İnformatikanin əsaslari

İnformasiya miqdarının ölçü vahidləri. İstənilən kəmiyyəti miqdar cəhətdən ifadə etmək üçün ölçü vahidini təyin etmək lazımdır. İnformasiyanın miqdarı ləğv edilən qeyri-müəyyənliklə ölçülür. İnformasiyanın həcmi kimi, miqdarı üçün də ölçü vahidi olaraq 2 mümkün halın yaratdığı qeyri-müəyyənlk götürülür.

Kompüter 2-lik say sistemində işləyir. Burada yalnız 0 və 1 simvollarından istifadə edilir. 1 bayt 2-lik rəqəmlərin (0 və 1-lərin) 8 mərtəbəsidir. Odur ki, burada ölçü baytların dərəcələri kimi hesablanır. Məsələn, 1 Kbayt 1024 bayt, 1 Mbayt 1024 Kbayt və s.

5. 
   Mümkün halların sayı və informasiyanın miqdarı. Mümkün halların sayı (N)
   

ilə informasiyanın miqdarını (İ) bir-birinə bağlayan düstur
N 2 ^I
şəklində ifadə edilir.

Əgər informasiyanın miqdarı məlumdursa, mümkün halların sayını təyin etmək çətin deyil. Məsələn, əgər hadisənin nəticəsi 4 bit informasiya veribsə, bu o deməkdir ki,

mümkün halların sayı 16-imiş: ^{N
24 16} . Əksinə, mümkün halların sayı məlumdursa,

onda informasiyanın miqdarı ¹⁶

24. 
    və ²⁴
    

^{2 I} yazılışından İ=4 alınır.

3. İnformasiyanın miqdarının təyini üçün əlifba yanaşması

Bilikdə qeyri-müəyyənliyin azalması kimi təyin edilən informasiyanın miqdarı məzmun etibarı ilə anlaşıqlı və yeni olmalıdır. Bu baxımda göyə atılan pulun hansı üzü üstə düşdüyü barədə verilən xəbərin uzunluğundan asılı olmayaraq həmin xəbər 1 bit informasiya daşıyır.

Lakin texniki qurğuların köməyi ilə saxlanması və ötürülməsi zamanı informasiyanın məzmunu arxa plana keçir. Odur ki, bu zaman informasiyaya işarələr (hərflər, rəqəmlər, şəkil nöqtələrinin kodları və s.) sırası kimi baxmaq məqsədə uyğun olur.
İşarələr sisteminin (əlifbanın) simvolları yığımına müxtəlif mümkün vəziyyətlər (hadisələr) kimi baxmaq olar. Bu halda nəzərə alsaq ki, xəbərdəki simvollar eyni ehtimallı-

dır, onda 32 hərfli əlifbanın hər bir işarəsi 5 bit ( ³²

24. 
    ) informasiya daşıyacaqdır. Yəni 1
    

hərfin informasiya tutumu 5 bitdir. Beləliklə, mətndəki işarələri sayıb 5-ə vurmaqla ondakı informasiyanın miqdarını hesablamaq olar.