Inson ehtiyojining cheksizligi va resurslarning cheklanganligi

Tarixiy nuqtai nazardan bozor iqtisodiyotining ikki turi mavjud :

• 
  Tarixiy nuqtai nazardan bozor iqtisodiyotining ikki turi mavjud :
  

• 
  Birinchisi: asov yoki yovvoyi iqtisodiyot. Bunday iqtisodning asl na`munasi 17-19 - asrlarda bo`lgan.
  
• 
  
  

• 
  Ikkinchisi – U sivilizatsiyalashgan yoki madaniylashgan bozor iqtisodiyotiga aylanib boradi.
  
• 
  
  

• 
  
  
• 
  Xozirgi davrda bozor iqtisodiyotiga o`tish deganda sivilizatsiyalashgan iqtisodiyot sari borish tushiniladi.
  
• 
  
  

Bozor iqtisodiyotining afzalliklari va ziddiyatlari - 5

• 
  Resurslarni samarali taqsimlaydi
  

• 
  Afzalliklari
  

• 
  Erkinlikni ta`minlaydi
  

• 
  Iqtisodiy faollikni rag`batlantiradi
  

• 
  Xo`jaliksiz va isrofgarchilikka barham beradi
  

• 
  Raqobatning kuchsizlanishiga yo`l qo`yadi (korxonalarning qo`shilib ketishi , shavfqatsiz raqobat va iqtisodiyotga davlat aralashuvi kuchayishi xamda texnika taraqqiyoti natijasida).
  

• 
  Kamchiliklari:
  

• 
  Ijtimoiy iste'mol xarakteridagi tovar bilan ta'minlash xarakteriga ega emas.
  

• 
  Daromadlar tengsizligining kuchayishi va axolining mulkiy tabaqalanishiga olib keladi...
  
• 
  
  

• 
  Tovarlar xajmi va pul massasi o`rtasidagi ro`y berib turadigan nomutanosibliklarni bartaraf eta olmaydi.
  

• 
  Qayta tiklanmaydigan resurslarni asrash, tabiatni va atrof muxitni muxofoza qilish , ekologik munosabatni ta`minlashga layoqatli emas.
  

• 
  Ish haqi bilan narxlar darajasi muqobilligini ta`minlay olmaydi.
  

• 
  Tezda foyda keltirmaydigan yoki jamiyat va kelajak uchun muhim bo`lgan fundamental tadqiqotlar olib borish imkoniyatini cheklaydi.
  

7. Jamiyatdagi iqtisodiy muammolar va ularni hal etishda fanning roli.

Har  bir  inson  jamiyatda  yashayotgan  ekan,  u  doimiy  ravishda  iq-

tisodiy jarayonlarga duch keladi, iqtisodiy faoliyat bilan shug‗ullanadi.  
Jamiyat  va  undagi  har  bir  shaxsning  asosiy  maqsadi  cheklangan 
resurslardan  maqsadga  muvofiq  foydalanishni  ta‘minlaydigan  yo‗na-
lishlarni tanlash va yuqori natijalarga erishishdan iborat. Odatda kishi-
lar  o‗z  manfaati  yo‗lida,  korxonalar  –  foyda  miqdorini  ko‗paytirish 
yo‗lida  harakat  qiladi,  davlat  bo‗lsa  ana  shular  faoliyatini  yagona 
maqsad  yo‗lida  –  jamiyatning  farovonligini,  kishilar  turmush  sha-
roitini  yuksaltirishga  qaratishi  lozim.  Turli  davlatlarda  bu  maqsadga 
har xil darajada erishiladi.  
―Mikroiqtisodiyot‖  fani  korxonalar,  firmalar  va  shu  kabi  mam-
lakat  xalq  xo‗jaligining  quyi  bo‗g‗inidagi  ob‘ektlar  faoliyatiga  taal-
luqli  fan  bo‗lganligi  uchun  u  shu  korxona  (firma)  larda  cheklangan 
resurslardan  maqsadga  muvofiq  tarzda  foydalanilgan  holda  kishilar 
ehtiyoji uchun zarur bo‗lgan moddiy ne‘matlarni ko‗paytirishni tashkil 
etishda muhim rol o‗ynaydi. 
Iqtisodiy muammolarning tub mohiyati resurslarning cheklangan-
ligi  hamda  inson  ehtiyojlarining  cheklanmaganligi  bilan  izohlanadi. 
Bu jarayon iqtisodiyot nazariyasining predmetini belgilab beradi. 
Iste‟molchi  o‗zining  daromadlarini  cheklanganligi  sababli,  istal-
gan tovar va xizmatlarni sotib ola olmaydi.  Firma o‗zi uchun muhim 
ustivor  yo‗nalishlarni  belgilab  olib,  boshqa  yahshi  loyihalardan  voz 
kechishga majbur. 
Davlat o‗zining ijtimoiy siyosatini qat‘i belgilangan chegaralarda 
olib  borishga  majbur.  U  daromadlari  cheklanganligi  sababli,  funda-
mental ilmiy tadqiqotlarni bir vaqtning o‗zida moliyalashtira olmaydi

8. Fanning predmeti

Mikroiqtisodiyot fanining predmeti – bozor iqtisodiyoti sharoi-
tida  aniq  tovar  va  xizmatlarni  ishlab  chiqarish  va  iste‘mol  hajmi, 
narxlarning shakllanishi, resurslarning tarmoqlararo qayta taqsimlani-
shi, iste‘molchilarning tovar sotib olishi, ishlab chiqaruvchilarning esa 
uni ishlab chiqarishi, sotishi va shu kabi boshqa jarayonlarni o‗rganish 
hisoblanadi.