İnformatika (MÖvzular və testləR) yeniDƏN İŞLƏNMİŞ NƏŞR

İ N F O R M A T İ K A 
____________________________________________________________ 
108 
məsələlərin həlli vardır ki, burada fərdi kompüterlərdən yox, güclü elektron 
hesablama maşınlarından istifadə edilməsi daha məsləhətdir.
Fərdi kompüterlərin müxtəlif tipləri müxtəlif sahələrdə öz parametrlərini 
təkmilləşdirməklə istifadə edilirlər. Onlardan birgə istifadə edilməsi nəticəsində 
lokal şəbəkələr yaradılır, istənilən informasiya lazımi səviyyədə təhlil edilir. 
Fərdi kompüterin yaddaşında bir neçə yüzlərlə Tbayt (hətta minlərlə) 
informasiya saxlamaqla, həmin informasiyanı saniyənin milyonda birində təhlil 
(emal) etmək mümkündür. Amma əksər hallarda göstərilənlərdən artıq 
informasiyanı yadda saxlamaqla yanaşı qısa müddətdə təhlil etmək də tələb edilir. 
Belə sahələrə bank işlərini, videofilmlərin çəkilməsini, avia- və dəmiryolu 
biletlərinin satışını, ehtiyat sistemlərin yaradılmasını və s. aid etmək olar. Bunun 
üçün xüsusi hazırlanmış kompüterlərdən istifadə edilir. 
Fərdi kompüterlərin istehsalının günü-gündən artması dünya bazarlarında 
istehsalçı firmaların rəqabətə girməsinə səbəb olur. Vaxtı ilə aparıcı olan firma (və 
ya şirkət) müəyyən müddətdən sonra aparıcı qüvvəsini itirir, ya da rəqabətə tab 
gətirməyərək sıradan çıxır. Məsələn, populyar Apple II kompüteri ilə liderliyi əldə 
saxlayan Apple firması IBM firmasının istehsalı olan IBM PC XT/AT modelinə 
nəzərən arxa plana çəkilməyə məcbur oldu. Müəyyən müddətdən sonra Apple 
firması müəyyən parametrlərinə görə fərqlənən Macintosh, Macintosh Plus və 
Macintosh II modellərinin istehsalını nəzərə çarpacaq dərəcədə artırsa da, bu 
artım firmaya heç bir üstünlük vermədi, kompüter bazarlarında vəziyyət 
dəyişmədi. Digər firmalar (məsələn, Commodore və Atari) istehsal etdikləri 
kompüterlərlə bazara çıxmalarına baxmayaraq, aparılan rəqabətdə aparıcı kimi 
çıxış edə bilmədilər. 
Bunun bir neçə səbəbi var idi: 

firmaların istehsal etdikləri kompüterlərin satış bazarına çıxışının bir neçə 
ay gecikməsi; 

firmaların öz işlərini xüsusi proqram təminatı tələb edən nadir sxemlər 
bazasında qurması; 

hazırlanmış sxemlərdən digər firmaların istehsal edəcəyi modellərdə 
istifadə etməsinə maneçiliyin yaradılması; 

istehsal olunan modellərin qapalı arxitekturaya malik olması üzündən, 
onların səciyyəvi xüsusiyyətlərinin əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırılması 
imkanının firmaların əlindən alınması. 
Qeyd olunanlardan aydın görünür ki, IBM firması əvvəlcə qeyd etdiyimiz 
kimi açıq arxitekturaya imkan yaratmış, texniki məsələlərin həllində üçüncü 
tərəfin gücündən tam istifadə etmiş, öz inhisarçılığını (monopolistliyini) digər 
firmalara sübut etmiş, firmanın istehsal etdiyi müxtəlif modifikasiyalı 
kompüterlərin dünyanın istənilən ölkəsində müxtəlif sahələrdə istifadə edilməsinə 
şərait yaratmış və nəticədə liderliyini həmişə əlində saxlaya bilməsə də daima bu 
məqsəd uğrunda mübarizə aparmışdır. 

---