İkram agasiyev şİrxan səLİmov azərbaycan tariXİ baki-2017 Elmi redaktor

II FƏSİL.

AZƏRBAYCAN ƏRAZİSİNDƏ QƏDİM DÖVLƏTLƏR.
Plan

1. 
   Eramızdan əvvəl IV-II minil­liklərdə Azər­baycan ərazi­sində tay­fa birləşmələri, ilk döv­lət qurumları.
   
2. 
   Manna dövləti.
   
3. 
   İskit (Skif) padşahlığının yaran­ması.
   
4. 
   Azərbaycan Midiya və Əhəmənilər dövlətlərinin tərkibin­də.
   
5. 
   Şimali Azərbaycanda Massaget şah­lığı və Azərbaycanda yaşayan tay­­faların Əhəməni – yunan müha­ribə­lərində iştirakı.
   

2.1.Eramızdan əvvəl IV-II minil­liklərdə Azərbaycan ərazi­sində tay­fa birləşmələri, ilk döv­lət qurumları.
Azərbaycan ərazisində ən qədim soylar. Soy dedikdə bir neçə tayfa­nın(nəslin) bir­ləş­məsi nəzərdə tutulur. Xüsusi mülkiyyətin yaran­ması ilə soy daxilində parçalanma getmiş və o ayrı-ayrı tayfalara bölün­müşdür. Dəmir alətlərdən istifadə təsər­rüfatda əmək məhsul­darlığının artmasına gətirdi və icma təsərrüfatı ayrı-ayrı şəxsi təsər­rüfatlara bölün­dü. Tayfa daxilində sosial təbəqələşmə başladı. Yüzmin illərlə mövcud olan qəbilə icması qonşuluq icması ilə əvəz olundu. Nəticədə, müxtəlif səbəblərdən (iqlim şəraiti, torpağın keyfiyyəti, ailə üzvlərinin sayı və s.) təsərrüfatların inkişaf səviyyəsində bəra­bərsizlik yarandı. Beləliklə tayfa üzvləri arasında əmlak bərabərsizliyi yarandı ki, bu da idarə orqanlarının, güc strukturlarının yaranmasına, bir sözlə dövlətin yaranmasına gətirdi.

Dövlətin yaranması prosesi heç də bütün xalqlarda eyni vaxtda baş verməmişdir. Məsələn, şərqi slavyan xalqlarında (rus, ukrayna, belarus) bu proses eramızın VIII – IX əsrlərində baş vermişsə, Azərbaycan ərazi­sində dövlət qurumlarının yaranma prosesi artıq e.ə. III minillikdə başlamışdır ki, bu da həm Azərbaycanın münbit, əlverişli iqlim şəraiti ilə, həm də onun qonşuluğunda Şumer sivilizasiyasının mövcudluğu ilə izah olunur.