«Ijtimoiy menejment» fanining sillabusi

Muqobil g’oyalarni baholash varag’i (
namuna) 
Q 
M u q o b i l g’ o ya l a r 
1 – chi 
2 – chi 
3 – chi 
n- chi 
r 
b 
k 
r 
b 
k 
R 
b 
k 
r 
b 
k 
A 
1 
2 
2 
3 
4 
12 
B 
2 
2 
4 
3 
6 
18 
V 
G 
Ko’paytma 
yig’indisi 
30 
32 
Bu erda Q-qatnashuvchi familiyasi; 
R-rang bo’yicha baho (1-dan – eng muhim taklif, oxorgi n-gacha 
unchalik muhim bo’lmagan, ikkinchi, uchinchi va hokazo takliflar) 
B-g’oyani amalga oshirishning tejamliligi bo’yicha ballardagi bahosi 
(1-eng yuqori balldan, 10-eng past ballgacha); 
K- ko’paytma RxB 
 
Ish bilan bandlik va ishsizlik 
Metodik ko’rsatmalar 
 
Mehnat bozoridagi vaziyat faqatgina ish bilan bandlar va ishsizlarning 
absolyut soni orqali emas, balki ish bilan bandlik va ishsizlik darajasi orqali ham 
baholanadi. 
Haqiqatdagi ishsizlik darajasi quyidagicha aniqlanadi. 
UB-ishsizlik darajasi 
UB = B/ Ea * 100
B-ishsizlar
Ea-Iqt.faol aholi. 
Iqtisodiy faol aholi sonini hisoblash; 
E
a
=3+B 
Z-iqtisodiyotda bandlar soni 
B-ish qidirayotgan ishsizlar. 
Iqtisodiy faol aholining bandlik darajasi quyidagicha
UZ = 3/E *100. 
Mehnat resurslarining ish bilan bandlik darajasi quyidagiga teng: 
UZ
t
= Z/
TR
* 100. 
1. 
2011 yilda mamlakat mehnat resurslari 86 mln.kishini tashkil qilgan, sh.j. 
mehnatga layoqatli yoshdagilar-81,3 mln.kishi, o’smir va pensiya yoshidagi 
ishlayotganlar – 4,7 mln. kishi. Ulardan milliy iqtisodiyotda bandlar (shaxsiy 
tomorqa xo’jalikda bandlardan tashqari) 69,5 mln. kishini; o’qiyotganlar – 5,6 
mln.kishi; harbiy xizmatchilar – 2,4 mln. kishi; mehnatga layoqatli yoshdagi band 

