GÜL, Bülent, Moğol Atasözleri; Türk Kültürünün Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 2010. 3. THOMSEN V.,Orhon Yazıtları Araştırmaları, çeviren Vedat Köken. TDK, Ankara, 2002 4. БАЗЫЛХАН, Б., Монгольские Заимствования в Баян-Ульгейском Говоре Казахского Языка. Монголын Судлал. Уланбаатар, 1967 5. КРУЧКИН, Ю. Монголия. Энциклопедический справочник. Улан-Батор, 2002 г. стр. 536–541. 6. ТОЙШАНҰЛЫ, Ақеділ, Түрік-Моңғол Мифологиясы, «Баспалар Үйі» АҚ Алматы 2009 7. ТӨТЕНАЙ, Базарбек, Қазақ Ұлттық Ойындары, Алматы, Балауса баспасы, 2013 8. ЦЕРЕНСОДНОМ, Д., Монгол Ардын Домог Үлгер. Улаанбаатар, 1989
Summary Kazakhstan and Mongolia have large territories and located in Central Asia. Kazakh and Mongolians shared the same land for a long time in the past. Even though we do not share border Yüklə 2,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|