beradi. Maktab ta'limining sarfat yo'nalishi mazmunini bolalarning
ta'lim-tarbiya olishida odamiylik sifatlari qunt bilan singdirib borilsa,
ular yetuk va barkam ol sog'lom, mustaqil fikrlovchi shaxs b o iib
yetishi belgilaydi. Har bir vosh davrning psixologik xususiyatlarini
hisobga olgan holda tarbiyaviy ta’sir o'tkazish bolada o‘z vaqtida o‘zini
anglashni vujudga keltiradi. Bolada o*zini anglash tuyg'usi qancha
erta uyg'onsa, shaxsiy nuqtayi nazan o’z
huquqini his etish, o'zining
aqliy va jismoniy imkoniyatlarini baholash shunchalik tez pavdo
bo‘ladi. Hozirgi vaqtda hamma fan lar, shu jumladan, politexnik sikl
har tomonlama talqin qilinar ekan. shu fanlarni chuqur o‘rganish va
uning ijtimoiy hayotini yaxshilash dolzarb va kechiktirib bo'lmaydigan
masalalardan biridir.
0 ‘zbekistondagi shu sohadagi qarashlar, psixologik olimlarning
olib borayotgan va rejalashtirilgan ilmiy-amaliy yo'nalishdagi
barcha
tadqiqotlarning qimmatli ahamiyati juda kattadir. Shu bilan birga
barcha vosh avlod ta’lim-tarbiyasining buguni va ertangi kun talablari
uchun zarurdir. Sharq mutafakkirlarining llg'or gboyalari - yosh
avlodni aqliy va jismoniy jihatdan yetuk, maVifatli, bilim va hunarlarni
egallagan, odob-axloq qoidalarini o’zida mujassamlagan, go'zal didli
hamda zavqli qilib yetishtirishdir. Bu avloddan avlodga og‘zaki ijod
va yozma adabiyotlar vositasida ommalashadi.
Yosh avlodni hayotga
tayyorlashda ko‘p asrlar davomida qo'llanilgan usul-vositalar. tadbir va
shakllar, o‘ziga xos urf-odat va an’analar. tarbiya haqidagi g'oyalar va
hayotiy tajriba xalq pedagogikasida mujassamlangandir.
M a’lumku har bir xalq boshqa xalqlar bilan bogliq holda vara-
tilgan. Shu sababli ham ularning ijtimoiy-sivosiy va madaniy hayoti,
urf-odatlari, amanalarida o*xshashlik mavjud. Bu o'xshashlik ular
ning mehnat va nafosat, aqliy va axloqiv tarbiya usullarida yorqin
ko'rinadi. Ular turli xil kasb egalari ЬоЧа olishadi. Bular quyidagi
kasblardir: mexanizator, ta;mirlovchi-payvandchi, chorvador. dehqon.
O'quvchilarni
hozirgi zamon kasb-hunariga
0
‘rgatish mehnatkash
inson psixologiyasini rivojlantiradi. Umumta'lim maktabining vazifasi
mana shulardan iborat. Ijtimoiy hayotimizdagi inqilobiv o'zgarishlan
mustaqillik, huquqiy davlat tizimiga intilish - insonparvar psixologiya
qonuniyatlari va ilmiy materiallarni o'rganish monitoringidan tur-
mushda foydalanishga quyidagicha baho beradi:
206
• talabalarni individuallik qiyofasida shakllantirish;
®
taiim-tarbiyani, odamiylik sifatlarini qunt bilan singdira borish;
• tarbiyaviy
jarayonning natijasi;
• keng bilim saviyasiga ega boiish, turli bilimlardan xabardor
boiishi:
• vosh pedagogik-psixologiya, ijtimoiy psixologiya va pedagogika,
yosh fiziologiyasi hamda maktab gigiyenasidan chuqur bilimlarga ega
boiishi;
®
o'zi dars beradigan fan bo'yicha mustahkam bilimga ega boiib, o4z
kasbi, sohasi ЬоЧ icha jahon fanida erishilgan yutuq va kamchiliklardan
xabardor boiishi;
• ta iim va tarbiya metodikasini egallashi;
• o‘z
ishiga ijodiy yondashishi;
• pedagogik texnika (mantiq, nutq, taiim in in g ifodali vositalari) va
pedagogik taktikaga ega boiish;
•
0
‘qituvchi o’z bilimi va pedagogik mahoratini doimiy ravishda
oshirib borishi barobarida har bir
0
‘qituvchi psixologik jihatdan ana shu
talablar monitoringiga eng yuqori darajada mos keladigan boiishiga
intilishi lozim.
Zamonaviy o'qituvchi o'quvchilar o ita sid a o’zaro munosabatlarni
y o iga qo‘ya olish, bolalar jamoasida ijtimoiy-psixologik
mexanizm-
lardan foydalanishni bilishi zarur. Jamiyat tomonidan qo'yilgan talablar
bilan bir qatorda o'qituvchi o’z faoliyatida tevarak-atrofidagi kishilar,
maktab m a’muriyati, hamkasblari, o'quvchilar va ularning ota-onalari
undan nimalarni kutishini ham esdan chiqarmasligi lozim.
Psixologik xnsusiyatlanmig turlari
Hozirga qadar yosh psixologivasi sohalari - chaqaloqlik, ilk bolalik,
maktabgacha davr, kichik maktab, o'spirinlik, voshlik,
yetuklik,
keksalik davri bo'vicha bebaho
Dostları ilə paylaş: