Inson kapitalini rivojlanishiga doir mulohazalar aripov Oybek Abdullaevich
Yüklə 82,13 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
“Interpretation and researches”
International scientific journal volume 1 issue 3 15 Inson salohiyatining oshishi aholi sifati va saviyasining ortib borishi bilan belgilanadi. Inson kapitali aholi sifatini oshirishga, intellektual faoliyatga, jumladan, tarbiya, ta’lim, sog’likni saqlash, bilim (fan), shuningdek madaniyat, san’at va boshqa komponentlarga tadbirkorlik qobiliyati va ishbilarmonlik muhitini kengaytirishga, mehnatni axborot bilan ta’minlashga, iqtisodiy erkinlikni kengaytirishga investitsiyalar jalb etish orqali ta’sir ko’rsatadi. Bundan tashqari, inson kapitaliga investitsiyalarning asosiy ulushi davlat tomonidan amalga oshiriladi. Bu esa iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish nuqtai nazaridan uning eng muhim vazifalaridan biridir. So’nggi 25 yil ichida inson salohiyatining taraqqiy etishida misli ko’rilmagan yutuqlarga erishildi. Ammo rivojlanayotgan mamlakatlarda inson salohiyatining rivojida jiddiy muammolar saqlanib qolmoqda. • 2019-yilda barcha yosh bolalarning beshdan bir qismidan ko’prog’i bo’yi pastligidan aziyat chekkan (ya’ni, ularning o’z yoshiga nisbatan bo’y o’sishi sekinlashgan, bu – ularning jismoniy nogironlik yoki kognitiv buzilishlarni rivojlanish xavfining ko’rsatkichini anglatadi) (JME 2020). Global pandemiya davri bolalarning bo’yi past bo’lishiga o’z salbiy ta’sirini ko’rsatishi mumkin degan tahminlar kuchaydi. • Ko’pgina mamlakatlar (rivojlanayotgan va ayniqsa, kambag’allik indeksi yuqori bo’lgan mamlakatlar) ta’lim sohasida inqirozni boshdan kechirmoqda, bu esa ularning iqtisodiy rivojlanishini sekinlashtiradi. Mavjud ma’lumotlarga ko’ra, bir xil yoshdagi maktab o’quvchilari ba’zi mamlakatlarda ta’lim olishi va fanlarni o’zlashtirishi boshqa mamlakatlardagi tengdoshlaridan bir necha yil orqada qolmoqda. Pandemiya bu vaziyatni yanada kuchayishiga olib keldi. • Rivojlanayotgan mamlakatlar aholisi har yili tibbiy yordamga (sog’likni saqlashga) o’z mablag’laridan 500 milliard AQSh dollari, ya’ni, bir kishi uchun 80 dollardan ko’proq miqdordagi mablag’ni sarflaydi va bu xarajatlarning eng og’ir yuki aholining eng qashshoq qatlamlari zimmasiga tushadi. Bo’lib o’tgan pandemiya zarur tibbiy xizmatlar, jumladan, bolalarni muntazam emlash va tibbiy yordam ko’rsatishda jiddiy uzilishlarni keltirib chiqardi. • Dunyoning eng qashshoq mamlakatlarida qashshoqlikda yashovchi har besh kishidan to’rttasi ijtimoiy xavfsizlik tarmog’idan tashqarida bo’lib, aynan ular har qanday zarbalarga juda zaif bo’lib qoldilar. • Toza ichimlik suvi va tegishli sanitariya sharoitlari yo’qligi sababli har yili 300 mingga yaqin bola diareya kasalligidan vafot etadi. Inson kapitalining etishmasligi texnologiya, demografiya, beqarorlik va iqlimdagi tez global o’zgarishlar sharoitida yomonlashishga olib keladigan xavfli tendentsiyalarni keltirib chiqaradi. Mojarolar va pandemiyalar inson kapitaliga o’ta zararli ta’sir ko’rsatib, hayot kechirish, daromad manbalarini yo’q qilish, ovqatlanish |