Aşağıda sınıflandırılmış bilgiler karışık olarak verilmiştir. Tabloda bilgilerin ait oldu-
ğu sütunlar numaralandırılmıştır. Numaraları uygun olan bölümlere yerleştirin.
Ne?
Tanımı
Belirtileri
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Ağır Derecede Soğuma
Hafif Derecede Soğuma
Orta Derecede Soğuma
Vücut sıcaklığının 35-33 derece arasında olduğu durumlardır.
Vücut sıcaklığının 33-30 derece arasında olduğu durumlardır.
Vücut sıcaklığının 30 derecenin altında olduğu durumlardır.
o Titremenin azalması
o Kas ve eklemlerde sertleşme
o Deride mavileşme ve şişkinlik
o Düşünmede yavaşlama
o Anlamsız hareketler
o Nabız ve kan basıncında düşme
o Solunumda yavaşlama
o Titreme
o Deride soğukluk ve beyazlık
o Ellerde duyu kaybı ve uyuşukluk
o Nabız ve kan basıncında artış
o Koma hâli oluşur.
o Solunum ve dolaşım durabilir.
D o n m a l a r d a İ l k Y a r d ı m
127
Yine Numaraları Yerleştir
Bu etkinlikte de sınıflandırılmış bilgiler karışık olarak verilmiştir. Tabloda bilgilerin ait
olduğu sütunlar numaralandırılmıştır. Numaraları uygun olan bölümlere yerleştirin.
Bol miktarda sıvı alın.
Sigara, alkol ve sakinleştirici ilaç kullanmayın
Isıtıcıyı soğuyan bölgeye doğrudan uygulamayın.
Masaj yapmayın.
Deri üzerinde sıvı toplanmış bölümler var ise patlatmayın.
Özellikle yaşlı kişileri hızla ısıtmayın. Bu uygulama kalp ve beyin gibi
organların hasar görmesine neden olabilir.
Elleri ve ayakları kuru tutun.
Deri ile doğrudan temas hâlinde olan metal eşyalar kullanmaktan kaçı-
nın.
Soğuk ve rüzgârlı ortamdan kişiyi uzaklaştırın. Ancak sıcak değil, ılık
bir ortama alın (20 derece civarı).
El ve ayaklarda duyarsızlaşma başlamışsa ısıtmak için battaniyeye sarın
veya koltuk altları, karın gibi sıcak yerlere temas ettirin.
Soğuk ısırığı olan bölgeyi sıcaklığı 37,5-40 derece arasındaki suya en
az 30 dakika süre ile sokun. Uygulama sırasında kontrol ederek suyun
sıcaklığının sabit kalmasını sağlayın. Deri rengi veya sıcaklığı normale
dönerse ısıtmayı bırakın.
Soğuk ısırığının olduğu bölgeyi, imkân dâhilinde, kalp seviyesinin
yukarısında tutun.
Kişiye sigara ve alkollü içecekler vermeyin.
Vücudun bütününde soğumaya soğuk ısırığının eşlik ettiği durum-
larda, öncelikle vücudun bütünündeki soğumaya yönelik ilk yardım
basamaklarını uygulayın.
Ağrı varsa ağrı kesici ilaçlar (paracetamol) kullanılabilir.
Yünlü, pamuklu vb. soğuğu geçirmeyen kıyafetleri tercih edin.
Sıkı kıyafetler giymekten kaçının.
Çok soğuk havalarda dışarıda yalnız gezmeyin.
Soğuk Isırığında İlk Yardım
İçin Ne Yapabiliriz?
Bunları Asla
Yapmayın!
Soğuktan Korunmak
İçin…
1
2
3
İ l k Y a r d ı m
128
S A Ğ L I K
K ı r ı k l a r d a İ l k Y a r d ı m
129
Kemikler vücudumuzun sert ve dayanıklı yapıları
olmalarına rağmen darbe, çarpma, zorlama, düşme gibi
çeşitli sebeplerle kırılabilirler. Bulunduğu bölgeye göre
kırığın yanı sıra iç organlarda hasar, şiddetli kanama
gibi ciddi sağlık sorunları da görülebilir.
Bu bölümde;
• kırık çeşitleri,
• kırık belirtilerinin nasıl tanınabileceği,
• yaralının zarar görmeden sağlık merkezine ulaşması
için yapılması gerekenler
hakkında bilgi verilmektedir.
ünite
12
Kırıklarda
İlk Yardım
İ l k Y a r d ı m
130
Kemikler vücudumuzun sert ve dayanıklı yapıları
olmalarına rağmen doğrudan kuvvetli darbelere maruz
kaldıklarında veya üzerlerine güçlü bir yük bindiğinde
ancak bir noktaya kadar dayanabilirler. Darbe, çarpma,
zorlama, düşme gibi çeşitli sebeplerle kemikler kırılabilir.
Kırık Çeşitleri
Kırıklar çeşitli şekilde sınıflandırılabilirler. Kırılan
kemiğin üzerinde yer alan cildin durumuna göre iki
çeşit kırık vardır:
• Açık kırık: Kırık kemiğinin uçları, dokuları delerek
ciltten dışarı çıkmıştır. Kırık kemik uçları görülebilir.
