İncelemeleri

toh

ka

 

toy quşu. - tod. toy.  

tox: toq 

toq 

 

: 

toq

ka. 

tox

. doymuş. ac olmayan. 

- toq toq edmək

ka

: 

tax tux edmək.  

toqa 

: 

toqa

ka

 toqu

ka

. 

1. 

kəmər toqası. 

2. 

xəstəlik. iç ağırliğı. 

3. 

bağan. 

halqa. boyunluq. boyun bağ 

toqacaq : 

toğacaq

. 

toğacaq

. hamilə. yenikü

ka

. 

- doğacaq qısraq: qulnaçı 

qısraq

ka

.  

toqaqlıq

ka

: 

tökəklik

. süzqəç yapılacaq ağac. süzəklik.  

toqar 

: 

toqqura. toqra. doğurqa. toğurqa

ka

. 

qamış. düdük. yüyə. lülə. 

çömrək

6

.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

827 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

toqda 

: toxda. döz. qoy. dayan. səbr. dirəng. - toxda gəldim. - toxda 

!

: 

səbr ed 

!

.  

toqdadmaq: 

toxdadmaq

. 

toqdadmaq

. 

amurtmaq

ka. 

yamırtmaq. yatıştırmaq. 

dindirmək. çatdırmaq.  

toqdam 

: 

toxdam

. hükm. qərar.  

toqdamaq : durmaq. qoyunmaq. qonmaq

ka. 

oturmaq. 

- ağrım qondu. 

 

toqdatmaq : 

toxdatmaq

. toqturmaq

ka

. düzəltmək.  

toqımaq

ka

: 

1. 

toxumaq. toxunmaq. dövmək. vurmaq. çarpmaq. 

- qapını 

toqıyan kimidi. 

2. 

tapdamaq. dövülərək sərtləştirmək. 

- qılınc 

toqımaq. - parça toqımaq. 

3. 

götürmək, batırmaq. qırq edmək. 

- 

onu su toqıdı: onu su qərq etdi. 

4. ad. 

toqqamıq. 

toxmaq. çamaşır 

toxmağı. 

 

toqınmaq

ka

: 

toxınmaq

ka

. dövülmək. çarpmaq. dövülərək sərtləştirmək.  

toqıĢ

ka

  

: toxuş. savaş. cənq.   

toqıĢmaq

ka

  

: 

toquĢmaq

. 

toxuĢmaq

. çarpışmaq. savaşmaq. 

toquşmaq

ka

. döğüşmək. vuruşmaq. çarpışmaq.  

toqıtmaq

ka

 : 

1. 

toxutmaq. vurdurmaq. döğütmək. dövdürmək. çalıtmaq. 

çapıtmaq. 

- ol onun boynun toquttu: vurdurdu. 

2. 

toxdatatmaq. 

neçə şeyi birbirinə çaldırıb, toxdadıb, dərib tikmək, birgətmək. 

- 

ol bez toqutdu: o paraça toxutdu. 

3. 

döğdürmək. basdırmaq

6

. 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

828 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

taptadmaq

. - qılınc, pıçaq toqdurmaq. 

4. 

çalmaq. döğüb 

səsləndirmək. 

- qapı toqıtmaq.  

toqqura 

: 

toqra. toqar. doğurqa. toğurqa

ka

. 

qamış. düdük. yüyə. lülə. 

çömrək

6

.  

toqquĢqan: 

tokuĢqan

ka

. toxuĢqan

. 

döğüĢqən

. hər zaman çarpışan. 

qavqacı.  

toqlaçı 

: 

toğlaçı

. 

toğlaçı

. tavluk

ka

. tavqıl. toğlayan. alcı. aldatıcı. 

aldamçı. hiləkar.  

toqlamaq: 

toğlamaq

. tovlamaq. armaq

ka

. aldatmaq.  

toqlanmaq: 

toğlanmaq

. nərsiyə qapılmaq.  

toqlanmaq: 

toğlanmaq

. tovlanmaq. tavlanmaq. kələk gəlmək. girlənmək.  

toqlayan: 

toğlayan

. 

toğlayan

. tovlayan. təvlük

ka

. toğlaçı. alcı. aldatıcı.  

toqlı

ka

  

: toqlu. altı aylıq quzu.  

toqlu 

: toqlı

ka

. altı aylıq quzu.  

toqma 

: 

toğma

. doğma. doğulan çevrə, dədəlik evi. ölkə.  

toqmaq

ka

: 

doğmaq. 

çıxmaq

. 

sızmaq. yarımaq. açmaq. doğmaq. meydana 

çıxmaq. bəlirmək. yüksəlmək. havalanmaq. qöğə ağmaq. 

- gün 

yarıdı. - gün sızdı. - dəmir toqmaq: basu

ka. 

