“Informasiya İqtisadiyyatı”

Ġkisektorlu balans modeli: təhlil 
 
A  birbaşa    məsrəflər  matrisinin  və  B  xalis  buraxılışlar  vek-
torunun  verildiyi  vəziyyəti  nəzərdən  keçirək.  İqtisadiyyatın 
balanslaşdırıldığı  şəraitdə ümumi  buraxılışların  vektorunu müəy-
yənləşdirmək  tələb  olunur.  Bu  halda  balans  bərabərliyi  X  vek-
toruna nisbətdə balans tənliyindən ibarət olur. 
Fərz edək ki, E − A matrisinin tərsi olan matris vardır. Onu 
tam məsrəflər matrisi  adlandıraq və  C ilə işarə edək. Soldan ba-
lans tənliyini bu matrisə vuraraq aşağıdakı tənliyin həllini alırıq: 
X = C × B. 
Beləliklə,  iqtisadiyyatın  balanslaşdırılmış  durumunda  ümu-
mi buraxılışlar vektoru tam məsrəflər matrisi ilə xalis buraxılışlar 
vektorunun bir-birinə vurulması yolu ilə yaranır.  
Tam  məsrəflər  matrisinin  iqtisadi  mahiyyətini  tədqiq  edək. 
Bundan ötrü yuxarıda aldığımız balans tənliyinin matris həllini iki 
bərabərlik sistemi şəklində təsəvvür edək:  
x
1 
= C
11
b
1 
+ C
12
b
2 
;
 
x
2 
= C
21
b
1 
+ C
22
b
2
 .
 
Bu  tənliklər  məhsulların  son  istehlakı  həcmlərinin  verilmiş 
dəyişiklikləri şəraitində ümumi buraxılışlarda zəruri olan dəyişik-
likləri müəyyənləşdirməyə imkan yaradır. Burada maddi sektorun 
məhsulunun  son  istehlakı  həcmi  bu  məhsula  olan  bazar  tələ-
batının  həcmi  kimi,  informasiya  sektorunun  son  istehlakı  həcmi 
isə  yaradıcılığa  olan  sosial  tələbat  kimi  nəzərdən  keçirilir  ki,  bu 
tələbat da ictimai tərəqqinin tələbləri ilə şərtlənir. 
Bir sektorun xalis buraxılışının birdəfəlik dəyişikliyə məruz 
qaldığı, digər sektorun buraxılışının isə dəyişməz qaldığı iki ayrı 
halı  nəzərdən  keçirək.  Bu  zaman  yuxarıda  verilmiş  bərabərliklər 
sistemindən aşağıdakı nisbət əldə edilir: 
                                           
j
i
ij
b
x
C
,                                     6) 
burada  Δx
i 
−  i  sektorunun  məhsuluna  tələbin  dəyişməz 
qaldığı  halda  j  sektorunun  məhsuluna  tələbin  bir  vahid  artması 

---

 
71 
nəticəsində i sektorunun ümumi buraxılışının artımıdır.