• Kapalı kırık: Kırık kemik uçları cilt bütünlüğünü
bozmamıştır. Kemik uçları görülemez.
Kırığın tek yerden olup olmamasına göre de kırıklar
ikiye ayrılır:
• Basit kırık: Kemik tek bir yerinden kırılmıştır.
• Parçalı kırık: Kemik birden fazla parçaya ayrılmıştır.
Kırıklarda İlk Yardım
K ı r ı k l a r d a İ l k Y a r d ı m
131
Kırık Belirtileri
• Ağrı
• Hassasiyet
• Şişlik
• Kızarıklık veya morarma
• Şekil bozukluğu
• Harekette kısıtlılık
Kırıklarda Genel İlk Yardım Prensipleri
• İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde
uygulayın.
• Tıbbi yardım isteyin. Bunun için telefonla 112’yi
arayabilirsiniz.
• Güvenlik için tehlike oluşturmadığı müddetçe yara-
lıyı hareket ettirmeyin.
• Hayatı tehdit edebilecek durumlara öncelik verin.
Gerekliyse temel yaşam desteği basamaklarını uygu-
layın.
• Kanama kontrolü yapın.
• Şok tablosu varsa gerekli tedbirleri alın.
• Kırığın olduğu bölge şişmeden önce varsa saat, yü-
zük, bileklik vs. takı ve aksesuarları çıkarın.
• Hastanın elbiselerini çıkarmayın. Mutlaka çıkarma-
nız gerekiyorsa keserek çıkarın.
• Kırığın hareket ederek çevre dokulara zarar vermesi-
ni engellemek için kırığı sabitleyin.
• Sabitlemede parmakları görülecek şekilde açıkta
bırakarak sargı uygulayın. Böylece parmaklardaki
hareketin ve renk değişikliklerinin takip edilmesi
kolaylaşacaktır.
• Sabitleme sırasında ani hareketlerden kaçının.
• Açık kırıklarda tespit işleminden önce yarayı temiz
bir bez ile kapatın.
• Kırık bölgesinden sık aralıklarla nabzı, derinin ren-
gini ve sıcaklığını kontrol edin.
İ l k Y a r d ı m
132
Bunları Asla Yapmayın!
• Kırığı düzeltmeye çalışmayın. Kırık olduğu gibi
sabitlenmelidir.
• Açık kırıklarda kemiğin dışarıda kalan parçasını
içeriye sokmaya çalışmayın, üzerinde kemik parça-
ları varsa almayın.
El Bileği – Ön Kol Kırıklarında İlk
Yardım İçin Neler Yapabiliriz?
• Yaralıyı oturtun ve kolunu kıpırdatmaması için uyarın.
• Kırık kemiğin, çevresinde yer alan kas, sinir, damar
gibi dokulara zarar vermesini engellemek için kemiği
sabitleyin.
• Yaralının bir sağlık kuruluşuna ulaşmasını sağlayın.
El Bileği – Ön Kol Kırıklarında Kemiği
Nasıl Sabitleyebiliriz?
• Parmak ucundan dirseğe kadar olan bölgeyi içine
alabilecek şekilde ve boyutta, kırığın oynamasını en-
gelleyecek bir atel malzemesi (tahta parçası, mukav-
va, sert karton, esnemeyecek cetvel vb.) bulun.
• Bulunan malzemeyi bir beze sararak kolun konula-
cağı yüzeyin yumuşak olmasını sağlayın.
• Yaralının avucunun içine rulo yapılmış bir sargı bezi
ya da normal bir bez yerleştirin.
• Önkolu, kırık bölge üzerinden olmamasına dikkat
ederek atel ile sarın.
Kırığa yapıla-
cak yanlış müdahale
kemiğin eğri olarak kay-
namasına, kısmi felçlere,
kangrene vb. yol
açabilir.
K ı r ı k l a r d a İ l k Y a r d ı m
133
• Sargının düğümlerinin kol üzerine değil, atel üzerine
gelmesine dikkat edin.
• Ön kolu, dirseğin 90 derecede durması sağlana-
cak şekilde üçgen bez ile boyun askısına alın.
Kol Kırıklarında İlk Yardım İçin
Neler Yapabiliriz?
Omuzdan dirseğe kadar olan kol kırıklarında ilk yar-
dım için şunlara dikkat edilmelidir:
• Yaralıyı oturtun ve kolunu kıpırdatmaması için uyarın.
• Kırık kemiğin, çevresinde yer
alan kas, sinir, damar gibi do-
kulara zarar vermesini engel-
lemek için kemiği sabitleyin.
• Kırığın bulunduğu kolun
fazla hareket etmemesine
dikkat ederek yaralıyı bir
sağlık kuruluşuna ulaştırın.
Mümkünse tıbbi yardım
çağırarak yaralının onların
uygun müdahalesiyle nakle-
dilmesini sağlayın.
Kol Kırıklarında Kemiği Nasıl
Sabitleyebiliriz?
• Kırık olan kolu gövdeye yaslayın.
• Üçgen bir bezin ucuna düğüm atın.
• Düğüm atılan kısmı dirseğe gelecek şekilde yerleştirin.
• Serbest kalan uçları diğer kolun tarafından koltuk
altından bağlayın ve böylece kolu gövdeye sabitleyin.