 

toqradaçı

ka

: doğrayan. doğrayıc. toğraquçı.  

toqraqan

ka

: 

toğraqan

ka. 

 

toqraqı

ka

 : doğrama.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

829 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

toqraqlı

ka

 : doğramayı düşünən.  

toqraqlıq: 

doğraqlıq

. 

doğraqsıq

ka

. 

- doğramaq istəyən: toqraqsaq

ka

. - doğrar 

görünmək: toqranmaq

ka

. - doğrayan: toqramaqlı

ka

. - doğrayan. 

doğrayıc. toğradacı

ka

. toqraquçı

ka

.  

toqraqlıq

ka

: doğraqsıq. doğramaq işi olan·  

toqraqsaq

ka

 

: doqramaq istəyən.  

toqraqsıq  : 

doğraqsıq

. 

toqraqlıq

ka

. 

: doğramaq işi olan·  

toqraquçı

ka

: doğrayan. doğrayıc. toğradaçı.  

toqraqu

ka

: doğranacaq.  

toqral 

: 

toğral

. 

toğral

. qartal

ka

. doğrayan.  

toqralmaq

ka

: 

doğranmaq

. parçalanmaq. yarılmaq.  

toqratmaq

ka

: doğratmaq.   

toqrıl

ka

 

: 

toğrıl. (

1 <

 toq. tuq: dolu. bağlı. 

2 < 

doğramaq

. 

doğrayan

). 1. 

ət, otla 

doldurulan bağırsaq. bumbar dolması. 

1. 

yırtıcı quş. bin qaz 

öldürür. bir dənəsini yer.  

toqru 

: 

toğru

ka

. 

doğru

 

1. 

gərü

ka. 

gəri. qaru. 

2.  

bayıq

ka

. açıq. 

- bayıq söz: 

doğru söz. 

3. 

qaru

ka. 

qarşı. 

4. 

bütün

ka

. düz. dürüst. səhih.  

- doğrusu: arıq

ka

.  

- doğrudan doğru: arıq

ka

. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

830 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

toqrulamaq: 

doğrulamaq 

çinqarmaq

ka. 

bütəmək. dipləmək. nərsənin bütün, 

kökün arayıb araşdırmaq. təhqiq edmək.  

toqrultmaq

ka

: 

toğrultmaq

. 

doğrultmaq

. dikətmək. qönitmək

ka

. könütmək. 

qonutmaq. qoyutmaq. qoymaq. qondqarmaq

ka

. qöndqürmək

ka. 

qondarmaq. doğrultmaq. düzəltmək. tikmək. yola qılavuzlamaq. 

iqrar ettirmək.  

toqruluq: 

toğruluq

. 

doğruluq

. kirtü

ka

. qərçəklik. həkiqət.  

toqrumaq

ka

: 

toğrumaq doğrumaq

. 

1. 

doğurmaq. çınıqmaq

ka. 

gərçəkmək. 

təhəqqüq tapmaq. 

2. 

doğrulmaq. yönəlmək.  

toqruĢmaq

ka

: 

doğruĢmaq

. yola duruşmaq, yürüşmək.  

toqrutmaq: 

doğrutmaq

. tovurmaq

ka

. durvurmaq. durqurmaq. dikmək. 

qabartmaq. 

- o qulağın tovurdu: dikətdi. 

 

toqrutmaq

ka

: 

doğrutmaq

. çınlatmaq. gərçəkləştirmək. təsdiq ettirmək. 

bütürmək. bitirmək. düzəltmək.  

toqsuq 

: 

toğsuq

ka

. gün toqsuq

ka

: 

doğu

. 

şərq

. 

 

toqsun

ka

: sayıda doqsan. toquz on.  

toqĢan  

: 

doğĢan

. - 

doğşan balası: çavun.  

toqturmaq

ka

: 

doğdurmaq

. 

1. 

doğurtmaq. doğurtturmaq. 

1. 

toxdatmaq. 

düzəltmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

831 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

toqu 

: 

toqu

ka. 

toxu

. 

toğu

. 1. 

doğu

. ısıq. şırıq. şərq. 

2. 

tiki. saxt. 

3. 

toxnma. qovuş. süngüş. tə'nə. 

4. 

toqa. toqqa. kəmər toqası. 

5. 

gün toğsuq

ka

.  

toquc

ka

 

: toxuc. çörək. xurək.  

toqulamaq: bədləmək. girləmək.  

toqulmaq

ka

: dövülmək. toxunmaq. dövülmək.  

toqum 

: 

toqum

ka

 toxum

. 

1. 

döşək. 

2. 

boğazlanacaq, boğazlanan, 

kəsiləcək heyvan. kəsilməyə becərilən hayvan.  

toqumaq

ka

: toxumaq. düzətmək. sarımaq. 

