İncelemeleri

tozutmaq  : tozıtmaq.  

tödriç

ka

 

: 

tötrüç

. pasqal. pas. aşqal. zibil. fışqı.  

tökəklik 

: 

<>

 

tuqaqlıq

ka. 

süzqəç yapılacaq ağac.   

töq toq 

: 

tök tox

. dəğmə töküş. savaş. 

- bu tök tox nədir: bu qalmaqal 

nədir.  

töq 

: 

tök

ka

. 

1. 

saçı çalınmış, tökülmüş baş. saçsız. kəl. keçəl. 

2. 

boynuzsuz heyvan. - 

tok yılxı: boynuzsuz heyvan.  

töqdürmək 

: 

tökdürmək

. 

təvşətmək

ka

. çərçətmək. 

- tər 

tökdürmək: tər təvşətmək. 

 

töqi  

: 

töki

ka

. 

darının qabuğu çıxarıldıqtan sonra qalan öz.  

töqilmək

ka

: 

döğülmək

ka. 

dövülmək.  

töqluk

ka

 

: 

tökluk

. başın saçsız, heyvanın boynuzsuz qalması. keçəl.  

töqlünmək

ka

: tökülmək.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

846 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

töqmə 

: 

tökmə

. 

1. 

quyma

ka. 

2. 

dəğnək. qamçı. qamıç. bərgə

ka

.  

töqmək

ka

: 

1. 

döğmək

. 

dövmək

. 

çırpıçtırmaq. çıbırtmaq

ka

. dövmək. incəltmək. 

- döğə döğə durmaq. qaqa durmaq

ka

. 

2. 

buraxmaq. töləmək

ka

. 

heyvanın tük tökməsi.  

töqrə 

: 

töğrə

. 

döğrə. yörə. çevrə. mühit. 

- bu yörə dolanma daha. - 

pozuq yörə.  

töqrəmək.  : 

döqrəmək

. 

döğrəmək. 

yörgəmək. yörəmək. dolamaq. 

çevrəmək. qurşamaq.  

töqtürmək

ka

: döğtürmək.  

töqüqlüq

ka

.  

: töküklük. tökülmüş.  

töqül 

: 

tökül

. aqıntı

ka

. axıntı. axaj. axarlı. cari. 

- axıntı sular 

töqülmək: 

tökülmək

. qoymaq. 

- bu ırmaq hara tökülür: qoyur.  

töqülmək: 

tökülmək

. yox olmaq. məhv olmaq. 

- yava eyi qoşulsa, uğur 

qeyrət tökülər.  

töqülüĢmək 

: 

tökülüĢmək

. qoyluşmaq

ka. 

qoyulaşmaq.  

töqün

ka

  

: düğün. tükün. dağ. dağlama. nişan.  

töqünmək

: döğünmək. 

1. (

peşmançılıq # öğünmək: sevinmək). 

ögünmək. 

düşünmək. fikirləşmək. sağınmaq. heyifsinmək. 

- öküş sevinc 

bolsa, qatıq öksünür: çox öğünməyin sonu, döğünməkdi. 

2. 

boşalmaq. qotrulmaq

ka. 

qutrulmaq. qoyulmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

847 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

töqüntü 

: 

töküntü

ka

. qavıq

ka

. avrıntı. qırıntı. hər bir şeyin xırım xırdası. 

çart çurt

ka

.  

töqürgə 

: 

tökürgə

. xumaru

ka

. 

andıra, savğa. qoya. 

- buda onun 

tökürrgəsidi.  

töqürgələnmək: 

tökürgələnmək

. xumarulanmaq

ka

. mirasçılanmaq

. 

miras

 

aparmaq

. 

 

töqüĢ 

: ixtlaf. uyuşmazlıq. qaçış

ka

.  

töqüĢqən

ka

: 

döğüĢqən

. 

tokuĢqan

ka

. toxuĢqan

. 

toqquĢqan

. hər zaman 

çarpışan. qavqacı.  

töqüĢmək: 

(töq 

<>

 toq )

 

1. 

döğüĢmək

. toxuşmaq. döğüşmək. toxışmaq. 

vuruşmaq. çarpışmaq. - 

qış yay bilə toxuĢdi. 

2. 

döğüşmək. 

- tarıq 

döğüĢmək: xərmən sürmək.  

töqüĢmək

ka

: döğüşmək. töğşəmək. tüğşəmək.  

töl 

: 

töl

ka

 döl. 

1. 

doğum, doğma çağı. yavrulama zamanı. 

2. 

yavru. 

uşaq.  

tölə 

: 

dölə. 

<>

 

tula 

(

dölləmək: törəmək. döl buraxmaq). 

tuxum. bala. 

uşaq. 

