İnsan cəmiyyətinin inkişafı təbiətlə qarşılıqlı təmasda olmadan mümkün deyil

                                                   Milli Parklar 
Azərbaycan Qafqaz və Kiçik Asiya, Qara dəniz və Xəzər dənizi regionunda qədim 
mədəniyyətə,  Avropada  ən  zəngin  bioloji  müxtəlifliyə  malik  olan  ölkələrdən  biri 
olaraq fövqaladə əhəmiyyətli təbii irsə malikdir.  
Bioloji  müxtəlifliyin  qorunub  saxlanılmasında  xüsusi  mühafizə  olunan  ərazilərin 
rolu  əvəzedilməzdir.  Məhz,  xüsusi  mühafizə  olunan  təbiət  ərazilərinin  fəaliyyəti 
nəticəsində  nadir  və  nəsli  kəsilməkdə  olan  flora  və  fauna  növlərinin  qorunub 
saxlanılmasına imkan yaranmışdır.  
Hazırda  respublikamızın  ərazisində  6  Milli  Park,  13  Dövlət  Təbiət  Qoruğu,  21 
Dövlət Təbiət Yasaqlığı fəaliyyət göstərir.  
Milli  Parklar  -  xüsusi  ekoloji,  tarixi,  estetik  və  digər  əhəmiyyət  daşıyan  təbiət 
komplekslərinin yerləşdiyi və təbiəti mühafizə, maarifçilik, elmi, mədəni və digər 
məqsədlər  üçün  istifadə  olunan  təbiəti  mühafizə  və  elmi  tədqiqat  idarələri 
statusuna malik olan ərazilərdir.  
Akademik  Həsən  Əliyev  adına  Ordubad  Milli  Parkı  -  2003-cü  ilin  16  iyun 
tarixində  Azərbaycan  Respublikası  Prezidentinin  Sərəncamı  ilə  Naxçıvan  Muxtar 
Respublikasının  Ordubad  rayonunun  inzibati  ərazisinin  12131  hektarında 
yaradılmışdır. Ərazisinin çox hissəsi dağlıqdır. Ordubad Milli Parkı zəngin bioloji 
müxtəlifliyə malikdir. Burada Azərbaycanın "Qırmızı kitabı"na daxil edilmiş 58(35 
onurğalı  və  23  həşərat)  heyvan  və  39  bitki  növü  vardır.  Milli  Parkın  ərazisində 
nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi qarşısında olan fauna növlərindən Asiya bəbirini,  
dağ qoyunu-muflonu, bezoar keçini, Avropa tüvüyünü, ağ quyruq dəniz qartalını, 
berkutu,  bəzgəyi  göstərmək  olar.  Şirvan  Milli  Parkı  -  Azərbaycan  Respublikası 
Prezidentinin sərancamı ilə 2003-cü ilin 5 iyul tarixində Qaradağ, Salyan, Neftçala 
rayonlarının  inzibati  ərazisinin  54374  hektarında  yaradılmışdır.  Yarımsəhra 
landşafta  malikdir.  Ərazinin  4000  hektarını  su  hövzəsi  təşkil  edir.  Qoruğun 
ornitoloji  faunası  çox  zəngindir.  Su-bataqlıq  ərazilərdə  nadir  və  qiymətli  köçəri 
quşlar qışlayır və yuvalayır (turac, bəzgək, dovdaq, qu quşları və s.). Məməlilərdən 
seyran faunanın əsasını təşkil edir.  
Ağ-göl  Milli  Parkı  -  2003-cü  ilin  05  iyul  tarixində  Azərbaycan  Respublikası 
Prezidentinin  Sərəncamı  ilə  Ağcabədi  və  Beyləqan  rayonlarının  inzibati 
ərazilərində  Ağ-göl  dövlət  təbiət  qoruğu  və  Ağ-göl  dövlət  təbiət  yasaqlığının 

