İncelemeleri



Yüklə 10,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə86/100
tarix25.03.2017
ölçüsü10,61 Mb.
#12339
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   100

tullanmıĢ

1

salıntı. atılmış. 



2

mətrud.  



tuluq 

: sanaç


ka. 

sağnaç. dağarcıq. xurcun.  



tulum 

: tağar


ka

. tağarcıq. çuval. xurcun. xaral. qab

ka

. sarnıç


ka. 

 

tulun

ka

 



dulun



dolun



1

girgah. 

2

gəmin iki yanında bulunan parçalar. 



3

qulaq altı. gəmdə qulaq altında bulunan halqa. qayış halqası. 

tulun tulunğlamaq: duluna. qulaq altına vurmaq. 

 

tulunlamaq

ka



tolunlamaq



ka

. boyunla üzün ortalığından vur maq. 

şapalaqlamaq.  

tumağu

ka

   



tumav

6

. söyuq dəğmə. zükam. nəzlə. ingi. uçuq

ka

. uçquq


ka. 

ingi.  


tumaq

ka

   : qapatmaq. tıxamaq.  



tuman 

: - 


duman tütmək: tütünmək

ka. 


tutunmaq.  

tuman

ka

 





duman

. his. iş

ka

 

Ģ <> s ) 



is. pus

ka. 


sis.  

tumanlanmaq

dumanlanmaq

. pus bolmaq

ka

. puslanmaq.  



tumar 



1

açın. ehsan. ikram. 

2

bitik


. - tumar bürkmək: bitik türüĢmək

 

tumarlatmaq: tumutmaq. tumatmaq. yumutmaq

ka

. yumıtmaq. toplanmaq.  



tumatmaq: tumutmaq. tumarlatmaq. yumutmaq

ka

. yumıtmaq. toplanmaq.  



tumav

6

 



tumağu

ka

. söyuq dəğmə. nəzlə. ingi. zükam.  



DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

856 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 



tumər 

: turma


ka

. tumra. turp. 

 

tum

ka

 



tum



düm

. "

teyxa. bütün. tinik



6

" anlamında, söz bərkidici ilgəc

. - 

tüm qara. - tüm doru. düm ağ.  

tumlıq

ka

   



donluq

. soğuq. soyuq nərsə. 

- ölü üzi tomluğ: ölü üzü don 

(soyuq) olur.  



tumlımaq

ka

 : donlamaq. soğumaq.  



tumlıtmaq

ka

: donlatmaq. soğutmaq.   



tumluqlanmaq

ka



1

donuqlanmaq. soğuq bulmaq. 



2

soğuq davranmaq. 

surat asmaq.  

tumlutmaq

ka:


 soğutmaq.   

tumra 

: turma


ka

. tumər. turp. 

 

tumrum 

: tomruq. tomrum

ka

. kütük. kötük. kündə.  



tumutmaq : tumatmaq. tumarlatmaq. yumutmaq

ka

. yumıtmaq. toplanmaq.  



tun 



tun

ka

 

1

dinc. dinlənmə. 

- könlüm tun boldu. 

2

tüngə

ilkin



qadının ilk cocuğu. qadının ilk qocası. dölənmə. 

 

tuncuqmaq

ka

: qayqılanıb, susub qalmaq. dinməmək. bağlanmaq. 



dursunmaq. 

- ayı qış yuxuna tuncuqdu.  



tunç 

: tuç 



tunçımaq

ka

: qoqmaq. pozulmaq. tıncımaq. tıncqamaq.  



tunğra

  

: - tunğra tüĢmək: onqıra yatmaq



ka

: unqıra yatmaq

ka

 sırt üstü 



yatmaq. 

 


 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 



857 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

tunğra tüĢmək



ka

: unğıra, onqıra yatmaq üz üstü düşmək. üzü yumulu 

yatmaq.   

tunğu

ka

   : tuğnu. tuğun. sağır. kar.  



tunqa

ka

 



tonqa



ka

. babır. bəbr.  



tunqalamaq

ka



tonqalamaq



ka

babırlanmaq. bəbirlənmək.  



tunqra

ka

 



tonqıra

. kir. bulaşıq.  



tunmaq

ka

 



donmaq



tünmək

. qapanmaq. tıxanmaq. tutulmaq. buğlanmaq. 

bağlanmaq. bulutlanmaq. - 

göy tundi. - qapı tundi. - art tundi: 

gədik qarla bağlandı.  



tunmaq

ka

  : tonmaq

ka. 

donmaq. tünmək. tutulmaq. qapanmaq. tıxanmaq.  



tunturmaq

ka

 

: dondrmaq. qapatmaq. örtmək.  

tuplənmək

ka

: diblənmək. diplənmək. özün tutmaq. kökləşmək. 



zənginləşmək. çoxarlmaq. 

