İNSAN DOĞUM DEFEKTLERİ-KONJENİTAL ANOMALİLER-KONJENİTAL MALFORMASYON
Prof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN
Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı
İNSAN DOĞUM DEFEKTLERİ-KONJENİTAL ANOMALİLER-KONJENİTAL MALFORMASYON
1- Malformasyon: Vücudun geniş bir bölümünde, organın bir kısmında veya bütününde doğuştan anormal gelişim sonucu morfolojik bir hasar olmasıdır.
2-BOZULMA
Normal gelişimde bir karışıklık veya dış etkilerle bozulma sonucu vücudun geniş bölgesi, organın bir bölümü veya tamamının morfolojik bozukluğudur. Teratojenlere maruz kalmayı izleyen morfolojik değişiklikler bozulma olarak düşünülmüştür.
3-DEFORMASYON
Mekanik kuvvetlerden dolayı vücudun bir bölümünün anormal şekil, biçim veya pozisyon almasıdır. Oligohidroamniyoz neticesinde intrauterin baskı “equnovarus ayak veya yumru ayak” oluşmasına sebep olur.
4-DİSPLAZİ
Dokudaki hücrelerin anormal yerleşimi ve bunun morfolojik neticeleridir. Displazi, dishistogenezin (anormal doku şekillenmesi) zamanı ve neticesidir.Histogenezle ilgili bütün anomaliler bu yüzden displaziler olarak sınıflandırılır.
Yeni doğanda çoklu anomalilerin patogenez ve sebeplerinin belirlenmesinde kullanılan terimler
Politopik alan defekti: Tek gelişim alanının rahatsızlığından köken alan anomalilerin modelleridir.
SEKUENS
Mekanik faktörler veya olası yapısal defekt veya bilinenden kaynaklanan çoklu anomali modelidir.
Sendrom
Birbirleri ile patogenetik olarak bağlantılı bir sekuens veya politopik alan defektini tanımlamayan çoklu anomali modelidir.
Sayısal Kromozom Anomalileri
Kromozomların sayısal sapmaları genellikle ayrılamama sonucudur. Mitoz veya mayoz süresince, bir kromozomun iki kromatidi veya kromozom çiftlerinin birbirlerinden ayrılmamalarıdır. Bunun neticesinde kromozom çifti veya kromatidler, bir kardeş hücreye geçer ve diğer kardeş hücrelere de gönderilir. Ayrılmama maternal veya paternal gametogenezis sırasında oluşabilir.
Anöploidi ve Poliploidi
Kromozom sayılarındaki değişimler anöploidi veya poliploidi olarak karşımıza çıkar. Anöploidi, diploid kromozom sayısı olan 46’dan herhangi bir sapmadır. Anöploid bir bireyin kromozom sayısı haploid kromozom sayısı olan 23’ün tam katları da değildir (45 veya 47). Poliploid bir bireyin kromozom sayısı, diploid sayı olan 46’nın dışında kalan, haploid sayı olan 23’ün tam katlarıdır.
Kromozom anomalileri nedeniyle görülen düşüklerin %18’ini oluşturur. Genellikle babadan gelmesi gereken X kromozomu kaybolmuştur.
Turner sendromundaki en sık karşılaşılan kromozom yapısı 45X’dir.
Otozomlardaki Trizomi
Hücrede, iki çift kromozom yerine üç tane kromozom varsa bu bozukluk trizomidir.
Trizomiler sayısal kromozom anomalilerinin en sık görülenidir.
Bu sayısal hatanın genel nedeni kromozomlarda mayotik ayrılamamadır. Bunun sonucunda gametlerden birisinde 23 yerine 24 kromozom olacak ve bundan oluşan zigot 47 kromozoma sahip olacaktır.
Trizomi 13 ve Trizomi 18’li yeni doğanlarda çok ciddi anomaliler ve ileri derecede zeka geriliği vardır ve bunlar genellikle bebekken ölürler.
Trizomik olguların yarıdan fazlası erken dönemde spontan abortusla sonuçlanır.
Seks Kromozomlarındaki Trizomi
Seks kromozomlarındaki trizomi daha yaygındır.
Bu olgunun fiziksel belirtileri puberteden önce ortaya çıkmadığı için çocukluk ve yeni doğan döneminde fark edilmezler.
Günümüzde bu olgu kromozom analizi çalışmaları sayesinde başarılı bir şekilde belirlenebilmektedir.
Triploidi
Poliploidin en sık karşılaşılan tipidir (69 kromozom). Fetuslarda belirgin intrauterin gelişme geriliği vardır. Gövde başa göre daha az geliştiği için baş-gövde orantısızlığı vardır.
Tetraploidi
Diploid kromozom sayısının iki katına çıkmasıdır 92. İlk yarıklanma bölünmesi sırasında oluşur. Embriyolar çok erken düşükle sonuçlanır ve sıklıkla boş koryonik kese ile karşılaşılır. Bu olgu “kurumuş embriyo” olarak da adlandırılır.
İlaç veya kimyasal bir maddenin teratojen etkisinde:
Gelişimin kritik dönemleri
İlaç veya kimyasal maddenin dozu
Embriyonun genetik yapısı
Teratojen, konjenital anomali oluşmasına neden olan yada populasyonda anomali insidansını artıran herhangi bir ajandır.
İnsan Gelişiminin Kritik Dönemleri
Hücre bölünmesinin, hücre farklılaşmasının ve morfogenezin en yoğun olduğu dönemdir.
Beyin gelişimi için en kritik dönem3-16 haftalar arasıdır.
Alkol gibi teratojenler, embriyonik ve fetal dönemler boyunca zeka geriliğine sebep olur.
Diş gelişimini tetrasiklinler etkiler. Doğum öncesi 18. haftadan, 16 yaşına kadar etkileyebilir.
Yüksek Radyasyon
SSS VE GÖZ ANOMALİLERİ
KIZAMIKÇIK
Glokom, katarakt gibi göz hasarları
Sağırlık
Kalp anomalileri
Talidomit
Kol-bacak defektleri: meromelia(kol veya bacakların bir kısmının yokluğu
1960’ların başında Talidomit adlı sedatif ilacın yol açtığı 10.000’den fazla malformasyonlu doğum, bu trajik olayların başında gelir. Talidomit faciası boyutunda olmasa dahi ilaçların yol açtığı çok sayıda epidemik olay kimyasallardan korkuyu besleyen önemli faktörler olmuştur. Kimyasalların yarattığı çevre sorunlarının anlaşılması da 1960’lı yıllarda hız kazanmıştır.
Sigara İçimi
İntrauterin büyüme geriliği
Yoğun sigara içenlerde (günde 20 veya daha fazla) erken doğum, sigara içmeyen kadınlara göre iki kat fazla olmakta, bunların bebekleri de normalden daha az kilolu doğmaktadır.
