Ichki yonuv motorlarida porshenning ilgarilama-qaytma haraka I krivoship-shatun mexani/. mi vositasida tirsakli valning aylanma harakaliga aylanadi

ra\m. Krivoship-shalun mcxani/.inida la'sir qiluvchi kuclilar svemasi:
a — inersiya va ¿m/ kuchlari, /> -- yig'indi kuthkir

Hgarilama-qaytma harakatkinuvchi massalar incrsiya kuchi silimlr o'qi bo’ylab yo naladi va ga/ bosimi kuchlari kabi, agar lirsakli val o ‘qi tonion yo'nalgan boMsa musbat va agar tirsakli valdan tcskari tomonga yo'nalgan bo'lsa nianfiy bo'ladi.

Krivoship (
burchak)ning qaysi holatlari uchun \ P va P^ aniqlangan bo‘lsa, o'sha holatlar uchun P hisoblanadi.
Aylanma harakatlanuvchi massalarning marka/dan qochma incrsiya kuchi
KR - m HR(o

(w=const da) qiymali boyicha oV.garmas bo'lib, krivoship radiusi bo'yicha ta’sir qiladi va ürsakli val o'qidan tashqariga yo'naladi.

Silindr o‘qiga perpendikulär ta’sir qilayotgan kuch N normal kuch dcyiladi va u silindr dcvorlari toinonidan qabul qilinadi:
N n v ß , k N

Agar /V kuch lirsakli val o‘qiga nisbatan hosil qilayotgan monicnt yo'nalishi val aylanishi yo'nalishiga qarama-qarshi ho‘lsa. u mushal hisoblanadi.

Shatun bo'ylab yo'nalgan kuch .S krivoshipga u/.ali!adi. Hij kuch shalumii siqsa mushat, cho7sa inanliy hisoblanadi:
.V /'(!/cosß ) , k,\
Shalun bo'ylab ta'sir qilayotgan S kuchdan tirsakli valning sha'un bo‘yinida ikkita lashkil qiluvchi kuchlur vujudga kcladi:
krivoship radiusi bo'ylab yo'nalgan kuch;
A /’ eo\( * ß )/cos/f. k N
va krivoship radiusi aylanasiga urinma yo'nalgan tangcnsial kuch:
/ P sii)((/>4 ßf / co' i ß . kN
Agar K kuchi tirsak chckkalarini siqsa. u nmsbai hisoblanadi. / kuchidan hosil bo’layotgan momcnl yo'nalishi lirsakli \al aylanish yo'nalishi bilan mos bo'lsa. 7 kuch mushal hisoblanadi.
7' qiymaii 7'egri chi/ig‘i ostidagi yu/adan grallk ravishda (14.?-
rasivw aniqkmadi:
r u.f = a y ; - y j n j o B .
bu yerda: 1/, va YJ\ — 7’ egri chi/ig'i ostidagi mos ravishda mii-ai! va manfiy yu/.alar, mnv; /¿p - to'liq kuchlar masshtab koeflilsiciiM. MN/mm; OH — diagramma asosi uznnligi. mm.
liisoblar va 7'kuehi egri chizig‘ini qurish aniqligini quyidagi Icngla- ma yordamida aniqlashadi:
T„ ~ 2 r ! r r /(Tn).
bu ycrda: T rr — tangonsial kuclming bir sikldagi o'rlacha qivmati. M N ; r — ortachu indikalor bosim. MPa; 11— porshcn yu/asi, nv; r — motor taktligi.
/'qiymati bo'yieha bir silindrda hosil bo‘Iadigan burovehi moment aniqlanaüi:
м ып>= TR •
7 kuchining (p bo'yicha o'/garishi grafigi y fíR {MN m/.-mn) masshtabda Mhu o‘/garishining graligi ham bo'ladi.


Ы> 120 ISO 244 МЮ 420 4S0 540 ЫН) 7Л/ф”

14. 7-rasm. Tirsakli val hurilishi burchagi bo'yicha l\ /V, S, К va T kuchlar grafiklaríni qurish

T irsa k li valuing sh atu n bo‘y in la rig a la ' s i r q ilu v c h i k u ch la r. Motor shatun boyinlariga la’sir qiluvchi kuchlar ana]itik usulda yoki quri-,h yo'li bilan aniqlanadi (14.8-rasm).
0 IS O "

!4.S-rasm. To‘rt silindrli, tci'rl taklli motorning yiK‘indi burovchi momi'iil j>rafi^ini chi/isli

3-§. Vlolorni muvo/ariatlush

Molorni muvo/.anallash dcganda, undagi hurovchi momentdan lashqari harcha kuchlar va momcntlarni muvozanatlashtirish lushuniladi. Uunda porshen guruhi detallarining massasi, shatunlarning massasi va og“irlik marka/larining jovlashishi tcng ho’lishi hamda lirsakli val slalik variinamik muvo/anallashgan ho'lishi talab eliiadi. Molorning litiashi taqal uning muvo/anatlanganlik daraiasiga cmas, balki alohida silindr- lardagi burovchi momcntning o'zgarishiga ham bogMiq. Shuning uchun uning barcha silindrlarida ishchi jarayonning kechishi (aralashina tarkibi, yonishni yoki yonilg'ini purkashni ilgarilash burchagi, silindrning toMishi, issiqlik tartibi, aralashmaning laqsimtanishi) bir xil bo‘li/arur.
Bir silindrli motorlarda bareha inersiya kucblari va reakliv moment muvo/anailashmagan boladi.
Marka/dan qochirma incrsiya kuchi P juda oson muvozanai- lanadi. Hailing uclnin krivoship iagïga ikkita posangi n'rnatiladi (14.9- rasm, u).

14 9-rasm. Bir silindrli mulomi muvo/anallash:

<•» — marka/dan qochirma kuchlarni rmivozanatlash;
b — biriuchi tartibli inersiya kuehlarini qisnian muvo/anatlash


Posangilar ma.ssa.si ular hosil qiludigun marka/dan qochirma kuehni krivoshipning muvozanatlanmagan massaiari marka/dan qochirma kuchiga teng boMishidan kelib chiqib tanianadi:
Pp o *- - ^ yoki ?ntr,nr« ï - ->nhKu)2.
bu yerda: r — posangi massalar og‘irlik marka/idan tirsakli va I o‘qigaeha bo'lgan masofa.
Uitta posangi massasi va uning og'irlik marka/.ining aylanish radiusi: " V » '» h J’ I- r va r - mhR ! 2m)ЮЛ
Birinchi tanibli inersivu kuchlari faqat uehlarida to'rtla posangisi bo'lgan ikkila qo'shimcha val o'matish bilan to'liq muvozanatlanishi munikin. Odatda, bir silindrlt motorlarda birinchi tanibli incrsiya kuchlarini qisman nuivo/anallash bilan chegaralanadi. Shu maqsadda markazdan qoeliirma kuchlarni muuvanatlayotgan posangiiar massasi m ga yana qo'shimcha massa Л/и o'rnatiladi (14.9-rasm, b):