- maşın toxumaq: düzəltmək.  

toqundurmaq: 

toxundurmaq

. yaqturmaq

ka

. yandırmaq.  

toqunmaq

ka

: 

toxunmaq

. 

1. 

yaxlaşmaq. yaxılmaq

ka

. 

2. 

dəğmək. ləms edmək. 

sürtmək. yaxmaq

ka

. 

3. 

toxlu, becərilmiş heyvanı kəsmək, 

boğazlanmaq.  

toqurqa

ka

 : tütək. düdük. qamış. yüyə. lülə. çaydan kimilərin əmziyi.  

toqurmaq

ka

: 

toğurmaq

. doğurmaq. doğrurmaq. çınıqmaq

ka. 

gərçəkmək. 

yenimək

ka

. təhəqqüq tapmaq.  

toqurtmaq: 

toğurtmaq

. 

toğurtmaq

. toğturmaq. toqurtturmaq

ka

. yenitmək

ka

.  

toqurtmaq

ka

: 

toğurtmaq

. 

doğurtmaq

. tülətmək

ka

. dölətmək. quzulatmaq. 

yükün açdırmaq. boşaltmaq. ödətmək. yenitmək

ka

. yanıtmaq

ka

. 

- mama arvadı yenitir. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

832 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

toqurtturmaq

ka

: doğurtmaq.  

toquĢ  

: 

toxuĢ

. 

1. 

savaş. 

2. 

doxuş. dağış. pəxş.  

toquĢan: toxuşan. yoluxan. müsri.  

toquĢqan

ka

: 

toxuĢqan

. 

toqquĢqan

. 

döğüĢqən

. hər zaman çarpışan. 

qavqacı.  

toquĢmaq

ka

 

: 

doğuĢmaq

. 

toxuĢmaq

. (

toq 

<>

 töq )

 töqüşmək. 

1. 

(

<

 

doğmaq. döğmək). 

dağılmaq. yayılmaq. bulaşmaq. pəxş olmaq. 

2. 

( 

<

 tuq. toq. tox). 

qurşanmaq. geyinmək. taxınmaq. 

- qamuğ 

dolum toxuĢdu: tamam yaraqa qurşandı. 

3. 

taxmaq. 

- kabab 

toxuşmaq. 

4. 

sirayət edmək. 

- uyuz toxuĢdu. 

5. 

toqıĢmaq

. 

döğüĢmək

. vuruşmaq. çarpışmaq. 

5. 

silip keçmək. dəğmək. 

silmək. qırçamaq

ka

. 

6. 

yuquşmaq

ka

. yoğuşmaq

ka. 

bulaşmaq. 

yayılmaq. 

 

toqutmaq: 

toxutmaq

. toqıtmaq

ka

. vurdurmaq. dövdürmək. çalıtmaq. 

çapıtmaq.  

toquz  

: sayıda doquz. - 

toquz on: sayıda doqsan. toqsun.  

toquzdurmaq: 

doğuzdurmaq. 

yenitmək.  

tolab 

: 

dolab

. (

<

 tovlamaq: əğirmək.  

tolaç 

: dolça. susıq

ka

. kova.  

tolaq 

: 

dolaq

. yörgəncü

ka. 

sarqı.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

833 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

tolaq

ka

  

: 

dolaq

. 

1. 

tolqaq

ka

. dərd. ağrı. sıxıntı. 

2. 

dolu. dolqun. dinc. 

könlü sakin kişi. ağır. 

- ac ivək, tox dolaq.   

tolama  

: bez, qabar, turuq

ka

, kimi olannərsə.  

tolamaq  : 

dolamaq

. yörgəmək. yörəmək. döğrəmək. çevrəmək. 

qurşamaq.  

tolandırmaq: 

dolandırmaq

. gəzitmək

ka

. gəzdirmək.  

tolanmaq: 

dolanmaq

.  

tolanmaq: 

dolaĢmaq

. 

1. 

gəzişmək

ka

. gəzinmək. 

2. 

tolqanmaq

ka

. bulanmaq. 

qusmağı gəlmək. 

3. 

sarmaşmaq. sarmalmaq

ka

. sarılmaq.  

tolap 

: 

dolap

 

<>

 

dilab

. yüdrük

ka. 

yüklüq. yük qoyulan yer. işqaf.  

tolarsuq

ka

 : tolqaruc. tulqaruc. ayaq izi.  

tolas 

: 

dolas

. 

girdağ

. 

girdab

. 

1. 

suyun burub içəri çəkən, dolunlayan 

fırlaq durumu. 

1. 

