Imo-ishora nutqining rivojlanishida filologik qarashlar

ǀ
ISSUE 1 
ǀ
2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 163
borishni taklif etadi. Konstantin Malish (1860-1925) karlarni og‘zaki nutqqa o‘rgatish 
dastlabki davri uchun global sintetik metodini yaratadi. Bunda nutqqa o‘rgatish yaxlit 
so‘zlar va jumlalarni talaffuz etishni gugulash negizida yo‘lga qo‘yish orqali amalga 
oshiriladi. Boshqa nemis olimi K.Gepfert (1851-1906) kar bolalarni yozma nutqqa 
o‘rgatishni yozuv mexanizmi asosida amalga oshiradi. Uning izdoshlari esa o‘qitishning 
dastlabki davrida yozma nutqni qo‘llash g‘oyasini rivojlantirdilar. Daniyalik olim 
Georg Forxgammer (1861-1948) o‘z tajribasi davomida yozma va og‘zaki so‘zlashuv 
metodlarini birlashtiradi hamda yozma mashqlar asosida og‘zaki nutqni idrok etish va 
talaffuz qilishga tayanuvchi «imitatsiya (taqlid qilish) metodi»ni yaratadi. Rudolf Linder 
(1880-1964), uzoq yillik tajribalariga tayangan holda kar bolalarni tilga o‘qitishda 
«yozma obrazlar metodi»ga asoslanishni taklif etadi. U 1911 yilda «So‘z va rasm» 
alifbosini yaratadi. Unga ko‘ra kar bolalar, ko‘rgazmali qurollardan foydalangan holda 
o‘qishga o‘rgatish jarayonida yozma nutqni egallab boradilar. 
Aleksandr Erlen keyinchalik «Belgiya metodi» deb nomlangan kar bolalarni tilga 
o‘qitish tizimini yaratadi. Ushbu tizim asosida tilga o‘qitishda o‘quvchilar og‘zaki 
nutqni yozma so‘zlarni yaxlit o‘qish va labdan o‘qish orqali idrok etishga o‘rgatilar 
edilar. «Yozma metod»ning yana bir ko‘rinishiga misol tariqasida E.Kernning «yaxlit 
metodi»ni keltirish mumkin. Ushbu metod bo‘yicha ta’lim berish karlarni og‘zaki 
nutqqa o‘qitish jarayonida imo-ishora va daktil nutqini chiqarib tashlab, o‘rniga 
yozuvdan foydalanish asosida olib borilar edi. 
REFERENCES 
[1] V.S.Raxmanova Maxsus pedagogika. T. 2004 
[2] MAKTABGAChA SURDOPEDAGOGIKA ( o’quv qo’llanma) 
[3] Golovchis L.A. Doshkolnaya surdopedagogika M.2001 
[4] P.Yusupova Maktabgacha tarbiya pedagogikasi T.o’qituvchi 1993 
[5] Surdopedagogika tarixi ( O’quv qo’llanma) 2019 tdpu nashriyoti 
[6] Surdopedagogika rivojlanish tarixi (o’quv uslubiy majmua) 2020 
[7] Азизова, Ф. С. (2009). Непрерывное образование педагога: среда, истоки и 
условия. 
Образование через всю жизнь. Непрерывное образование для 
устойчивого развития. Труды международного сотрудничества
, 
7
, 419-422. 
[8] Saidbakhramovna, A. F., & Lutpullayevna, A. F. (2020). Teaching English 
Phraseological Units to Linguistic University Students. 
Journal of Critical 
Reviews
, 
7
(5), 671-674. 
[9] Azizova, F. S. (2018). 
Linguacultural peculiarities of teaching English 
phraseological units to the students of higher educational establishments (based on the 
examples of English and Uzbek languages)
(Doctoral dissertation, Thesis paper for 
Doctor of Philosophy in Philology.–Tashkent). 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3