Instituti

f (i)
= N
i
/ N
diagrammasi qurilsa, unda asosiy ko`pchilik axbarotlar 
7, 8, 9, 10 
darajalarga 
to`g’ri kelishi kuzatiladi. Bu darajadagi axborotlarni o`rganmasdan o`tkazib 
yuborish, uncha katta zarar keltirmaydi. 
Shunday qilib, juda ko`payib ketayotgan axborotni kuzatib turish uchun 
quyidagi sxemani taklif qilish mumkin:
•
axborot darajasi aniqlanadi;
•
har bir materialga darajasiga nisbatan teskari proportsional vaqt ajratiladi;
•
kichik darajali axborotlar umumlashtirish yo`li bilan o`rganiladi. 
Axborot darajasi odatda chop etilgan materialni kirish va xulosalar qismini 
o`qib chiqish orqali aniqlanadi. Tajriba shuni ko`rsatadiki, ushbu qismlar bo`yicha 
darajani aniqlash imkoniyati bo`lmasa, bu materialning darajasi pastligi to`g’risidagi 
holatni to`g’ri baholaydi va ularni juda sinchiklab o`rganish zarurligi yo`qoladi. 
Axborot miqdorini kamaytirishning eng effektiv printsiplaridan biri - bilimlarni 
umumlashtirishdir. 
Umumlashtirish 
- bu tashqaridan turib turli ko`rinishdagi 
axborotlarga yagona nuqtai-nazarni topishdir. 
Hozirgi paytda, ilmiy xodimlar uchun, o`ziga yangi bo`lgan bilim sohasini 
o`zlashtirishdagi ma`lum bir qiyinchiliklar axborot manbalarining yetishmasligida 

---

45 
emas, balki ularning ortig’i bilan ta`minlanganligidadir. Bunda, qisqa yo`l bilan to`la 
axborot beruvchi manbalarni tanlash muammosi paydo bo`ladi. 
Nashr qilinadigan axborot materiallari quyidagilardir: 
monografiya shaklidagi 
kitoblar va o`quv qo`llanmalari, respublika va xorijiy davlatlarning davriy 
nashrlari, ilmiy to`plamlar, ekspress - axborotlar va referativ jurnallar
. 
KITOBLAR
. Har bir tajribali kitobxon biladiki, kitoblarda ilmiy muammolarni 
bir xil to`g’ri yoritilishi bilan bir qatorda, ularning shakli va uslubiy jihatdan 
takomillashganligi turlicha bo`lishi mumkin. Yangi boshlayotgan tadqiqotchi bu 
kamchilikni ko`p sonli manbalarini yuzaki o`rganib chiqish bilan qoplaydi. Ammo, 
tajriba shuni ko`rsatadiki, ixtiyoriy holda tanlangan bir necha kitoblar o`rniga 
birgina to`g’ri tanlangan kitobni chuqur o`rganib chiqish yaxshi natija beradi. 
JURNALLAR
. Har bir ilm - fan sohasida, odatda ko’plab jurnallar bosib 
chiqariladi. Bunda ularni o`rganishda quyidagiga amal qilish kerak: barcha 
jurnallarni ba`zi - ba`zida ko`rib chiqqandan ko`ra, to`g’ri tanlangan oz sondagi 
jurnallarni doimiy ravishda kuzatib borish yaxshi natija beradi. Bunda, 3-4 ta 
mamlakatimiz va shu sonadagi horijiy mamlakatlarning jurnallarini o`rganib borishi 
maqsadga muvofiq bo`ladi.