İnformatika (MÖvzular və testləR) yeniDƏN İŞLƏNMİŞ NƏŞR

İ N F O R M A T İ K A 
____________________________________________________________ 
380 
xüsusiləşdirilmiş proqramlar vasitəsilə idarə olunurlar. Onların köməyi ilə poçtu və 
faylları göndərmək, verilənlər bazasında informasiya axtarışını aparmaq və s. 
həyata keçirmək mümkündür. 
İnternet serverlərinə müraciət edə bilmək üçün istifadəçinin kompüteri bu 
qlobal şəbəkəyə qoşulmalıdır. Ayrı-ayrı istifadəçilərin İnternetin informasiya 
resurslarına daxil olması adətən telefon şəbəkəsi ilə provayderlər və ya korporativ 
şəbəkələr vasitəsilə həyata keçirilir. Provayder kimi kliyentlərlə əlaqə saxlaya bilən 
və ümumdünya şəbəkəsinə çıxışı olan hər hansı bir təşkilat iştirak edə bilər. 
İnternetin əsas halqası lokal hesablama şəbəkəsidir. Şəbəkə vasitəsi ilə 
İnternet təkcə ayrı-ayrı kompüterlər arasında əlaqəni deyil, həmçinin daha bir 
qrup kompüterlərin birləşməsini də həyata keçirir. Əgər bir neçə lokal şəbəkə 
ardıcıl olaraq İnternetə qoşularsa, onda bu şəbəkələrin hər bir işçi stansiyasıda 
İnternetə qoşulmalıdır. Bundan əlavə istifadəçinin kompüteri də sərbəst formada 
İnternetə qoşula bilər. Onda bu kompüterlər 
host
kompüterlər (aparıcı əsas 
kompüter) adlanır və istifadə orada mövcud olan müştəri – proqramlar vasitəsi ilə 
lazımi serverlərə müraciət etməklə həyata keçirilir. 
Məlumatların ötürülməsinin yüksək sürətli magistralı kimi xüsusi ayrılmış 
telefon xətlərindən, optik lifli kabellərdən və peyk rabitə kanallarından istifadə 
oluna bilər. İnternetə qoşulmaq istəyən təşkilat xüsusi kompüterdən istifadə edir 
ki, buna 
şlüz 
deyilir. Şlüz, məlumatların lazımi ötürmə marşrutlarını seçməklə 
bərabər, şəbəkənin ayrı-ayrı hissələrində nasazlıqlar baş verən halda 
məlumatların ötürülmə marşrutlarını təshih (korrektə) etmək üçün daha böyük 
şəbəkəyə qoşulan altşəbəkələrin parametrləri haqqında məlumata malik olmalıdır. 
Burada yerləşdirilmiş proqram təminatı vasitəsilə şlüzdən keçən bütün məlumatlar 
işlənir. Hər bir şlüzün öz İnternet protokol ünvanı olur. 
Əgər şlüzün qoşulduğu lokal şəbəkəyə ünvanlaşdırılmış məlumat daxil 
olubsa, həmin məlumat bu lokal şəbəkəyə ötürülmüş olacaq. Əgər məlumat digər 
bir şəbəkəyə aid olarsa, o zaman həmin məlumat növbəti şlüzə ötürüləcək. Hər 
bir şlüz bütün yerdə qalan şlüz və şəbəkələr haqqında geniş informasiyaya malik 
olur. Hər bir məlumat lokal şəbəkədən şlüz vasitəsilə İnternetə ötürülürsə, bu 
halda ən „
tez“
yol seçilir. Şlüzlər protokol vasitəsilə bir-biri ilə marşrutlar və 
şəbəkənin vəziyyəti haqqında informasiya mübadiləsini aparırlar.
Bəzi şirkətlər provayder rolunda çıxış edə bilir. Provayder İnternetdə öz 
şlüzünə malik olur və digər şirkətlərə və ayrı-ayrı istifadəçilərə bu şlüz vasitəsilə 
şəbəkəyə daxil olmağa icazə verir.