- ağac tüpləndi. - o tüpləndi: o 

pullandı, varlandı.  

tuplu  

: tublu


ka

. qəbir. məzar.  



tupramaq

ka

: topramaq

ka

. böyütmək. şişirmək. - 



uşaq nəyi toprama.  

tupulqan

ka

: təpip cuman. yarıp yırtan. dələn. - 



tupulqan

ka

: bir quş adı.  



tupur 

: topur. iri. - 



topur yinu: iri mirvarid.  

tur 



turq

ka



durq





dur



1

boy. ucalıq. uzunluq. boyut. 

- yerin eni 



turqu. - bir mıx turqu: uzunluğu. - bir süngü turqu. - yerin eni duru. - 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

858 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 



enli durlu. - enindən kəs duruna qoy. 

1

hazır. 


1

tor. yava. yavaş. 

(# 

<

 tez: iti. durmayan).  



tura 



tura

ka. 

qalxan. sipər. düşmandan, nərsədən savınma ayqıtı.  



turab 

: yardımcı. yarav. mavin. uytun.  



turacaq 



duracaq

. turası

ka



turası yer. duracaq yer.  

turacaq 



turqu

ka

duracaq



. yam. 

duracaq zaman: turqu oğur:  



turaq 

: durqa. durqaq. turuqlaq

ka

. dayancaq. sığnaq. pənahqah.  



turaqlamaq: tüşlənmək

ka

. bir gediş, yol arasında dayanmaq, təvəqqüf 



edmək.  

turan 



duran



1

diri. yaşayan. canlı. ölməz. qalxan. armaz. 



2

turquçı


ka

durquçu. durucu. turdaçı.  



turan 



duran

duranq. bəfalı. - adaşlıq üzə durun: yoldaşlığa bəfalı.  

turası

ka

   



durası

ka



1

duracaq. - 



turası yer. duracaq yer. 

2

turquy


ka

durquy. 


durmalı. durmağa yarar, uyqun. 

- bu turquy yer əməs: bura 

durmalı, qalmalı yer dəğil.  

turba 

: durba. türül. dürül. boru. yoğun lülə.  



turbı

ka

 



1

yardımcı. yavər. uyuntu. 



2

tosun.  


turbınlamaq

ka



turpunlanmaq

1

araştırmaq. 



2

qıyas edmək. 



3

ölçümləmək.  



turbun

ka

  



turbın



1

araştırma. izləş. istəş. salıştırış. 

- onun evin türbünlə

axdar. 

2

ölçmə. qıyas etmə.  



turcaq 

: başlanqıc. dirsək. giriş. salma. 

- iş durcağı. - pitik durcağı.  


 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 



859 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

turcimək



ka

 : durcımaq. başlamaq. 

- işə durcumaq

  

turcıtmaq

durcıtmaq

. türçıtmaq

ka

. durcutmaq. dirsətmək. başlatmaq. 



girşitmək. qursatmaq. işə salmaq. bərpa edmək.   

turcutmaq

durcutmaq

. türçıtmaq

ka

. durcıtmaq. dirsətmək. başlatmaq. 



girşitmək. qursatmaq. işə salmaq. bərpa edmək.   

turcutmaq

ka

 





durcutmaq

. türçitmək

ka

törçütmək. dirsətmək. 

başlatmaq. girşitmək. qursatmaq. işə salmaq. bərpa edmək.  



turdacı

ka

: turquçı



ka

. durquçu. durucu. duran. turan.   



turdaq 



durdaq

. davarlıq

ka

. tavrıq. qoyaq. xəznə. ambar.  



turdu 

: durdu. durub. qalmağ 

durduğu durmadığı birdir: durub 

durmadığı birdir. qalıb qalmadığı birdir.  



turdurmaq : 

durdurmaq. 

basurmaq

ka. 


bastırmaq. dikətmək. saxlamaq. 

bərkitmək.  



turıqsaq

ka

  : turquluq. durmayı sevən. durmaq diləğində olan.   



turq 

: 

bax >

 

tur.  

turqaq 

: durqa. duraq. durqaq. turuqlaq

ka

. dayancaq.  



turqamaq: qalxmaq. qoğzanmaq. canlanmaq. dirilmək. bərpa olmaq.  

turqan

ka

  



1

bacaran. başaran. 