---

293 
bo’lmaganlar – 8,5 mln.kishi, shu jum. majburan band bo’lmaganlar (ish 
qidirayotganlar)3,3 mln.kishi. 
Iqtisodiyotda ish bilan band bo’lgan mehnat resurslari ulushini va turli 
ijtimoiy foydali faoliyat bilan band aholi ulushini aniqlang. Bandlikning turlari 
bo’yicha mehnat resurslarining taqsimlanishi samaradorligini tahlil qilib, xulosa 
yozing. 
2. 
Iqtisodiy faol aholi tarkibidagi bandlar soni-85 mln. kishi; ishsizlar soni – 
15 mln.kishi; bir oy o’tgach 85 mln. kishidan ishlayotganlarning 0,5 mln.tasi 
ishdan bo’shab ish qidirayotgan; rasmiy ro’yxatdan o’tgan ishsizlarning 1 mln. tasi 
ish qidirishni to’xtatgan bo’lsa ishsizlikning boshlang’ich darajasini, 1 oydan so’ng 
ish bilan bandlar va ishsizlar sonini hamda ishsizlik darajasini hisoblang. 
3. 
Haqiqatdagi YaMM 750 mlrd.dol., ishsizlikning tabiiy darajasi 5%, 
ishsizlikning haqiqatdagi darajasi 9% bo’lsa mamlakatimizda qiymat ko’rinishdagi 
qancha mahsulot hajmi ishlab chiqarilmaganini aniqlang. 
4. 
Jadvalda ko’rilayotgan davrning birinchi va beshinchi yillari uchun mehnat 
resurslari va bandlik haqidagi ma’lumotlar berilgan. 
Ko’rsatkichlar 
1 yil 
5 yil 
Iqtisodiy faol aholi 
84889 
95453 
Ulardan ish bilan bandlar 
80796 
87524 
Ishsizlikning tabiiy darajasi ko’rilayotgan davrning 5 yilida iqtisodiy faol 
aholining 7% ni tashkil qilgan. 
a) ko’rilayotgan davrning 1 va 5 yillarida ishsizlar soni va haqiqatdagi 
ishsizlik darajasini hisoblang. 
b) Ish bilan bandlik va ishsizlikning birvarakay o’sishini qanday tushintirish 
mumkin? 
v) Ko’rilayotgan davrning 5-yilida to’liq bandlik bo’lgan deb ta’kidlash 
mumkinmi? 
5. 
Jadvalda ko’rilayotgan davrning birinchi va beshinchi yillari uchun mehnat 
resurslari va ish bilan bandlik haqidagi ma’lumotlar berilgan. 
Ko’rsatkichlar 
1 yil 
5 yil 
Iqtisodiy faol aholi tarkibidagi ish bilan bandlar 
80500 
95000 
Ishsizlar
4800 
7000 
Ko’rilayotgan davrning 1 va 5 yillarida ishsizlik darajasini hisoblang, hamda 
ish bilan bandlik va ishsizlikning baravar o’sishini tushuntiring. 
6.
Yil boshidagi 10 mln.ta ish bilan bandlardan yil davomida ishdan 
bo’shaganlar va mehnat bo’limlarida ro’yxatga turganlar 0,1 mln. kishini tashkil 
qilgan. Rasmiy ro’yxatdan o’tgan 0,8 mln. ishsizlarning 0,05mln.tasi ish qidirishni 
to’htatdilar, 0,1 mln.kishi esa ishga joylashgan. Yil oxiriga rasmiy ishsizlik 
darajasini hisoblang. 
7.
Agar potentsial YaMM 1400 mlrd.s., haqiqatdagi YaMM yil boshida 1330 
mlrd.s., yil oxirida esa 1295 mlrd. s. bo’lgan bo’lsa, ishsizlikning tabiiy darajasi 
5% bo’lsa Ouken qonuni qo’llab ishsizlik darajasi yil davomida qanchaga 
o’zgarishini aniqlang. 
8.
Ish bilan bandlar – 90 mln.kishi, ishsizlar 10 mln.kishi, 1oy o’tgach 
ishlayotgan 90 mln. kishidan 0,5 mln.tasi ishdan bo’shagan va ish qidirayotgan; 

---

294 
ishsizlarning 1 mln.tasi qidirishni to’xtatganbo’lsa, ish bilan bandlar va ishsizlar 
sonini hamda haqiqatdagi ishsizlik darajasini hisoblang. 
9.
Jadvalda YaMM ning (mlr.s) haqiqatdagi va potentsial xajmlarini 
ifodalovchi ma’lumotlar berilgan. 2001 yilda ishsizlik darajasi 6% bo’lib, 
iqtisodiyot to’liq bandlik holatida rivojlangan. 
Yillar
Potentsial YaMM 
Haqiqatdagi 
YaMM 
2009 
3000 
3000 
2010 
3800 
3705 
2011 
4125 
3712,5 
A.Ouken qonuni asosida 2010 va 2011 yillardagi ishsizlik darajasini 
hisoblang. 
10. 
Agar tumandagi iqtisodiy faol aholi 1 mln. kishi, rasmiy ishsizlik darajasi 
3,5 % bo’lsa, hisobot yilida tuman mehnat bo’limida ro’yxatdan o’tgan ishsizlar 
sonini aniqlang. 
11. 
Iqtisodiy faol aholi tarkibidagi bandlar soni-85 mln. kishi; ishsizlar soni – 
15 mln.kishi; bir oy o’tgach 85 mln. kishidan ishlayotganlarning 0,5 mln.tasi 
ishdan bo’shab ish qidirayotgan; rasmiy ro’yxatdan o’tgan ishsizlarning 1 mln. tasi 
ish qidirishni to’xtatgan bo’lsa ishsizlikning boshlang’ich darajasini, 1 oydan so’ng 
ish bilan bandlar va ishsizlar sonini hamda ishsizlik darajasini hisoblang. 
12.
Jadvalda YaMM ning (mlr.s) haqiqatdagi va potentsial xajmlarini 
ifodalovchi ma’lumotlar berilgan. 2001 yilda ishsizlik darajasi 6% bo’lib, 
iqtisodiyot to’liq bandlik holatida rivojlangan. 
Yillar
Potentsial YaMM 
Haqiqatdagi 
YaMM 
2009 
3000 
3000 
2010 
3800 
3705 
2011 
4125 
3712,5 
A.Ouken qonuni asosida 2010 va 2011 yillardagi ishsizlik darajasini 
hisoblang. 
13. 
Haqiqatdagi YaMM 750 mlrd.dol., ishsizlikning tabiiy darajasi 5%, 
ishsizlikning haqiqatdagi darajasi 9% bo’lsa mamlakatda qiymat ko’rinishdagi 
qancha mahsulot hajmi ishlab chiqarilmaganini aniqlang. 
14.
Ish bilan bandlar – 90 mln.kishi, ishsizlar 10 mln.kishi, 1oy o’tgach 
ishlayotgan 90 mln. kishidan 0,5 mln.tasi ishdan bo’shagan va ish qidirayotgan; 
ishsizlarning 1 mln.tasi qidirishni to’xtatganbo’lsa, ish bilan bandlar va ishsizlar 
sonini hamda haqiqatdagi ishsizlik darajasini hisoblang. 
15. 
Jadvalda ko’rilayotgan davrning birinchi va beshinchi yillari uchun 
mehnat resurslari va ish bilan bandlik haqidagi ma’lumotlar berilgan. 
Ko’rsatkichlar 
1 yil 
5 yil 
Iqtisodiy faol aholi tarkibidagi ish bilan bandlar 
80500 
95000 
Ishsizlar
4800 
7000 
Ko’rilayotgan davrning 1 va 5 yillarida ishsizlik darajasini hisoblang, hamda ish 
bilan bandlik va ishsizlikning baravar o’sishini tushuntiring. 

---

295 
16.
Agar potentsial YaMM 1400 mlrd.s., haqiqatdagi YaMM yil boshida 
1330 mlrd.s., yil oxirida esa 1295 mlrd. s. bo’lgan bo’lsa, ishsizlikning tabiiy 
darajasi 5% bo’lsa Ouken qonuni qo’llab ishsizlik darajasi yil davomida qanchaga 
o’zgarishini aniqlang. 
17. 
Ish boshidagi 10 mln. ta ish bilan bandlardan yil davomida ishdan 
bo’shaganlar va mehnat bo’linmalarida ro’yxatga turganlar 0,1 mln. kishini tashkil 
qilgan. Rasmiy ro’yxatdan o’tgan 0,8 mln. ishsizlarning 0,05mln. tasi ish qidirishni 
to’htatdilar, 01, mln.kishi esa ishga joylashgan. Yil oxiriga rasmiy ishsizlik 
darajasini hisoblang. 
18. 
Agar tumandagi iqtisodiy faol aholi 1 mln. kishi, rasmiy ishsizlik darajasi 
3,5 % bo’lsa, hisobot yilida tuman mehnat bo’limida ro’yxatdan o’tgan ishsizlar 
sonini aniqlang. 
19.