Ilm-fan muammolari yosh tadqiqotchilar talqinida

“Ilm-fan muammolari yosh tadqiqotchilar talqinida” 
mavzusidagi 9-sonli respublika ilmiy konferensiyasi
 
126 
aksonometrik proyeksiyalarini yasashni o‘rgatish samarali natijalar beradi hamda 
dars samaradorligini oshirishning muhim omillaridan biri bo‘lib hisoblanadi. 
Maktablarda chizmachilik fani o‘quvchilarni murakkab bo‘lmagan chizmalarni 
chizish, amaliy buyumlar yasash, bezatishning elementar asoslari bilan tanishtirish va 
badiiy jihatdan tarbiyalashda muhim ahamiyatga ega. 
Mashina detallarini yasashda, asosan, ularning ish chizmalaridan foydalaniladi. 
Lekin bu tasvirlarning asosiy kamchiligi shundaki, detal ko‘rinishi turli tekislikda 
bajariladi. Bunday hol chizmaning o‘qilishini qiyinlashtiradi. Shuning uchun, amalda 
detalning ish chizmasi bilan birgalikda uning yaqqol tasviri ham qo‘shib beriladi. 
Detalning yaqqol tas
v
iri
,
ya’ni aksonometrik proyeksiyasi qo‘shib berilgan ish 
chizmalarini tez oson o‘qish mumkin bo‘ladi. Bir necha detaldan iborat buyum 
yig‘ish chizmalariga qarab yig‘iladi. Ammo buyumni yig‘ish uchun avval detallar 
tayyorlab olinadi. Buning uchun esa ishlab chiqarishni ularning chizmalari bilan 
ta’minlash kerak bo‘ladi.Bir necha detaldan iborat buyum chizmalari bo‘yicha 
detallarning chizmalarini chizish prosessi detallarga ajratib chizish deb ataladi.
Detalllarga ajratib chizishdan maqsad buyumda nechta detal ishtirok etganligini 
bilish va detallar haqida ma’lumotga ega bo‘lishdir. Odatda ularda har xil 
ko‘rsatmalar shu jumladan detallarni tayyorlash texnologiyasi bilan bog‘liq bo‘g‘liq 
bo;lgan ko‘rsatmalar beriladi. 

---

“Ilm-fan muammolari yosh tadqiqotchilar talqinida” 
mavzusidagi 9-sonli respublika ilmiy konferensiyasi
 
127 
Ishni osonlashtirish uchun detallarga ajratib chizishning quyidagi tartibiga rioya 
qilishni tavsiya qilamiz. Buyum chizmasi bayon qilingan tartibda o‘qiladi.Bunda 
detal shakli,vazifasi va o‘zaro ta’siriga alohida e’tibor berish kerak 
Detallarga ajratib chizishda,ayniqsa o‘lchamlarni qo‘yishda spravochnikdan 
foydalanish kerak. 
Chizmalarni o‘qishda va tuzishda, shuningdek control ishlarni bajarishda 
spravochniklar foydalanish ma’lumotlarni esda saqlash majburiyatidan ozod qiladi. 
O‘quv amaliyotida tayyor buyumning yig‘ish chizmasi chiziladi. 
Yig‘ish chizmasini tuzishga kirishishdan oldin,yig‘ma birlikning vazifasi bilan 
uning hamma qismlarining bir-biriga munosabati bilan to‘la tanishib chiqish 
mumkin.Buyum detallarga ajratiladi va har bir detal uchun alohida eskiz tuziladi. 
Spesifikatsiya-bu buyum tarkibiga kirgan detallar haqida asosiy ma’lumotlarni 
o‘z ichiga olgan jadvaldir,bu jadval asosiy yozuv ustiga joylashtiriladi. 
Detalning spetsifikasiyasidagi pozisiyalari nomeri chizmadagi tasviri yoniga 
qo‘yiladi va detalning tasvirini toppish uchun spesifikasiyadan uning nomeri 
aniqlanadi,uni chizmadan qidiriladi va chiqarish chizig‘I oxirida izlanayotgan detal 
tasviri topiladi.