---

90 
 
bazasında  17924  hektar  ərazidə  yaradılmışdır.  Ağ-göl  Kür-Araz  ovalığının  Mil 
düzənliyində yerləşir, yarımsəhra landşafta malikdir, respublika ərazisində quşların 
ən  vacib  qışlama  və  yuvalama  yeri  olduğu  üçün  "ornitoloji  sahə"  də  adlandırıla 
bilər.  Buranın  ornitoloji  faunası  çox  zəngindir.  140-dan  çox  quş  növlərinə  rast 
gəlmək  olar,  onlardan  89  növü  bilavasitə  yuva  salan  quşlardır.  (Sultan  toyuğu, 
ərsindimdik,  qu  quşları,  fitçi  və  mərmər  cürələr,  bəzgək  və  s.)  Ağ-gölün  əsas 
mühafizə  obyektləri  köçəri,  su  ətrafı  və  su  quşlarının  kütləvi  yuva  salma  və 
qışlama  yerləri  olan  su-bataqlıq  ekoloji  sistemləridir.  Ağ-göl  YUNESKO-nun 
"Əsasən  su  quşlarının  yaşama  yerləri  kimi  beynəlxalq  əhəmiyyətli  olan  Sulu-
bataqlıq yerləri haqqında" Konvensiyasının Siyahısına daxil edilmişdir.  
Hirkan  Milli  Parkı  -  2004-cü  ilin  fevral  ayında  Azərbaycan  Respublikası 
Prezidentinin  Sərəncamı  ilə  Lənkəran  və  Astara  rayonlarının  inzibati  ərazisində 
21435 hektar sahədə yaradılmışdır. Burada üçüncü dövrün qədim relikt və endemik 
bitki  növləri  qorunur.  Azərbaycanda  yayılan  435  ağac  və  kol  növünün  150-si 
Hirkan  meşələrindədir.  Meşələrdə  Azərbaycanın  "Qırmızı  kitabı"na  düşmüş 
Hirkan  şümşadı,  dəmirağacı,  şabalıdyarpaq  palıd,  Hirkan  ənciri,  Hirkan  armudu, 
Xəzər  lələyi,  İpək  akasiya,  Qafqaz  xurması,  Hirkan  bigəvəri,  qızılağac  və  s., 
heyvan növlərindən bəbir, Talış qırqovulu, Hirkan  arıquşu, qara  leylək, berkut və 
sairə vardır.  
Hirkan meşələrinin YUNESKO-nun Təbii və Mədəni İrs Siyahısına daxil edilməsi 
üçün  elmi  cəhətdən  əsaslandırılmış  sənədlər  tərtib  olunaraq,  YUNESKO-nun 
Katibliyinə təqdim edilmişdir.  
Altıağac  Milli  Parkı  -  2004-cü  ilin  31  avqust  tarixində  Azərbaycan  Respublikası 
Prezidentinin Sərəncamı ilə Xızı və Siyəzən rayonlarının inzibati ərazisinin 11035 
hektarında  yaradılmışdır.  Milli  Parkın  ərazisinin  90,5%-ni  enliyarpaq  meşələr 
təşkil  edir.  Əsas  ağac  növləri  palıd,  Qafqaz  vələsi,  Şərq  fıstığı,  adi  göyüş, 
ağcaqayın və s. təşkil edir. Ərazidə cüyür, ayı, qaban, vaşaq, yenot, tülkü, dovşan, 
dələ, canavar və s. heyvanlar məskunlaşmışdır.  
Abşeron  Milli  Parkı    Azərbaycan  Respublikası  Prezidentinin 2005-ci  il 08  fevral 
tarixli  622  nömrəli  Sərəncamı  ilə  Abşeron  Dövlət  Təbiət  Yasaqlığının  bazasında 
Bakı  şəhərinin  Əzizbəyov  rayonunun  inzibati  ərazisinin  783  hektarlıq  sahəsində 
Abşeron Milli Parkı yaradılmışdır.  
Abşeron  Dövlət  Təbiət  Yasaqlığı  1969-cu  ilin  iyul  ayında  ərazidə  məskunlaşmış 
ceyranın,  Xəzər  suitisinin  və  su  quşların  qorunub  saxlanılması  məqsədilə 
yaradılmiışdır.  Ərazidə  yarımsəhra  və  quru  bozqırların  mülayim-isti  iqlim  tipi 
hakimdir.  Burada  bitki  örtüyünün  növ  tərkibi  və  fitokütləsi  xeyli  azdır,  bitkilər 
ərazinin su və duzluluq  rejiminə  uyğun  olaraq dəyişir.  Dəniz  sahili  qum  bitkiləri 
(42,6 %), cığlıqamışlı və paz otlu çəmənliklər (13,2%), birillik şoran otları (5,2 %) 
və  s.  yayılmışdır.  Efemerlər  də  erkən  yazda  nisbətən  yaxşı  inkişaf  edir.  Buranın 

---

91 
 
quru  ərazisində  heyvanlardan  ceyran,  çaqqal,  tülkü,  porsuq,  dovşan,  Xəzərin 
sularında suiti və müxtəlif balıqlar, quşlardan gümüşü qağayı, fısıldayan qu quşu, 
boz  və  qırmızıbaş  qara,  ağgöz  qara  ördəklər,  böyük  ağ  vağ,  qumluq  cüllütü, 
qaşqaldaq, bataqlıq belibağlısı, dəniz bozçası və s. köçəri quşlar məskən salmışlar.  
Abşeron Milli Parkının yaradılması həmin ərazidə nadir təbiət komplekslərinin və 
obyektlərinin,  xüsusən  pərayaqlı  heyvanların  yeganə  nümayəndəsi  olan  Xəzər 
suitisinin daha çox yayıldığı arealda, ceyranların, həmçinin su bataqlıq quşlarının 
qorunub saxlanılmasına və bərpasına imkan yaradacaqdır. Abşeron Milli Parkının 
yaradılması  eyni  zamanda  təbii  ehtiyatlardan  səmərəli  istifadə  edilməsi,  ətraf 
mühitə diqqət və qayğının artırılması, yeni ekoloji şüurun formalaşması sahəsində 
aparılan məqsədyönlü tədbirlərin ardıcıl nümunəsidir. Ekologiya və Təbii Sərvətlər 
Nazirliyinin  xüsusi  mühafizə  olunan  təbiət  ərazilərinin  inkişaf  etdirilməsi,  ekoloji 
şəbəkənin  yaradılması  istiqamətində  həyata  keçirdiyi  məqsədyönlü  tədbirlər 
nəticəsində  hazırda  ölkəmizdə  6  Milli  Park,  13  dövlət  təbiət  qoruğu  və  19  dövlət 
təbiət yasaqlığı fəaliyyət göstərir.