özəlliklə it çüçüyü.    

töləkləĢmək: 

döləkləĢmək

. yavaşlanmaq

ka. 

yavşalmaq. yumuşanmq.  

töləmək

ka

.  : 

tölgəmək

. döləmək. dölləmək. quzulamaq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

848 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

töləmək

ka

: 

( ö < > ü ) 

tüləmək

ka

. 

1. 

dölləmək. döl buraxmaq. quzulamaq. 

balalamaq. 

2. 

buraxmaq. tökmək.  

töləv

6

 

: 

döləv

6

. vergi. birt

ka

. verd. maliyat.  

tölləmək

ka

: 

dölləmək

. törəmək. tüləmək

ka

. töləmək. quzulamaq. döl 

buraxmaq.  

tön

 !

 

: 

dön 

!

. ıra 

!

. yıra 

!

. uzaq ol. uzaqlaş. 

 

töndərib çöndərmək: burbamaq

ka. 

burcutmaq.  

töndürmək: 

döndürmək 

yandrumaq

ka

. yandurmaq

ka

.  

tönəmək: 

dönəmək

. çönmək. fırlanmaq. təzginmək

ka. 

tərkinmək.  

tönqdərmək

ka

: 

döndərmək

. altını üstünə gətirmək.  

tönqülmək

ka

: ümidini kəsmək. vaz keçmək.  

tönqüĢmək

ka

: 

1. 

dönə dönə baxmaq. 

2. 

üz çevirmək. çəkinmək. . 

3. 

iğrənərək baxmaq. qızmaq.  

tönmək

ka

  : 

dönmək

. təzkinmək

ka

. təvaf edmək. çevrilmək. dönmək. 

tönqmək. töqnmək. döğrülüb qayıtmaq. 

- evə dön. 

 

tör  

: 

tör

ka

. 

1. 

törə. evin, odanın ən lyi. ən önəmli yeri, sədri. . 

2. 

toz.  

törçütmək : 

türçitmək

ka

. durçutmaq. dirsətmək. başlatmaq. girşitmək. 

qursatmaq. işə salmaq. bərpa edmək.  

törə 

: 

törə

ka

. 

1. 

məclis. 

- tuğ törə: qanun məclisi

. 

- törə yoqlandı: 

yoğlandı, edindi, qurundu. 

2. 

evin önəmli yeri. sədiri.   

törəmək: dölləmək: döl buraxmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

849 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

törətmək

ka

: türütmək

ka

. törütmək. durutmaq. yaratmaq. düzəltmək. 

onarmaq. yonqamaq.  

törkün 

: türkün. tərkin. tərnik. tərnək

ka

 tirkin. millət 

törpik

ka

 

: 

bax

 

>

 

törpü

.  

törpikü

ka

.   : 

bax

 

>

 

törpü

.  

törpü 

: 

törpü

. 

törpik

ka

. 

yonac. yontac. kəsər. oraq. çapqı. rəndə.  

törpümək

ka

: yontmaq. törpüləmək. qoğralamaq. kərkiləmək. 

- törpülmək

ka

: 

yontulmaq. törpülənmək. - törpülettirmək: törpitmək

ka

. yondurmaq. - 

buynuz törpütmək. - törpülettirmək: törpitmək

ka

. - törpitmək

ka

: 

törpülettirmək.  

tört

ka

.  

: sayıda döıt.  

törtqül  

: dört qöşəli. mürəbbə.  

törtünc

ka

: sayıda dördüncü.  

törü

  

: 

düz. tənik. insaf. həqq. - 

güc eldən girsə, törü tünlükdən çıxar: 

zor asdanadan girsə, düz bacadan (pəncərədən) qaçar.  

törük 

: 

turuq

ka

. alıq. aciz. zayıf

. - arıq turuq: gəvşək.  

törü

ka

 

: düzən. nizam. görənək. adət. adab. 

- el qaldı, törü qalmaz: 

topraq gedər, xuy gedməz.  

törümək

ka

: yaratılmaq·.  

törünmək: yazıb yaratmaq. tədvin edmək.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

850 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

törüt 

: tolid. 

- iran törütü. 

 

törütmək

ka

: türütmək

ka

. törətmək. durutmaq. yaratmaq. düzəltmək. 

onarmaq. yonqamaq. ıslah edilmək.  

töĢ  

: 

<>

 

tuĢ

. 

töĢ

ka

 döĢ

. göğüsün başı.  

töĢenmək

ka

  

: döşənmək.   

töĢək 

: 

döĢək 

. 1. 

 yatıq. uyku, yuxu döşəyi. yatacaq yer. 

2. 

 mə'dən.   

töĢək 

: 

düĢgək

. 

düĢlik

. 