Köprücük Kemiği Kırıkları
El üzerine düşmelerde, trafik kazalarında, ezici tarzda
göğüs yaralanmalarında köprücük kemiği kırıkları
Karıştırmayın!
Kanamalı durumlarda
sargıya atılacak düğüm
yaranın üzerine gelmelidir.
Kırıklarda ise tam tersine yara-
lanan yerin üzerine düğüm
gelmemelidir.
Dirseğin
hareket ettirilemediği
durumlarda (kırığın dirsek
bölgesinin altında olduğu
durumlar) dirseği hareket et-
tirmeye veya katlama-
ya zorlamayın.
İ l k Y a r d ı m
134
oluşabilir. Köprücük kemiği kırıklarında yaralının
omuz bölgesinde ağrı, şişlik ve hassasiyet olur. Köprü-
cük kemiğinin hemen deri altında bulunması sebebiyle
kemikte şekil bozukluğu hissedilebilir.
İlk yardımda üst kol kırıklarında uygulanan teknik
uygulanmalıdır. Sabitleme yapıldıktan sonra yaralının
bir sağlık kuruluşuna ulaşması sağlanmalıdır.
Kaburga Kemiği Kırıkları
Doğrudan göğse gelen darbeler veya ezilme sonucu
kaburga kemiği kırıkları ortaya çıkabilir. Yaşlılarda
hafif darbeler sonucu dahi kaburga kırıkları oluşabilir.
Kaburga kemiği kırıklarını dışarıdan tanımak genel-
likle mümkün değildir. Yaralı, kaburga bölgesinde,
nefes aldıkça hissedilen batıcı tarzda ağrı hissediyorsa
kaburga kemiği kırığından şüphelenilmelidir.
Kaburga kırılmalarında endişe duyulması gereken du-
rum, kırık kemik uçlarının akciğer dokusuna batarak cid-
di solunum sıkıntısına yol açmasıdır. Ayrıca kırık kemik
uçlarının göğüs duvarını yırtıp deriyi delerek hava kanalı
oluşturduğu durumlar da ortaya çıkabilir. Bu durum ak-
ciğerlerin sönmesi ve solunumun durması ile sonuçlanır.
Kaburga kırığından şüphelenildiği durumlarda, yaralı
en rahat ettiği pozisyonda, yarı oturur şekilde derhal
bir sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır.
Ayak Bileği – Bacak Kırıklarında İlk
Yardım İçin Neler Yapabiliriz?
• Yaralıyı fazla hareket ettirmemeye dikkat ederek
yatırın ve bacağını kıpırdatmaması için uyarın.
• Kırık kemiğin, çevresinde yer alan kas, sinir, damar
gibi dokulara zarar vermesini engellemek için kemiği
sabitleyin.
• Kırığın bulunduğu bacağın hareket etmemesine dik-
kat ederek yaralının bir sağlık kuruluşuna ulaşmasını
sağlayın.
K ı r ı k l a r d a İ l k Y a r d ı m
135
Bacak Kırıklarında Kemiği Nasıl
Sabitleyebiliriz?
• Ayak bileğinden dize kadar olan bölgeyi içine alabi-
lecek şekilde ve boyutta, kırığın oynamasını engel-
leyecek bir atel malzemesi (tahta parçası, mukavva,
sert karton, esnemeyecek cetvel vb.) bulun.
• Sabitleme işine başlamadan önce bacağı sıkan ve
sabitlemenizi engelleyebilecek giysileri, yaralı böl-
geye hasar vermeden çıkarmaya çalışın. Çıkartamı-
yorsanız zorlamayın ve sabitleme işlemini bunların
üzerinden uygulayın.
• Sabitleme için kullanacağınız atel malzemesini baca-
ğın yanlarına yerleştirin.
• Bacak ve sabitleme malzemesi arasında oluşabilecek
boşlukları yumuşak bezlerle destekleyin.
• Sargı bezini vücudun dış tarafına gelecek şekilde,
atelin üzerinden bağlayın.
• Sabitlemenin dolaşımı engelleyecek kadar sıkı olma-
masına özen gösterin.
• Sabitleme için uygun bir malzeme bulamadıysanız
ince bir havlu ya da bezi rulo yaparak iki bacak
arasına yerleştirin. Sargı bezi yardımı ile kırık olan
bacağı sağlam olan bacağa sabitleyin.
Ayak Bileği Kırıklarında Kemiği Nasıl
Sabitleyebiliriz?
• Genel olarak bacak kemiği kırıklarındaki gibi sabit-
leme işlemini yapın.
• Sargı bezi ile sararken sargı ile bilek üzerinden iki tur atın.
• Sonra sargıyı bir tur da ayak tabanı etrafından sarın.
• En son yeniden bir tur daha bilek üzerinden sarın.
İ l k Y a r d ı m
136
Üst Bacak (Uyluk) Kırıkları
Üst bacak kırıklarında tehdit oluşturan husus, büyük
damarların hemen uyluk kemiğinin üzerinden sey-
retmesidir. Bu sebeple kırık uçlarının hareket etmesi
sonucu önemli kanamalar meydana gelebilir.