2

iqdam edən. qalxan

. - durqan uluğ işlərə. 

3

durğan. tayqan. müqavim. çalışqan. 

 

turqınmaq

turqunmaq

ka



 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

860 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 



turqu 



turqu

ka

 durqu



1

. duracaq. 

turqu oğur: duracaq zaman. 



2

torqu. 


tor. tutqu. pərdə. 

- incə torqu: incə turqu: zərif, yumşaq yufaq 

pərdə, parça. 

3

parça. qumaş. 

- bəyin turqusu təlim olsada, 

dənqləməz kəsməz: ağıllının parçası bol olsada, ölçmədən biçməz. 



4

yaşam. həyat. 

- əmgəksizin durqu yox, munda tamu: qayğısız 

yaşam yoxdu, bu dünya cəhənnəmdi. 



5

utanc. həya. 



6

durmağa, 

olmağa, qalmağa yarar. iqamətqah. 

- bu durqu yer əməs. 

 

turquçı

ka

 : durquçu. durucu. duran. turan. turdaçı.  



turquq

ka

  : utatnma. uyalış

6

. həyâ. şərm. 



turquqsuz: utanmaz. sırtıq. 

turquq bolmaq

ka

: utanır olmaq.  



turquqlanmaq

turqıqlanmaq

ka

. qaçınmaq



qocunmaq. üstələməkdən 

çəkinmək. hesab aparmaq. sayqı göstərmək. utanmaq. 

- o 


məndən turquqlandı

 

turqulamaq



ka



durqulamaq



ka:

ucalığın


 

ölçmək


.  

turquluq  : 

turuqluq

ka



1

diriklik. 

durmayı diləyən. 



2

durqunluq. dinclik. 



3

cılızlıq. arıqlıq. zayıflıq.  



turqun

ka

  



durqun



1

utancaq. çəkincək. 

2

turuqsaq


ka

. dursi. dirənən. 

isrararlı olan. 

3

durmuş. axarsız. 



- turqun su: birkə. turqun

ka



durqun. 

4

durqun. yaşam. keçinəcaq. 



1

turqun 

!

 durqun 

!

utan 


!

. - 


turqunmadan söylədi. -  

turqunluq  : durqunluq. turuqluq

ka. 


dinclik. 

 

 



 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 



861 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

turqunluq : 



durqunluq

. turuqluq

ka

. turquluq. diriklik. cılızlıq. arıqlıq. zayıflıq.  



turqunmaq 



durqunmaq

. utanmaq. həya edmək. 

- oğlən həya 



eylə bir: turqun bir.  

turqunmaq

ka



turqınmaq



durqunmaq



1

duruqmaq


utanmaq. sıxılmaq. 

çəkinmək. 

- gördüyün işlərdən turqunmazmı heç. - turqunmadan 

girdi. turqunub deyənmədi. 

2

arıqlamaq. zayıflamaq.  



turqurmaq

durqurmaq. 

doğrutmaq. tovurmaq

ka. 

. durvurmaq. doğrutmaq. 



dikmək. qabartmaq. 

- o qulağın tovurdu: dikətdi. 

 

turqurmaq

ka



1

durdurmaq. qaldırmaq. tikmək. yapmaq. inşa edmək. 

bərpa edmək. 

2

zayıflatmaq. yordurmaq. durqunlaştırmaq. 

ölkə iqtisadın durqurdu



3

işdən çıxarmaq, salmaq. incitmək. 

arqutmaq. 

- qayğı məni durğurdu



4

ala qoymaq. gecikdirmək. 

mə'təl edmək

. - işlərimi durqurdu.  



turquy

ka

  



durquy

. durası. durmalı. durmağa yarar, uyqun. 

- bu turquy 

yer əməs: bura durmalı, qalmalı yer dəğil.  



turma

ka

 

: tumər. turp. tırp. 

- küvij turma: puka turp. - sarı turma: yer kökü.  



turmaq

ka



durmaq

1

qalxmq



. - bulut durdu. - səsi durdu: səs qalxdı. 

2

hazır 


olmaq. 

durun: hazırlanın. - duran şeylər: hazır olan şeylər. 



3

arıqlamaq. 



4

gedmək



başlamaq


. - hara durusan, otur görək. - 

durun 


!