1. 

düşgək. döşək. açıq. açılmış. sərik. çapğut. 

çaput. palaz. salın. salıncaq. şiltə. yasım. yatım. bekik. beşik. 

- 

tülük yasım: tüklü, pürüzlü, döşək. - döĢəkli döşək. döĢənək döşək: 

döĢənmiĢ döşək. 

1. 

salınıb, sərilib, yatırılıb, üstündə oturulan, 

qonulan, yatan nərsə. 

- döĢək yaturmağı buyurdular: döşək 

salmağı.  

töĢəklik

ka

: döşəklik. döşəkli. döşək yiyəsi. döşəyə özgü. 

- töşəklik barçın. 

döşək bənzəri şeyləri yapmaq üzərə hazırlanıp ayrılmış olan. 

 

töĢəqu 

: 

döĢəqu

. 

tüĢəqü

. 

düĢəqü

. 

tuĢaqu

ka

. 

tuĢaq

ka

. gişən. . köstək. 

bukağı. buxov.  

töĢəmək

ka

 : döşəmək. 

1. 

yerə salmaq, sərmək. 

- döşək döĢüyüb yatdıq. - 

pitikləri döşə. 

2. 

göstəriş yapmaq. nümayiş vermək. 

- döĢənmiĢ 

piyeslər.  

töĢətmək

ka

: döşətmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

851 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

töĢəyci

 

: döşəyci. yayqıc. 

toy

ka

. 

ordu başı: ordu quraqı: yurdun, qorqanın 

(qərargahın) qulluq, düzən işlərinin yönətcisi. 

 

töĢləmək

ka

  

: döşə, göğüsə vurmaq.  

töĢlətmək

ka

  

: döşünə vurdurmaq.  

töĢük 

: büsat. 

- döĢük qurub çal çağır baş aldı. 

 

tötrüç 

: tödriç

ka

. pasqal. pas. aşqal. zibil. fışqı.  

tövdürmək : toqıtmaq

ka

. toxutmaq. vurdurmaq. çalıtmaq. çapıtmaq.  

tövən 

: 

dövən

. xərmən dövən. qundığu

ka

.  

tövlə 

: tavla. axır. aran

ka

. 

- axırı: aranlıq

ka. 

- at tavlası. örg

ka. 

 

tövmək 

: 

döğmək

. 

toqmək

. vurmaq. çarpmaq. toxumaq. toxunmaq. 

toqımaq

ka

. dövülərək sərtləştirmək götürmək, batırmaq.  

tövĢəmək: təvşəmək

ka

. için için ötmək. çarçamaq. yorulmaq. ləhləmək.  

tövül

ka

 

: 

dövül

. davul. tuğ. təbil.  

tövülmək  : 

dövülmək

. ursuqmaq

ka

. vurulmaq. yenilmək1. yemək.  

töz 

: 

döz

. qoy. toxda. dayan. dirəng. səbr 

tözmək 

: 

dözmək 

əsirgəmək. əzgərmək

ka

. dayanmaq. saxlanmaq. 

toxdaxlıq göstərmək. səbr edmək. sərmək

ka. 

sərinmək.  

tözümlü  : dözümlü. dözün. utun. sərin. səbirli. yumşaq. qotuq. qoyuq. 

mütəvazi.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

852 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

tözün 

: 

dözün

. dözümlü. utun. sərin. səbirli. yumşaq. yavaş. yumşaq

. 

yaxı yuxı ər. sözə baxım kişi. qotuq. qoyuq. mütəvazi.  

tublu

ka

 

: tuplu. qəbir. məzar.  

tubulqan

ka

 : yarıp yırtan. dələn. 

- göy tubulqan: bir quş adı.  

tuç

ka

 

: tunç.  

tufan 

: qay

ka

. qasırqu

ka

. qasırqa. qasqur. tüpçil. tüpür. tozlu yel. ağır 

külək, yel.  

tuq 

 

: 

<>

 

tüq

. 

tuq

ka

. 

tuğ

. 

1. (

növbətdə

 

çalınan

) davul. təbil. 

- 

tuğ vuruldu. 

2. 

bayraq. sancaq. 

3. 

hərhanki bir nəsnənin tıxacı, 

qapağı. bənd. səd. bağac

. 

su bəndi. büvət. kərməç. 

- tuğa 

düĢmək: girə düşmək. - suya tuğ qur, tuğ vur: bəd vur. 

4. 

tor. tül. 

pərdə. örtük. 

- tünlük tuğu: pəncərə, baca tıxacı. 

5. 

yığı. mane'. 

- 

tuğ törətmək. 

- 

tuğçu: mane' törədən. 

