Intellektual tizimlar

 
2.3. Bilimni egallash bosqichlari 
Ekspertdan bilimni olish va uni qulay shakldagi tuzilmaga keltirish ET 
qurishdagi eng muhim masalalardan biridir. Bugungi kunda bu masalani hal etishda 
mukammal avtomatlashgan vosita mavjud emas.
Bilimlar muhandisi oylab uni davom etadigan tizimli intervyular jarayonida 
ekspertdan oladi. Intervyu - shunchaki suhbat emas, ekspert ayni sohadagi 
muammoni qanday hal etishini kuzatish hamdir. Unga “eshitga fikrlar protokoli” 
yordam beradi. Jadvalda ekspertan bilimlarni olish metodlari berilgan.
Tajribali bilimlar muhandisi o‘z gipotezalarini ekspert fikrlari asosida 
rivojlantiradi va ularni aniqligi hamda to‘g‘riligini tekshiradi. Bunda bilimlarni 
ekspertdan olishning bir necha bosqichlari mavjud: 
1. Ish joyida kuzatish: ekspert o‘z ish joyida masalani hal etadi, bilimlar 
muhandisi esa uni kuzatadi, passiv holatda. Bu unga muaamoning real qiyinchiligni 
taqdim etadi, keying muloqot imkoniyatlarini aniqlab beradi. Bu metod yetarlicha 
vaqt sarfi yoki kasbiy etikaga ega bo‘lish kerakligi tufayli ko‘p hollarda rad etiladi. 
Jadval 
Uslub 
Tafsif 
-Ish 
joyida 
kuzatish 
-Masalani 
muhokama qilish 
Masalani 
tafsiflash 
- 
Masalani 
yechish 
bosqichlarini 
bayonlashtirish 
-Masalahi hal etishda kerak bo‘ladigan 
malumotlar, bilimlar turini va protseduralarni 
aniqlash 
Har bir javob kategoriyasi uchun prototip 
masalani ekspert tomonidan yozish 

---

24 
Masala tahlili 
Tizimni
sozlash 
Tizimni 
baholash 
Tizimni 
tekshirish 
- Fikrlar logikasiga tasir etish maqsadida 
ekspertga qator real masalalar berish 
- Intervyu jarayonida aniqlanga qoidalar 
yordamida yechish mumkin bo‘lgan bir nechta 
masalalarni ekspertdan olish 
- ETni boshqarish strukturasi, qoidasini va 
ishlashini tekshirishni ekspertdan so‘rash 
- ET va ekspert tomonidan hal etilgan 
namunalarni boshqa ekspertlar baholashi 
uchun berish