Intellektual tizimlar

6.Tizimni baholash. Ekspert eTning qar bir qoidasini tahlil etadi va 
baholaydi, qoida tanlashdagi boshqarish strategiyasini tekshiradi. Ularni ayni 
masalani hal qilishdagi o‘z metodlari bilan taqqoslaydi. 
7.Tizimni tekshirish. Bilimlar muhandisi ekspert tomonidan hal etilgan 
namunalarni hamda eT tomonidan hal etilgan ayni masala prototiplarini boshqa 
ekspertga taqdim etadi. Bu turli ekspertlarni strategiyasini taqqoslash natijasida turli 
qarashlarni keltirib chiqaruvchi tomonlarni topishga imkon beradi.
Yekspert va bilimlar muhandisining o‘zaro aloqasi (muloqoti) shartlari: 
1. 
Har ikki qatnashuvchi keraklicha tayyorgarlikka ega bo‘lishi 
2. 
Yekspert nafaqat kompetent mutaxasis, balki, so‘nggi natija - eT ni 
yaratishdan manfaatdor shaxs bo‘lishi kerak. U muhandisga hamfikr, o‘z bilimlarini 
tushuntira olishi, unda pedagogic qobilyati ham bo‘lishi zarur.
3. 
Muhandis esa judaham “manosiz” savollar bermasligi uchun predmet sohasi 
bo‘yicha maxsus adabiyotlar bilan chuqur tanish bo‘lishi, eshitish madaniyatiga ega 
bo‘lishi va savollarni gramotna bera olishi, “imtixon oluvchi” emas “o‘uvchi” rolini 
o‘ynay bilishi zarur.
Hozirgi kunda bilimlarni olishning avtomatlashgantizimi mavjud emas. Turli 
strategiyalarni qo‘llash orqali ekspertdan intervyu olish metodilari TEIRESIAS 
timini qurish jarayonida ishlatilgan (1984). Bular yordamida avtomatik intervyu 
olish imkoniyatlari tadqiq etilmoqda.
KRIPTON tizimi (1987) da bilimlarni olishda 2 ta manbaa qo‘llaniladi: 
ekspert va xujjatlar. ekspertdan bilimlarni olishda intervyu metodi, xujatdan olishda 
esa protokollashgan tahlil metodi qo‘llaniladi, lekin bunda xujjat, kitob yoki 
yo‘riqnomada bilimlar yaxshi tizimlashgan bo‘lishi kerak.
 
Takrorlash uchun savollar: 
1. 
BBda qanday bilimlar saqlanadi? 
2. 
ETning qaysi ichki tizimida yechim yuzaga keladi? 

---

26 
3. 
ETning qaysi ichki tizimi “shaffoflik”ni ta’minlaydi? 
4. 
BB tahrirlagichi vazifalari. 
5. 
ETning qaysi qismlari foydalanuvchi bilan muloqotni tashkillashtiradi? 
6. 
Bilimlarni ifodalash modulidan kim foydalanadi? 
7. 
Tekstologik metod yordamida bilimlarni olishda nima uning ob’ekt i 
hisoblanadi? 
8. 
Faol va nofaol metodlar farqi nimada? 
9. 
Individual metodlarga qanday uslublar kiradi? 
10. 
Nofaol metodlar asosini nimalar tashkil etadi? 
11. Yekspertga qanday talablar qo‘yiladi? 
12. 
Bilimlar muhandisiga qanday talablar qo‘yiladi?