Üst bacak kırığından şüphelenilen bir yaralı ile karşılaşıl-
dığında, güvenlik adına engel oluşturmadığı sürece yara-
lının hareket ettirilmemesine özen gösterilmelidir. 112’ye
haber verilerek profesyonel yardım çağırılmalı ve hastanın
uygun konumda sedye ile nakli sağlanmalıdır.
Yaralının Sedye ve Ambulans İle
Nakledilmesi Mümkün Değilse…
• Kanama, şok vb. hayatı tehdit edecek bir durum
olup olmadığını kontrol edin.
• Yaralıyı fazla hareket ettirmemeye dikkat ederek
yatırın ve bacağını kıpırdatmaması için uyarın.
• Kırık kemiğin çevresinde yer alan kas, sinir, damar
gibi dokulara zarar vermesini engellemek için kemi-
ği sabitleyin.
• Bir tanesi koltuk altından ayak topuğuna, diğeri
bacak arasından ayak topuğuna uzanabilecek şekilde
ve boyutta, kırığın oynamasını engelleyecek bir atel
malzemesi (tahta parçası, mukavva, sert karton,
esnemeyecek cetvel vb.) bulun.
• Yaralıyı hareket ettirmekten kaçınarak sabitleme
malzemesinin sarılacağı sargı bezlerini bacağın
altından geçirin ve yerleştirin.
• Sabitleme malzemesi yerleştirildikten sonra bacak
ile atel arasındaki boşlukları uygun şekilde yumuşak
bezlerle destekleyin ve atel üzerine gelecek şekilde
düğümleri bağlayın.
• Yaralının, sedye pozisyonuna benzeyen uygun bir
şekilde vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna
ulaşmasını sağlayın.
Kırıklarda,
ameliyat edilme
olasılığından dolayı
yaralıya yiyecek içecek ve-
rilmemesine dikkat
edilmelidir.
K ı r ı k l a r d a İ l k Y a r d ı m
137
Leğen (Kalça) Kemiği Kırıkları
Yaşlılarda sıkılıkla düşmeye bağlı olarak görülür. Ay-
rıca yüksekten düşme veya trafik kazası sonucunda da
ortaya çıkabilir.
Bu bölge içerisinde pek çok organ bulunur. Bu yüzden
leğen kemiği kırılmasıyla beraber iç organların hasarı-
na ve şiddetli kanamalara da rastlanılabilir.
Şu durumlarda leğen kemiği kırıklarından şüphelenil-
melidir:
• Düşme veya trafik kazası vb. sonucu leğen kemiği-
nin darbe alması
• Ayakta duramama veya yürüyememe
• Özellikle kalça hareketleriyle artan ağrı
• Şok bulguları
• İdrar yapamama
• Ağrılı ve kanlı idrar yapma
Leğen Kemiği Kırıklarında İlk Yardım
İçin Neler Yapabiliriz?
• Kanama, şok vb. hayatı tehdit edecek bir durum olup
olmadığını kontrol edin.
• Yaralıyı fazla hareket ettirmemeye dikkat ederek sırt
üstü yatırın.
• Yaralının iki bacağının arasını yumuşak bezlerle
destekleyin ve iki bacağı birbirine bağlayın.
• Tıbbi yardım isteyin. Bunun için telefonla 112’yi
arayabilirsiniz.
• Yaralının dizlerinin altına ince bir yastık koyarak
tıbbi yardımı bekleyin.
İ l k Y a r d ı m
138
Kafatası Kırıkları
Kafatası kırıklarında vakit kaybetmeden yaralının bir
sağlık kuruluşuna ulaşması sağlanmalıdır.
Yaralıda şu belirtiler varsa beyin hasarından şüphele-
nilebilir:
• Kafatasında şekil bozukluğu
• Baş dönmesi, hâlsizlik, huzursuzluk
• Bilinçsizlik
• Ağrı
• Yaygın baş ağrısı, bulantı, kusma
• Kol, bacak veya yüzde felç
• Göz bebeklerinde anormallik
• Kulak, burun veya ağızdan kan ya da şeffaf sıvı
gelmesi
• Soluk veya kırmızı yüz
• Kulak arkası bölgede morluk
• Göz çevresinde morluk
K ı r ı k l a r d a İ l k Y a r d ı m
139
Evimi Değerlendiriyorum
Evinizde darbe, çarpma, zorlama, düşme vb. kırık ve kemik zedelenmesi sebebi ola-
bilecek eşyalarınız ve alışkanlıklarınız var mı? Bunları tek tek belirlemeye çalışın.
Ailece ortak bir karar listesi oluşturun ve gereğini yapın.
Mutfak
Banyo
Tuvalet
Yatak odası
Oturma odası
Diğer oda ve birimler
E T K i N L i K L E R
İ l k Y a r d ı m
140
Neden
Kırıklarda genel ilk yardım prensipleri aşağıda verilmiştir. Bu prensiplerin neden
uygulanması gerektiğini açıklayın.
Kırıklarda İlk Yardım Prensipleri
Neden?
İlk yardımın temel basamaklarını
uygulayın.
Tıbbi yardım isteyin.
Tehlike oluşturmadığı müddetçe yaralıyı
hareket ettirmeyin.
Gerekliyse temel yaşam desteği basa-
maklarını uygulayın.
Kanama kontrolü yapın.
