Motsart kabi ijodiy gigantlarda «hech qanday g"ayritabiiy lik>> mavjud
boimay, ularning ijodini kundalik oddiy jarayonning davomi degan
xulosaga kelishdi. Vaysberg
har doim ijodni oddiy hodisa, deb qarashni
himoya qilar edi. Bunga misol tariqasida u temir va simlardan yasalgan
abstrakt haykallari bilan mashhur boigan rassom Aleksandr Kalderning
tarjimayi holini keltiradi. Yoshligida Kalder simlardan o'z singlisiga
bezaklar vasagan. Uning ota-onasi rassomlar boiib. farzandlariga san’at
darsini o4tar va bola yoshligidan otasi yaratgan haykallar va onasining
ehizgan rasmlari bilan qurshalgan edi. U vaqti-vaqti bilan mashhur,
o'z ishlarida «kuchli» sof ranglar va abstrakt
kashtalardan foydalangan
rassom Pit Mondrianning ustaxonasida ko4p boiib turar edi. Shuning
uchun rassom tomonidan shu bolalikning barcha hayotiy taassurotlari
yorqin abstrakt konstruksiyalarda o'z ifodasini topganligi hech qanday
kutilmagan hodisa emas. Kalder ijodida turli ta'sirlarning uyg4mlashuvi
o'z aksini topdi. Vaysbergning so'zlariga qaraganda, shunday bolishini
uning tarjimayi holidagi faktlarga ko‘z yugurtiriboq oldindan aytish
mumkin edi. Ijodiy jarayonda biz ko'p ham biror
narsani isbot qilishga
harakat qilavermaymiz, balki barcha imkoniyatlarimizdan foydalanib
muammoning yechimini ilgarilatishga urinamiz va faqat yangi g‘oyaga
kelgandan so'ng uning haqiqiyligini va ahamiyatliligini isbotlashga
kirishamiz.
Ijodiy fikrlash «sakrab» birorta yangi holatni egallashga va key in
tanlab olingan natijani anglashga imkon beradi. Gipotezalar, farazlar
yoki g'oyalardan foydalanib keskin ijodiy
sakrashni amalga oshirish
mumkin. Ayrim hollarda axborot taqchi lligida biz yetishmavotgan
tafsilotlarni o'ylab topishga majburmiz. Ijodiy fikrlash jarayonida
farazlar va taxminlarni ilgari surish axborotlar olishga va g'oyalarning
paydo bolishiga yangi y o lla r ochadi.
Faqat axborotlarni tahlil qilishgina yangi g’oyalarning paydo boiishi
uchun yetarli emas. Bunda aql foydalanishga oldindan tavyor qilib
qo'yilgan. ya’ni eski g'oyalarnigina ko'rishi mumkin. Shuning uchun
farazlarni ilgari surish san atini rivojiantirish zarur. Ularning diapazoni
yetarli darajada keng. ya'ni to la asoslangan tasdiq (gipotezalardagi
kabi)dan tortib to ko‘p
hollarda, hatto, tosg4riga o'xshashlikka da’vo
ham qila olmaydigan mantiqsiz farazlargacha boiishi mumkin!
Mantiqsiz g'oya muammoga boshqa tomondan nazar tashlashga
imkon beradi. U yangi yoilarn i taklif qilmaydi, lekin eski va toptalgan
yoilardan chiqaradi.
Ijodiy fikrlashdan foydalanib «sakraganda» biz fikrlashimizdagi
ikki holatni birlashtiruvchi «so'qmoq» ochamiz, mashaqqatli, sekin va
ko'p mehnat talab qiluvchi ma’lum faktlarni
tanlashdan voz kechish
bilan go'vo ow
z fikrlarimizdan ilgarilab ketganday boiam iz.
Dostları ilə paylaş: