Oddiy hukmlarda terminlar hajmi.
Yuqorida ko‘rsatilgandek, oddiy hukmlar sub’ekt va
predikatdan iborat bo‘ladi. Ular hajmi jihatdan xarakterlanadi. Hukm terminlari ikki xil hajmda
bo‘lishi mumkin: to‘la hajmda olingan va to‘la hajmda olinmagan. Agar hukm termini bir turkum
predmetlarning hammasini ifodalagan bo‘lsa, to‘la hajmda olingan bo‘ladi, aks holda to‘la hajmda
olinmagan bo‘ladi. Umumiy tasdiq hukmlarda sub’ekti to‘la hajmda olingan, predikat bir xil
hukmlarda to‘la olingan, boshqalarida to‘la hajmida olinmagan bo‘ladi. Masalan, «Hamma
talabalar O‘zbekiston tarixini o‘rganadilar». Bunda talabalarning hammasi fikr qilingani uchun
sub’ekt to‘la hajmda olingan, O‘zbekiston tarixini o‘rganuvchilar esa faqat talabalar emas, ular
bilan birga yana boshqalar ham bor, shuning uchun predikat to‘la hajmda olinmagan. «Hamma
oddiy hukmlar ikkita termindan iborat» kabi hukmlarda sub’ekt to‘la olingan, predikat ham to‘la,
chunki ikkita termindan iborat faqat oddiy hukmlarning o‘zlaridir. Juz’iy tasdiq hukmlarning
sub’ekti to‘la olinmagan predikati bir xil hukmlarda to‘la, boshqalarida to‘la olinmagan bo‘ladi.
Masalan,
J
«Ba’zi spektakllar zamonaviy mavzularga bag‘ishlangan», bunda sub’ekt ham,
predikat ham to‘la hajmda olinmagan.
J
«Ba’zi odamlar ikkita chet tilini biladi» kabi hukmlarda
sub’ekt to‘la emas, predikat to‘la olingan, chunki chet tilini biladiganlar hammasi odamlardir.
YAkka tasdiq hukmlarning sub’ekti va predikati to‘la hajmda olingan bo‘ladi. YAkka hukm
sub’ektida bir predmet bir individ sifatida olingani uchun umumiy hukm singari sub’ekti to‘la
11-MAVZU. MULOHAZA. XULOSA CHIQARISH
160
bo‘ladi. Predikati umumiy hukmning birinchi xili singari to‘la olingan bo‘ladi. Masalan,
Dostları ilə paylaş: |