Şok tablosu varsa gerekli tedbirleri alın.
Kırığın olduğu bölgede varsa saat, yüzük,
bileklik vs. takı ve aksesuarları çıkarın.
Hastanın elbiselerini çıkarmayın. Mut-
laka çıkarmanız gerekiyorsa keserek
çıkarın.
Kırığı sabitleyin.
Sabitlemede parmakları görülecek şekil-
de açıkta bırakarak sargı uygulayın.
Sabitleme sırasında ani hareketlerden
kaçının.
Açık kırıklarda tespit işleminden önce
yarayı temiz bir bez ile kapatın.
Kırık bölgesinden sık aralıklarla nabzı,
derinin rengini ve sıcaklığını kontrol
edin.
K ı r ı k l a r d a İ l k Y a r d ı m
141
Bunları Asla Yapmayın!
Aşağıda bir kırıkla karşılaşıldığında yapılmaması gerekenler yazılmıştır. Nedenlerini
açıklayın.
Kırıklarda Yapılmaması Gerekenler
Neden?
Kırığı düzeltmeye çalışmayın. Kırık ol-
duğu gibi sabitlenmelidir.
Açık kırıklarda kemiğin dışarıda kalan
parçasını içeriye sokmaya çalışmayın,
üzerinde kemik parçaları varsa almayın.
İ l k Y a r d ı m
142
S A Ğ L I K
Z e h i r l e n m e l e r d e İ l k Y a r d ı m
143
Zehirlenme, ağızdan alınan gıda veya zehirli maddelerle
gerçekleşebileceği gibi dokunulan tehlikeli madde ve
solunan zararlı gazlarla da oluşabilir.
Bu bölümde;
• zehirlenmeye sebep olabilecek maddeler,
• zehirlenmenin belirtileri ve
• zehirleyen maddenin türüne göre uygulanacak ilk
yardım aşamaları
hakkında bilgi verilmektedir.
ünite
13
Zehirlenmelerde
İlk Yardım
İ l k Y a r d ı m
144
Zehirlenme, vücuda zehirli bir maddenin girmesi
sonucu vücudun normal işleyişinin bozulmasıdır. Ze-
hirli maddenin etkisi, kişinin yaşına, kilosuna, alerjik
bünyede olup olmamasına, maruz kalınan maddenin
dozuna ve maruziyet süresine göre değişir.
Zehirlenme genel olarak üç yolla gerçekleşir:
1. Sindirim Yoluyla: Dünyada ve ülkemizde en sık
rastlanan zehirlenme şeklidir. Ağız yoluyla alınan
zehirler genellikle şunlardır:
• Evlerde ya da bahçelerde kullanılan kimyasal mad-
deler (böcek ilaçları, çamaşır suyu vs.)
• Zehirli mantarlar
• Bozulmuş yiyecekler (özellikle süt ve süt ürünleri,
konserve yiyecekler, domates suyu ve salçası, tavuk
eti vs.)
• İlaçlar
• Aşırı alkol
2. Solunum Yoluyla: Solunarak alınan zehirler genel-
likle şunlardır:
Zehirlenmelerde
İlk Yardım
Z e h i r l e n m e l e r d e İ l k Y a r d ı m
145
• Karbonmonoksit (tüp kaçaklarında solunan gaz,
şofben gazı, gaz sobalarından çıkan gaz,
kapalı garajlarda veya tünellerde araba
egzoz gazları vb.)
• Boyalar
• Yapıştırıcılar
• Sinek ilaçları
• Kokusuz sinek ilaçları (rahatsız edici
bir kokusu olmadığı için daha tehlike-
lidir)
• Havuz temizliğinde kullanılan klor
• Ev temizliğinde kullanılan maddeler (tuz
ruhu, parfümlü çamaşır suyu vb.)
3. Cilt Yoluyla: Cilt yoluyla bulaşan zehirler genellikle
şunlardır:
• Hayvan zehirleri (arı, örümcek, kene, karınca, akrep,
yılan vb. hayvanların ısırma ve sokması)
• İlaçlar
• Saç boyaları
• Tarım ilaçları (çıplak elle uygulanması tehlikelidir)
Kaza Geldim Demeden…
• İlaçları çocukların ulaşamayacağı, mümkünse kilitli
bir yerde saklayın.
• İlaçları kullanmadan önce son kullanma tarihini
mutlaka kontrol edin.
• Çocuklara ilaç içirirken işinizi kolaylaştırmak için ilaca
şeker demek vb. özendirici yöntemler kullanmayın.
• İlaçlarınızı çocukların yanında içmeyin. Sizi taklit
edebilirler.
• Doktor tavsiyesi olmadan ilaç kullanmayın. Dokto-
run tavsiye ettiği ilaçları ise söylenen miktardan fazla
kullanmayın.
• Çocuklara siz vermediğiniz sürece ilaçlara dokun-
mamaları gerektiğini öğretin.
UZEM Ulusal Zehir
Danışma Merkezi ücretsiz
24 saat telefonla danışma hizmeti
vermektedir.
UZEM’e şu numaralardan ulaşılabilir:
114
0312 458 24 61
Ayrıntılı bilgi için:
www.uzem.rshm.gov.tr
İ l k Y a r d ı m
146
• Temizlik amacıyla kullanılan maddeleri orijinal kap-
larında saklayın. Kesinlikle boş içecek şişelerine veya
yiyecek kaplarına koymayın.