- dolas üz: doluq, tutuq tutqun, asıq üz.  

tolaĢıq

ka

: 

dolaĢıq 

qarma qarışıq. qazanğqu.  

tolaĢmaq: 

dolanmaq

. 

1. 

gəzişmək

ka

. gəzinmək. 

2. 

boymaşmaq

ka

. qarışmaq. 

açılmamaq. 

(ip kimi şeylər, işlər). 

1. 

tuşalmaq. tuşanmaq

ka

. 

qõstəklənmək. 

 

tolaĢmaq: 

dolaĢmaq 

yörqəşmək

ka. 

yürqəşmək. yürqenmək

ka. 

yörqəşmək. 

örtülmək. sarılmaq. birbirinə girmək. qarışmaq. qarışmaq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

834 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

tolbağ 

: 

dolbağ

. dolbuğaq. topulqaq. bulqab. bulutqa. ot. mərhəm. 

dərman.  

tolbuğaq: 

dolbuğaq

. dolbağ. topulqaq. bulqab. bulutqa. ot. mərhəm. 

dərman.  

tolça 

: 

dolça

. dolaç. susıq

ka

. kova.  

toldurmaq: - başa baş doldurmaq: tuşqurmaq

ka. 

 

tolı  

: dolu.  

tolqa 

: 

dolqa

. patuq. dərnək.  

tolqaq

ka

  : (

dolmaq: yüklənmək. dolamaq: burmaq

). 

1. 

sırqa. qulaq küpəsi. 

2. 

dolaq. dərd. ağrı. sıxıntı. 

3. 

qulunç. iç ağrısı.  

tolqamaq   : dolamaq. tuğlamaq. taxınmaq. ağrı tutmaq. içi bulanmaq. 

burmaq. burulmaq. 

- qarnı tolqadı. - qız inci tolğadı.  

tolqanmaq

: tolqanmaq. çulqanmaq

. 

1. 

dolanmaq. 

- ulunub toğranmaq: 

burulub bükülmək, qıvrılmaq. 

2. 

kəndinə dolamaq. içi bulanıp 

qusma gəlmək.  

tolqaruc: 

tolarsuq

ka

. tulqaruc. 

ayaq izi.  

tolqaĢmaq

ka

: dolaşmaq. büküşmək. burquşmaq. əğirşmək. 

- yun dolaĢmaq. 

- qarnım dolqaĢır.  

tolqun 

: 

dolqun

. taquzmıq

ka

. taqzuq. toqsıq. bodur.  

tolmalanmaq: 

dolmalanmaq

. turuqmaq

ka

. duruqmaq. durmaq. toplanmaq.  

tolmaĢmaq: 

dolmaĢmaq

. uyuşmaq

ka. 

(

maya

) tutmaq. yoğruşmaq. bitmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

835 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

tolmuĢ 

: dolmuş. man. batmış.  

tolu 

: 

tolu

ka. 

barqaq. barlı. yüklü. dolu. boş olmayan.  

toluq

  

: doluq. 

mücəhhəz. 

- doluq ev: yaraqlı qo. lı, vəsayilli ev (# quruq 

ev: 

1

. içində kimsə bulunmayan ev. 

2

. boş, yaraqsız, qoşsuz, 

moblımansız, vəsayilsiz ev (# doluq ev: yaraqlı qo. lı, vəsayilli ev). 

 

tolum

ka

 

: 

dolun

. 

dolqum

. qural. yaraq. silah. təchizat. - 

dolum anıt, qutun 

bul, dolum unut, bulun bul.  

tolumlanmaq

ka

: yaraqlanmaq. silahlanmaq.  

tolumluq

ka

 : yaraqlı. qurallı. silahlı. 

- silahlı: tolumluq

ka

.  

tolun 

: 

dolun

. 

tulun

ka

. dulun

. 

1. 

girgah. 

2. 

gəm qayışlarının, keçirilən 

həlqəsi . 

3. 

ayın on dördü. dolun ay. 

4. 

yaraq. qural. silah.  

tolunlamaq

ka

: 

tulunlamaq

ka

. boyunla üzün ortalığından vurmaq. 

şapalaqlamaq.  

tom 

: 

don

. ton. don. buz. soyuq. 

- tomlıq: soğuqluq.  

tombullaĢmaq: ətiqmək

ka. 

etiqmək. edikmək. yetişmək. böyümək. 

gəlişmək. böyüşmək. edikmək

ka

.  

tomluqlamaq: soğuqlamaq. soyuq davranmaq. 

- niyə belə tomuqlanırsan.  

tomruq 

: tomrum

ka

. tumrum. kütük. kötük. kündə. 

- tomruq tomruq 

yapmaq, kəsmək: tomurmaq

ka. 

yamurmaq. yumarmaq. - ağac 

tomurmaq: ağacı girdə girdə kəsmək.