6. 

qanun. müsəvvibə. 

- tuğ 

törə: qanun məclisi

. 

7. 

tuğla. kəskük. qısquc. həlqə. köpəyin 

boynuna keçirilən təsmə. 

8. 

saf. hamar. 

 

 

tuqa 

: 

tuka. 

tüdə. yığım

ka

. yığın. kümə. koma. püştə. yığılmış nə.  

tuqadaĢ  : tuqdaş. bitikdaş.  

tuqaqlıq

ka

: 

<>

 

tökəklik

. süzqəç yapılacaq ağac.   

tuqarmaq: tuqmaqlamaq: çoqmalamaq

ka

. girdələmək.  

tuqdaĢ 

: tuqadaş. bitikdaş.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

853 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

tuqla 

: 

tuğla

. tuğ. kəskük. qısquc. həlqə. köpəyin boynuna keçirilən 

təsmə.  

tuqlamaq

ka

: 

tuğlamaq

ka. 

düğünləmək. bağlamaq. qapatmaq. çulqamaq. 

çuqlamaq

ka. 

bağlamaq. 

- suyu tuğla: suyu bədlə. - yaravı yağlayan, 

tuğlayan olsun.  

tuqlatmaq: çuqlatmaq

ka. 

çulqamaq. buxcalamaq. sarrıtmaq.  

tuqluq

ka

 

: bayraqlı. sancaqlı.  

tuqmaqlamaq: tuqarmaq. çoqmalamaq

ka

. girdələmək.  

tuqnu 

: 

tuğnu. 

tunğu

ka

. tuğun. sağır. kar.  

tuqra 

: tuqraq

ka

.  

tuqraq

ka

  : 

tuğraq

. 

tuğra

. 

1. 

damqa. möhür. 

1. 

yarlıq

. 

buyruq. fərman

. 1. 

tuqzaq. əmanət.  

tuqralıq 

: : 

tuğru

ka

. qılınc, bıçaq, xəncər kimi şeylərin saplarının içlərlnə 

keçirilib, bərkidən incə dəmir. parazvana

1

.  

tuqramaq  : 

1. 

tuqzamaq. tamqalamaq. imzalamaq. möhürləmək. 

peçatlamaq. 

2. 

bağlamaq. qapatmaq. 

- bu yarağı tuqla: bu cırığı 

qapat.  

tuqru

ka

 

: 

tuğru

ka

. 

tuqralıq

. qılınc, bıçaq, xəncər kimi şeylərin saplarının 

içlərlnə keçirilib, bərkidən incə dəmir. parazvana

1

.  

tuqsaq

ka

: 

tuğsaq. 

dul qadın. dul.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

854 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

tuqsay 

: 

tuqsay

. 

1. 

tuq. hesabın bitişi. hesabın cəmi. küll hesab. 

- 

tuqsayı mən verəcəm. 

2. 

qiyamət. hesab günü. 

- tuqsaya 

qalmasın qanım. 

 

tuqĢab 

:

 

doşab. şirə. çaxır.  

tuquc 

: 

tuğuc

. tıxac. mane'.  

tuqumlu: 

tuxumlu

. uruqlu

ka. 

bollu. bərəkətli.  

tuqun 

: 

tuğun. 

tunğu

ka

. tuğnu. sağır. kar.  

tuqun 

: 

tüqün

. düyün. tüyün. düğün. çimri. çinis. -  

tuqunmaq : turulmaq

ka

. durulmaq. yorulmaq. tükünmək. usanmaq. 

bıqmaq. bezmək.  

tuqurmaq: todqurmaq

ka

. doyurmaq. bıqtırmaq.   

tuqzaq 

: 

tuzaq

. 

(

<

 tuq: düğün). 

tuğra. əmanət. 

 

tuqzamaq: tuqramaq. tamqalamaq. imzalamaq. möhürləmək. peçatlamaq.  

tul 

: 

( l <> r ) <

 

tur

. dur. turq

ka

. durq. boy. ucalıq. uzunluq. boyut.  

tul 

: 

tul

ka

 

dul. tuğsaq. quduz

ka

. 

- dul tuğsaq: dul qadın.  

tula 

: 

<>

 

dölə

 (

dölləmək: döl buraxmaq). 

tuxum. bala. uşaq. 

özəlliklə it 

çüçüyü.  

tulqaruc  : 

tolarsuq

ka

. tolqaruc. 

ayaq izi.  

tulquq  

: tulum. örülmüş, hovlanmış, şişirilmiş tuluq.  

tulquqlanmaq: tulum kimi şişmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

855 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

tullanmaq

  : 

tavratmaq

ka

. tələsmək. əcələ edmək. əcələ ettirmək. 

davrandırmaq.