INNOVATIVE DEVELOPMENTS AND RESEARCH IN EDUCATION International scientific-online conference 120 PAGE
munozarali qarashlar mavjud bo‘lsada, biroq u o‘zining aniqligi, amaliy qo‘llash uchun
soddaligi, qolgan ko‘rsatkichlarni ham belgilab berishi, xalqaro taqqoslashlarni amalga
oshirish uchun qulayligi bilan ajralib turadi.
Ammo, agar har qanday mezonni qo‘llashning nazariy asoslariga tayanilmasa,
yuqorida keltirilgan aniqlik va qulayliklarning foydalilik darajasi pasayib ketishi
mumkin.
Tahlillar ko‘rsatadiki, kichik biznesning ishlovchilar soni jihatidan mezonlarini
belgilashda ko‘p holatlarda uning nazariy asoslari e‗tibordan chetda qolmoqda.
Natijada turli mamlakatlarda qo‘llanilayotgan mezonlar «quruq» statistik
ahamiyat kasb etib, kichik biznes sohasining iqtisodiy mohiyatini aks ettira olmaydi.
Shunga ko‘ra, xo‘jalik yurituvchi sub‗ektlarning faoliyat samaradorligiga ta‗sir
etuvchi jihatlarni namoyon etuvchi turli nazariy-uslubiy qoidalarning tizimli tadqiqi
asosida kichik biznesning ishlovchilar soni jihatidan mezonlarini belgilashda e‗tiborga
olinishi lozim bo‘lgan 3 ta yondashuv tavsiya etildi.
Birinchi yondashuv: ishchi kuchining so‘nggi qo‘shilgan mahsulotidan kelib
chiqqan holda belgilash.
Ushbu yondashuvda korxonadagi ishlovchilar soni ishchi kuchining so‘nggi
qo‘shilgan mahsuloti miqdoridan kelib chiqqan holda belgilanadi.
Ishchi kuchining so‘nggi qo‘shilgan mahsuloti (MPL – marginal product of labor) –
ishchi kuchining qo‘shimcha birligidan foydalanish natijasida ishlab chiqarilgan
mahsulotning qo‘shimcha miqdoridan iborat.
Ma‗lumki, ishlab chiqarish omillari nazariyasiga ko‘ra, har qanday omildan
olinuvchi qo‘shimcha tushumlar undan foydalanganlik uchun to‘lanadigan haqdan
katta bo‘lgan holdagina foyda hajmini oshiradi.
Ushbu qoidadan kelib chiqqan holda, kichik biznes sub‗ektlari tomonidan
ishlovchilarni yollash navbatdagi ishchi kuchi birligi qo‘shimcha foyda keltirmay
qo‘ygunga qadar, ya‗ni qo‘shimcha tushum ish haqi miqdoriga teng bo‘lgan darajagacha
pasaygunga qadar davom etishi lozim.
Ikkinchi yondashuv: korxonaning minimal samarali ko‘lami kontseptsiyasiga ko‘ra
belgilash.
Mazkur yondashuvda minimal samarali hajm kontseptsiyasiga asoslanilib, bu hajm
firma o‘zining uzoq muddatli o‘rtacha xarajatlarini minimallashtirishi mumkin bo‘lgan
ishlab chiqarishning eng kichik hajmini namoyon etadi.
Mazkur kontseptsiyaning mazmuni ko‘plab adabiyotlarda bayon etilgan_. Kichik
biznesda band bo‘lganlar sonining uzoq muddatli o‘rtacha xarajatlar eng
minimallashgan chegarada bo‘lishi korxona faoliyatining samaradorligini ta‗minlash
imkonini beradi.
Uchinchi yondashuv: korxona xodimlari sonini «funktsional jihatdan
komplektlash» kontseptsiyasiga ko‘ra belgilash.