• İlaçlar ve temizlik maddeleri gibi kimyasal ürünleri
sakladığınız yerleri sık sık temizleyin.
• İlaçların ve kimyasal madde içeren diğer ürünlerin
kapaklarının sıkıca kapatılmış olmasına dikkat edin.
Mümkün olduğunca bu ürünlerin güvenlikli kapaklı
olanlarını tercih edin.
• Çocukları hiçbir zaman ilaçlar ve kimyasal madde
içeren ürünlerle yalnız bırakmayın.
• Evinizde boya, badana, ilaçlama vb. işler yapılırken
çocuklarınızı evden uzaklaştırın.
• Eve alacağınız bitki ve çiçekleri dikkatli seçin. Zehirli
olmadığı bilinenleri tercih edin.
• Çocuklara ev bitkilerinin yapraklarını, tohumlarını
vb. yememeleri gerektiğini öğretin.
• Kutuları şişmiş, kapakları dışarıya doğru bombe yap-
mış konserveleri kullanmayın.
• Evde konserve yapmak istiyorsanız yapılış tekniğini
mutlaka tam ve doğru olarak öğrenin, aksi hâlde
yapmaktan vazgeçin.
• Yemekleri veya besin maddelerini uzun süre sıcak
veya ılık ortamlarda bekletmeyin.
• Yemeklerin temiz ve sağlıklı ortamlarda hazırlanmış
olmasına dikkat edin.
• Yemek hazırlamadan önce ellerinizi temizleyin ve
sabunla yıkayın.
• Kümes hayvanlarının etlerini ve balıkları iyice pişir-
meden yemeyin.
• Dondurulmuş etleri iyice çözülmeden pişirmeyin.
• Çiğ tüketilen sebze ve meyveleri temiz suyla iyice
yıkadıktan sonra yiyin.
• Son kullanma tarihi geçmiş hiçbir gıda maddesini
almayın.
Z e h i r l e n m e l e r d e İ l k Y a r d ı m
147
• Aldığınız her ürünün üzerindeki açıklamaları dik-
katle okuyun. Özellikle saklama koşullarına uyun.
• Yiyecekler ile yiyecek olmayan maddeleri hiçbir
zaman bir arada bulundurmayın.
• Çöpleri çocukların ulaşamayacağı yerlerde muhafa-
za edin.
• Herhangi bir ürün alırken tehlikesi ve zararı en az
olan ürünü tercih edin.
• Çocuklarınıza herhangi bir şey yemeden ve içmeden
önce size sorma alışkanlığı kazandırın.
• Tarım ilaçları ve böcek öldürücülerin çocukların
kolay ulaşabilecekleri yerlerde kalmamasına dikkat
edin.
• Şofbeni bacaya bağlayın. Borularında kırık, delik ol-
mamasını sağlayın. Kontrol ve bakımlarını yaptırın.
• Gaz sobası kullanılan odalarda sobayı söndürmeden ve
tamamen güvenli bir şekilde kapatmadan uyumayın.
• Piknik tüplerini; gazlı, benzinli çakmakları çocuk-
lardan uzak tutun. Onlara bunların oyuncak olma-
dıklarını öğretin.
• Kültür mantarları haricinde mantar yemeyin.
• Bozulmuş yiyecekleri yemeyin.
• Bit, pire, sinek ilaçlarını vücudunuza sürmeyin.
Vücuda sürülebilir olanların da bazı insanlarda alerji
veya zehirlenmeye yol açabileceğini unutmayın.
• Çocuğunuza kurşunlu boya ile boyanmış oyuncak,
boya kalemleri vb. almayın.
Zehirlenmenin Belirtileri
• Bulantı
• Kusma
• Karın ağrısı
• İshal
• Kaslarda ağrı ve kramplar
• Baş dönmesi
Alacağınız hiç-
bir önlemin çocuk-
larınız için tam koruma
anlamına gelmeyeceği-
ni unutmayın!
Emekle-
me çağı ile 5 yaş
arasındaki çocuklarda
zehirlenmeler sık
görülür.
İ l k Y a r d ı m
148
• Kulak çınlaması
• Baş ağrısı
• Deride kızarıklık, yanma ve morarma
• Soğuk terleme
• Nefeste değişik kokular
• Sersemlik hâli
• Bilinç kaybı
• Nabızda bozulma
• Kalp durması
Zehirlenmelerde Genel İlk Yardım
Prensipleri
• Hastayı yan yatırın.
• Ağzını açın, dilini öne doğru çekin.
• Ağzında yabancı cisim varsa çıkarın.
• Zehirlenmenin ne ile ve ne zaman olduğunu öğre-
nin.
• Zehirlenenin kusmuğundan bir miktarı sağlık kuru-
luşuna götürün.
Tahriş Edici Madde Zehirlenmelerinde
İlk Yardım
Çamaşır suyu, kezzap, lavabo açıcı, çamaşır ve bulaşık
makinesi deterjanları, yağ çözücü gibi temizlik malze-
melerinin ağızdan alınması veya cilde teması yoluyla
zehirlenme meydana gelebilir. Bu durumda ilk yardım
için şunlar yapılmalıdır:
• İlk yardımın temel basamaklarını dikkatlice uygula-
yın.
