İ N F O R M A T İ K A
____________________________________________________________
154
Zamanının görkəmli alimləri
digər say sistemləri haqqında
araşdırmalar aparmışlar, çünki
ikilik say sistemi də maraqlı
olmaqla yanaşı diqqəti özünə
cəlb edirdi. İkilik say sisteminin
əlamətləri və yazılı göstərilməsi
ilə bir çox riyaziyyatçılar, o
cümlədən fransız alimi Blez
Paskal, alman riyaziyyatçısı
Q.F.Leybnis
və
isveç
riyaziyyatçısı İohan Bernulli də
məşğul olmuşlar.
Con Vallis
Hal-hazırda 10-luq, 2-lik, 8-lik və 16-lıq mövqeli say sistemləri geniş istifadə
edilir. Hər bir say sisteminin öz əlifbası və əsası vardır.
Ədədlərin yazılışı üçün istifadə olunan simvolların (rəqəmlərin) sayına say
sisteminin
əsası
deyilir.
Məsələn, 2-lik say sisteminin əlifbası “0” və “1”-dən ibarətdir, 8-lik say
sisteminin əsası isə 0,1,2,3,4,5,6,7-dən, 16-lıq say sisteminin əsası isə 0, 1, 2, 3,
4, 5, 6, 7, 8, 9, A(10), B(11), C(12), D(13), E(14), F(15)-dən ibarətdir.
SAY SİSTEMLƏRİ
ƏSASI
İŞARƏLƏR
İkilik
2
0,1
Səkkizlik
8
0, 1, 2, 3, 4, 5,6,7
Onluq
10
0, 1, 2, 3, 4, 5,6,7,8,9
Onaltılıq
16
0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A, B, C, D, E, F
Əsası q olan mövqeli say sistemindəki istənilən x ədədini aşağıdakı düstur
ilə ifadə etmək olar:
m
m
n
n
n
n
q
q
x
q
x
q
x
q
x
q
x
q
x
x
.
.
.
.
.
.
.
1
1
0
1
1
2
2
1
1
)
(
(1)
Burada:
x
(q)
– q əsaslı say sistemində verilən ədəd,
q – say sisteminin əsası,
|