. - haydı dəlilər durmuĢ topraq qurağında

axa dur: ax. 



DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

862 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 



axqınan. - qaqa dur: çırp. çırpqınan. - baqa dur: bax. baxqınan. 

5

qoyunmaq. qonmaq

ka. 

oturmaq. toxdamaq. 



- ağrım qondu

6

güdmək. bəkləmək. qözləmək. 



7

iqdam edmək. qılmaq. 

- siz 

havax duracaqsız. - buyruq olsa durarıq. - durqan uluğ işlərə. 



8

turuqmaq


ka

. duruqmaq. toplanmaq. dolmalanmaq. 



9

qırmaq. 


durdurmaq. 

10

döğrəmək. döğrələmək. 

- qayğı məni turğurub

qussə məni çulqayıb. 



11

olmaq. 


12

türümək


ka

. toplanmaq. 



13

toplanmaq. türümək. 



14

durmaq. çıxmaq. yüksəlmək. ayaqta 

durmaq. qalxmaq. 

15

arıqlamaq. zayıflamaq. 

- yeməsən 

durarsan. - dura dura yox oldu: arıxlaya arıxlaya yox oldu.  

- təq durmaq

ka

: susmaq.  



turmamaq : 

durmamaq

. təlsəşmək. tələsmək. təzişmək

ka

. tazışmaq.  



turmayan  : yayılqan

ka

. yayılan. sübatsız. həvəsli.  



turmĢu 



durmĢu

. turuqı

ka

.   



turna

ka

  

: durna. turna quşu.  

turp 

: turma


ka

. tumra. tumər. 

 

turpilmiĢ: qıssa. tüpi. kəsik. biçik. güdə.  

turpınlamaq

ka



turbunlanmaq



1

. araştırmaq. 



2

. qıyas edmək. 



3

ölçümləmək.  



turplamaq

ka

 

: örnəkini yapmaq. ölçümləmək.  

tursi 

: turuqsaq

ka

. durqun. dirənən. isrararlı olan 



 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 



863 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

tursu 





turus. durus. dursu. 

tamaşa. numayiş.  



turĢ 

: qımız


ka

. əkşi. 


- qımız almıla

ka

: turş alma. 



 

turĢatmaq : coğşatmaq

ka

 çuğşatmaqtuvşatmaq. çuvşatmaq



ka. 

coşdurmaq. 

qaynatmaq. coşdurmaqəkşitmək. 

- çaxır tuvĢatmaq. - sirkə 

qarnımı tuvĢatdı

 

turĢsamaq : acıqsamaq

ka

. canı turş, əkşi istəmək.  



turĢu turĢu

ka:


 

tuĢu tuĢu

eşəki durdurmaq üçün söylənən söz. -  



turĢu 

: açar.  



turu 



duru



duruĢ



1

dəvam. - işlərin duru pozuldu. - işi başlamaq 

birdir, durusu mindir. 



1

süzük. saf. arın.  



turucu 



durucu

. duran. turan. turquçı

ka

. durquçu. turdaçı.  



turuçı

ka

 

: durucu. durmayı iş edinən.  

turuqı

ka

 

: durmşu.  

turuq

ka

 



duruq



1



törüq

. alıq. aciz. zayıf. 



2

sığıncaq


duraq


6

qalaq



6

pənahqah



3

bez. qabar, dolama kimi nərsə. 



4

yığılma yeri. 



5

tırıq. arıq. incə.  



turuqlaq

ka



1

duraq. durqa. durqaq. dayancaq. 



2

əkin


tarla. tarqlıq.  



turuqlamaq

ka



duruqlamaq

ka. 


1

duruğuna, boyuna, uzunluğuna ölçmək.  

yer turqulamaq. - yol amacıvı durqula, işə çıx. 



1

turuqlanmaq. 

durqunlaşmaq. durqun, arqın düşmək. qurumaq. arıqlamaq. 



DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

864 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 



zayıflamaq. 

- kök kişi yeməsə duruqlar. - sıcaq hava duruqlatır. - 

az yeyir duruqlur, çox yeyir tırıqlır.  

turuqlı

ka

  : durmayı düşünən, tasarlayan.  



turuqluq

ka

: turquluq. tırıqlıq. durqunluq. cılızlıq. arıqlıq. zayıflıq.  



turuqmaq

ka



duruqmaq

. durmaq. toplanmaq. dolmalanmaq.  



Yüklə 10,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   100




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin