Ilmiy-metodik jurnali scientific-methodical journal ministry of public education of the

Oliy pedagogik ta’lim
jarayoni
Talabalarda
mediakompetentlikni
rivojlantirish
B O S Q I CH L A R I
Media kompetentlik
Media madaniyat
Media
savodxonlik
Media bilim
Rivojlantirish texnologiyasi
Tanlov fanlari asosida
Informatika va Axborot
texnologiyalari fani asosida
1-rasm. Pedagogika oliy ta’lim muassasasi talabalarining mediakompitentligini
rivojlantirish bosqichlari
2  
Eminov  a.g‘.  “Bo‘lajak  o‘qituvchilarning  kompyuter  grafikasi  bo‘yicha  kompetentligini 
rivojlantirish  metodikasi”  //  Pedagogika  fanlari  nomzodi  ilmiy  darajasini  olish  uchun  yozilgan 
disertatsiya, 2012-yil, 4-b. 
3
  inoyatov  U.i.  globallashuv  sharoitida  yoshlarni  mediasavodxonligini  oshirish.  //  respublika 
ilmiy-amaliy seminari materiallari. – namangan, 2015. 5-7-b.

---

125
Hozirda  mediani  tahlil  etilishi  natijasida  tilimizga  kirib  kelayotgan  tushunchalar, 
ya’ni mediasavodxonlik, media ta’lim, mediani o‘rganish va boshqalar o‘zaro bog‘liq 
bo‘lsada,  olimlar  ularni  mohiyatan  bir-biridan  farqlashga  urinmoqdalar.  Fikrimizcha, 
mediasavodxonlik media ta’limning uzviy bog‘liq qismidir. Shu bilan birgalikda uning 
ko‘rinishlari ko‘paymoqda. Bugungi kunda media axborotni qabul qilish, saralash, tahlil 
etish, baholashda mediasavodxonlik tushunchasi bilan birgalikda media ta’lim, media-
ni  o‘rganish,  mediamadaniyat  tushunchalari  ham  qo‘llanilayotir.  Ular  bir-biridan  farq 
qiladimi?
Mediata’lim (media education):
– media o‘quv dasturida integrallashgan, fanlararo asosida o‘rganilishini;
– “mediamavzu” ni aniq bir fan doirasida tahlil etilishini; 
– amaliy ish va tahlil orqali mediaga tanqidiy yondashishni;  
– uning shakli, texnologiyalari, axborotni uzatish usullarini o‘rganishni;
– mediaagentliklarni, ularning ijtimoiy, siyosiy va madaniy rolini o‘rganishni;
– talabaning OaV bilan ishlashini; 
– tadqiqot faoliyatini;
– medianing til va san’at orqali auditoriyaga ta’sirini o‘rganadi.
Mediani o‘rganish (media studies) o‘z navbatida:
– mediani nazariy jihatdan o‘rganishni;
– qiyosiy jihatdan tahlil etishni;
– uning konseptual tarkibini;
– mediamatnni tahlil etish va uning yaratilish metodikasini;
– ommaviy kommunikatsiya, kinosan’ati va madaniyatshunoslik fanlarining o‘zaro 
bog‘liqligini; 
– jahon OaVning bir biriga o‘zaro ta’sirini o‘rganadi.
Media savodxonlik (media literacy) mediani o‘rganish bo‘lib, mediata’limning quyi-
dagi natijalariga asoslanadi va o‘z oldiga:
– medianing shaxs va jamiyatga ta’sirini tushunish;
– ommaviy kommunikatsiya jarayonini anglash;
– mediamatnlarni tushinish va tahlil eta olish;
– media kontekstini tushinish;
– mediamatnlarni yaratish va ularni tahlil etish;
– mediamatnlarni baholashga va ularni saralash vazifalarini qo‘yadi.
Mediata’limni quyidagi asosiy yo‘nalishlarga(ko‘rinishlarga) ajratishimiz mumkin: 
1. Mediata’lim matbuot, radio, televidenie, kino, video va internet olamiga bo‘lg‘usi 
professionallar — jurnalistlar, muharrir, rejissyor, prodyusser, aktyor, operator va bosh-
qalarni tayyorlaydi. 
2.  Mediata’lim  ta’lim  muassasalaridagi  mediamadaniyat  kurslarini  olib  boruvchi 
bo‘lg‘usi pedagoglarni tayyorlaydi.
3. Mediata’lim maktablar, o‘rta maxsus, (kasb-hunar) ta’lim, oliy ta’lim muassasa-
larida yoki mustaqil tartibdagi (maxsus, ixtiyoriy ravishda o‘tiladigan, to‘garak va bosh-
qa) ta’lim oluvchi o‘quvchi va talabalar umumiy ta’limining bir qismidir. 
4.  Qo‘shimcha  ta’lim  muassasalari  va  o‘quvchilarning  bo‘sh  vaqtini  mazmunli 
tash kil etuvchi markazlar (madaniyat uylari, maktabdan tashqari markaz ishlari, estetik 
va badiiy tarbiya, yashash joyidagi klublarda)gi mediata’lim. 
5. Matbuot, televidenie, video, DVD, internet yordamida yoshi kattalar, talabalar 
va o‘quvchilar uchun olib boriluvchi masofaviy ta’lim. 

---

126