• Yardım çağırın. Bunun için telefonla 112’yi arayabi-
lirsiniz.
• Bilgi almak için 114 UZEM (Ulusal Zehir Danışma
Merkezi)’i arayın.
Etrafta ağzı
açılmış ilaç kutuları,
çocuğunuzun ağzın-
da pil, bitki tohumu vb.
görürseniz zehirlenme
ihtimalini mutlaka
düşünün.
Z e h i r l e n m e l e r d e İ l k Y a r d ı m
149
• Zehirli madde ağız yoluyla alınmış ise hastanın ağzı-
nı çalkalayın. Bulaşmışsa bulaştığı yeri yıkayın.
• Zehirlenme belirtilerini değerlendirin.
• Hastayı kesinlikle kusturmaya çalışmayın.
• Rahat nefes alması için yaka ve kemerini
gevşetin.
• Temiz havaya çıkararak oksijen almasını
sağlayın.
• Bilinç kaybı varsa koma pozisyonu verin.
• Yapılacak olan tıbbi müdahaleye yardımcı olmak
için bilgi toplayın:
• Zehirli maddenin türü nedir?
• Hasta ilaç, alkol ya da uyuşturucu madde kulla-
nıyor mu?
• Hasta bulunduğunda saat kaçtı?
• Evde bulunan ve zehirlenmeye neden olabilecek
maddeler nelerdir?
İlaç Zehirlenmelerinde İlk Yardım
• İlk yardımın temel basamaklarını dikkatlice uygula-
yın.
• Yardım çağırın. Bunun için telefonla 112’yi arayabi-
lirsiniz.
• Bilgi almak için 114 UZEM (Ulusal Zehir Danışma
Merkezi)’i arayın.
• İlaç ile zehirlendiğinden şüphelenilen kişiyi bir kap
içine kusturun. Bunu hastanın gırtlağına parmağı-
nızı değdirerek sağlayabilirsiniz. Hastayı kusturmak
için içinde bol miktarda tuz eritilmiş ılık su da
içirebilirsiniz.
• Varsa hastanın kusmuğu içindeki tabletleri sayın ve
bu bilgiyi not edin.
• Zehrin vücutta emilmesini geciktirmek için bol süt
içirin.
• Zehirlenme belirtilerini değerlendirin.
DDT zehir-
lenmesinde yağlı
sıvılar vermeyin ve
bol su içirin.
Çamaşır suyu,
tiner gibi yakıcı mad-
de içmiş olan hastaları asla
kusturmayın! Kusturmak yakıcı
maddenin mideden çıkarak
sindirim ve solunum yollarına
zarar vermesine, hatta ölü-
me neden olabilir.
İ l k Y a r d ı m
150
• Bilinç kaybı varsa hastaya koma pozisyonu verin.
• Yapılacak olan tıbbi müdahaleye yardımcı olmak
için bilgi toplayın:
- Hasta hangi ilaçtan ne kadar içmiş?
- Hasta ilaç, alkol ya da uyuşturucu madde kulla-
nıyor mu?
- Hasta bulunduğunda saat kaçtı?
- Evde bulunan ilaçlar nelerdir?
• Varsa içilen ilaçların boş kutularını ve prospektüs-
lerini sağlık ekibine teslim edin.
Alkol Zehirlenmelerinde İlk Yardım
Aşağıdaki belirtiler görüldüğünde alkol zehirlenme-
sinden şüphe edilebilir:
• Nefeste keskin alkol kokusu
• Yüzde kızarıklık
• Terleme
• Hızlı nabız
• Denge bozukluğu
• Konuşma bozukluğu ve iletişim kuramama
• İleri safhalarda bilinç bulanıklığı veya kaybı
Böyle bir durumda ilk yardım için şunlar yapılmalıdır:
• İlk yardımın temel basamaklarını dikkatlice uygulayın.
• Yardım çağırın. Bunun için telefonla 112’yi arayabi-
lirsiniz.
• Bilgi almak için 114 UZEM (Ulusal Zehir Danışma
Merkezi)’i arayın.
• Hasta kusuyorsa kusmuğunun soluk yoluna kaçma-
masını sağlayın.
• Hastanın bilinci kapalıysa kesinlikle kusturmayın.
• Hastayı soğuktan korumaya çalışın.
• Bilinç tam kapalıysa hastaya koma pozisyonu verin
ve tıbbi yardımı bekleyin.
İlaç 4−5 saatten
daha önce alınmışsa
hastayı kusturmayın.
6 aylıktan küçük bebekleri
ve şuuru bulanık olan has-
taları kusturmayın.
Z e h i r l e n m e l e r d e İ l k Y a r d ı m
151
Gıda Zehirlenmeleri
Gıda maddelerinin üretimleri, nakledilmeleri, saklanma-
ları ve tüketimleri sırasında bakteriler, virüsler, parazitler,
kimyasal maddeler ve ortam koşulları bozulmaya yol
açabilir. Bu besinleri yiyen kişilerde gıda zehirlenmeleri
olur. Gıda zehirlenmelerinde belirtiler gıdanın bozulma
şekline göre değişiklik gösterir. Genellikle bozuk gıdanın
tüketilmesini takip eden birkaç saat içinde bulantı, kus-
ma, karın ağrısı ve ishal görülür.
Bozuk gıda sebebiyle oluşan zehirlenmelerin etkisi
yenilmiş miktara, yiyen kişinin bünyesine, yaşına ve
genel sağlık durumuna göre farklılıklar gösterir. Gıda
zehirlenmelerinde en fazla etkilenen gruplar şunlardır:
• Zayıflamış bağışıklık sistemleri hızlı ve etkili bir
savunma oluşturamadığı için yaşlılar
• Henüz tam olarak gelişmemiş bir savunma sistemine
sahip oldukları için bebekler ve küçük çocuklar
• Süren tedavileri ve zayıflamış bağışıklık sistemleri
sebebiyle kronik rahatsızlığı olanlar
Bozuk Gıdadan Zehirlenmelerde İlk
Yardım
Hafif ve orta şiddetli gıda zehirlenmeleri genellikle
kendiliğinden geçer. Aşağıdaki önlemlerin alınması
yeterlidir:
• Zehirlendiğinden şüphelenilen kişiyi kusturun.
Ancak zehirli gıdayı 4–5 saatten daha önce yemişse
kusturmayın.
• Hastanın dinlenmesini sağlayın.
• Bol miktarda su içirin.
• Zehirlenmeye sebep olan bakteri, virüs,
parazit ve kimyasal maddelerin vücut-
tan atılmalarını geciktireceği için ishal
giderici ilaçlar kullanmayın.
İ l k Y a r d ı m
152
Ancak bozuk gıdayı yemiş kişi;
• dışkısını şiddetli bir ishal şeklinde yaparsa,
• ishali 24 saat içinde kanlı ishale dönüşürse,
• yaşlı, bebek, çocuk ya da kronik rahatsızlığı olan
biriyse
ağır gıda zehirlenmesinden şüphelenin. Hemen en
yakın acil servise başvurarak tıbbi yardım alın.
Solunum Yoluyla Zehirlenmelerde İlk
Yardım
• İlk yardımın temel basamaklarını dikkatlice
uygulayın.
• Yardım çağırın. Bunun için telefonla 112’yi ara-
yabilirsiniz. Yangında duman zehirlenmesi söz
konusu ise ayrıca itfaiyeyi (110) de arayın.
• Bilgi almak için 114 UZEM (Ulusal Zehir
Danışma Merkezi)’i arayın.
• Hastayı açık ve temiz havaya çıkarın.
Bol
oksijen almasını sağlayın.
• Hastayı yürütmeyin, koşturmayın.
• Yoğun duman varsa hastanın kollarının altından
bir ip geçirerek bağlayın. Diz üstünde emekleyerek
hastayı bu ip yardımı ile çekin. Böylece dumandan
her ikiniz de daha az etkilenirsiniz.
• Zehirlenmenin olduğu ortamdan hemen çıkamı-
yorsanız maske veya ıslak bezle hem hastanın hem
de kendinizin solunumunu korumaya alın. Ayrıca
mümkünse cam ve kapıları açarak ortamın havalan-
masını sağlayın.
• Hastayı yarı oturur pozisyonda tutun. Bilinci
kapalı ise hastaya koma pozisyonu verin.
• Zehirlenme belirtilerini değerlendirin.
• Zehirli maddenin türünü araştırın ve sağlık ekibi
geldiğinde onlara bilgi verin.
Gaz veya
duman olan yerlerde
elektrik düğmelerini,
elektrikli ev aletlerini veya
kıvılcım çıkarabilecek
herhangi bir şeyi asla
kullanmayın!
Z e h i r l e n m e l e r d e İ l k Y a r d ı m
153
Cilt Yoluyla Zehirlenmelerde İlk
Yardım
• İlk yardımın temel basamaklarını dikkatlice uygula-
yın.
• Yardım çağırın. Bunun için telefonla 112’yi arayabi-
lirsiniz.
• Bilgi almak için 114 UZEM (Ulusal Zehir Danışma
Merkezi)’i arayın.
• Zehirli madde ile teması kesin ve hastayı güvenli bir
yere taşıyın.
• Ellerinizin zehirli madde ile temas etmemesine özen
gösterin. Bunun için eldiven, poşet vs. kullanın.
• Hastanın zehirli madde bulaşmış bütün giysilerini
çıkartın.
• Hastanın zehirli
madde bulaşmış
cildini 15-20 dakika
boyunca bol su ve
sabun ile yıkayın.
Tırnak dipleri ile
cildin kıvrımlı yerle-
rinin iyice yıkanma-
sına dikkat edin.
• Kimyasal madde
göze temas ettiyse
önce, varsa lens veya
gözlüğü çıkartın. Ar-
dından gözkapağını
açıp kapatarak bol ılık su ile gözü yıkayın. Ancak
gözkapağını açmak için zorlamayın.
• Zehirlenme belirtilerini değerlendirin.
• Zehirli maddenin türünü araştırın ve sağlık ekibi
geldiğinde onlara bilgi verin.
İ l k Y a r d ı m
154
Evimdeki Zehirler
Dostları ilə paylaş: |