İnsan cəmiyyətinin inkişafı təbiətlə qarşılıqlı təmasda olmadan mümkün deyil

                                    Çirkab suların əsas növləri 
Əhali,  sənaye  və  ya  kommunal  müəssisələri  tərəfindən  istifadə  olunmuş  və 
təmizlənməli olan sular çirkab suları adlanır. 
Texnoloji proseslər zamanı əsasən aşağıdakı növ çirkab suları meydana gəlir: 
1.Reaksiya suları – reaksiya proseslərində ayrılan sular. 
2.Xammal və ilkin məhsulda olan sular. 
3.Yuyulma suları – xammalın, məhsulun, avadanlığın və s. Yuyulduğu su. 
4.Su ekstragentləri və absorbentləri. 
5.Soyuducu və ya qızdırıcı sular. 
6.Məişət suları. 
7.Atmosfer yağıntıları. 
                                         Litosfer və onun çirklənməsi 
Litosfer  Yerin  üst  hissəsinin  bərk  örtüyüdür.  Litosferə  yerin  təki  və  iist 
mantiya  daxildir.  Litosferin  qalınlığı  50...200  km  təşkil  edir.  Litosferin  üst  qatı 
(2...3  km-ə  qədər)  litobiosfer  adlanır.  Quru  sahəsi  Yer  kürəsinin  29,2%-ni  təşkil 
edir. Litosferin üst qatı torpaq adlanır. Torpaq yerin hava mühiti ilə təmasda olan 
nazik  səth  qatıdır.  Yerin  bu  qatı  həyatın  yayılmasında  böyük  rol  oynayır.  Torpaq 
sadəcə bərk cisim deyıi, bərk hissəciklərin hava və su ilə əhatə olundımu üçfazlı 
mürəkkəb sistemdir. Torpaq üzvi və 
 
mineral  elementlərin  qarışığından  ibarətdir.  
Torpağın  mineral  tərkibi   50%-silisium 
Oksidi  (SiO2),  1-25%-i  (Al
2
O
3
),  1-10%  dəmir  oksidi  (F
2
O
3
)  və  0,1-5%-i  digər 
elementlərdən  ( MqO, K
2
0, P
2
O
5
 və CaO) ibarətdir. 
Torpağı  səciyyələndirən  parametrlər  əsasən  bunlardır:  sukeçirmə,  nəmlik 
saxlama, sıxlıq, istilikudma, istilik tutumu, istılik keçirmə və s. 
Düzgün  istismar  olunmadıqda  torpaqlar  məhv  olur  ki,  bu  da  erroziya, 
duzlaşma,  dağmədən  işləri  və  ya  çirklənmə  ilə  bağhdır.  Torpağın  çirklənməsinin 
əsas  səbəbi  atmosferin  və  suların  çirklənməsidir.  Torpağa  bərk  və  maye  sənaye 
tullantıları  daxil  olur,  kənd  təsərrüfatı  və  məışət  miıantıiarı  buraxııır.  ıorpağı 

---

136 
 
çiiıuənaırən  ə^ab  n.auuəıər  metallar və onların  birləşmələri,  radioaktiv  maddələr, 
kübrə və pestisidlərdir.