Intellektual tizimlar

 

---

34 
 
 
Bo‘shliqlar daraxti 
P6 bo‘shlig‘i uchun bo‘shliqning barcha cho‘qqilari P4, P2, P0, bo‘shliqlar 
ajdodlarida yotganlari ko‘rinadi,qolganlari ko‘rinmaydi.
«ko‘rinish» munosabati ko‘pgina «imkoniyatlar»ni tartiblashda bo‘shliqlarni 
guruxlash imkonini beradi. 
Iyerarxik tarmoqlarni grafik ko‘rinishini qoidalari yoki kelishuvlarini ko‘rib 
chiqamiz: 
Bir bo‘shliqda yotgan cho‘qqilar va yoylar to‘g‘ri yoki ko‘pburchak bilan 
cheklanadi; 
Yoy uning ismi joylashgan bo‘shliqqa tegishli bo‘ladi 
Pj, bo‘shliq ichida joylashan Pi,bo‘shliq avlod hisoblanadi.
Semantik tarmoqqa misol: 
Cho‘qqi - ob'yektlar, yoylar - munosabat. Semantik model bilimni tasavvur 
qilishini kay tarzda amalga oshirishni o‘z-o‘zidan ko‘rsatib bermaydi. Shuning 

---

35 
uchun semantik tarmoq bilimni tasavvur qilish va bilimi tarkiblash usuli sifatida 
ko‘rib chiqiladi. 
Semantik tarmoqning kengayishi natijasida unda boshka munosabatlar kelib 
chiqadi: 
IS -A (tegishli) va RART OF (kismi) munosabat: butun —> qism. 
Qaldirgoch IS - A qush, «burun» RART OF «tana». Misol uchun: 
Boshqa munosabatlar xam bo‘lishi mumkin: egalik kilish. 
U xolda semantik tarmok iyerarxik (cho‘qqi 2ta shoxga ega) bo‘ladi. Bundan 
tashqari tarmoqni boshqa munosabatlar bilan xam kengaygirish mumkin.
Davr —> «baxor - yoz». 
YuKO tushunchasining iyerarxik strukturasi xosil bo‘ladi. Ularni chizma 
ostilarga bo‘lish mumkin.semantik tarmoq uchun xulosa natijasi aniqlikni 
kafolatlamasligi katta muammo bo‘lib, yakun is -a shoxi tarkibini nasldan-naslga 
o‘tish orqali bo‘ladi. 
Ob'yektlar o‘rtasidagi iyerarxik munosabat o‘rnatish va semantik tarmoqda 
yagona semantikani kiritish uchun protsedur tarmoq ishlatiladi. 
Tarmoq sinf (tasavvur) asosida quriladi; cho‘qqi, yoylar va ob'yektlar sifatida 
berilgan protseduralar. 
Ma’lumotlar bazasidan qarorni topish muammosi semantik tarmoqni 
qo‘yilgan tarmoqqa javob beruvchi, ayrim tarmoqostiga mos keluvchi tarmoq 
fragmentini izlash vazifasiga olib keladi. 
Semantik tarmoq modelining asosiy yutug‘i - insonning uzoqmuddatli 
xotirasini tashkil etish haqidagi zamonaviy tushunchalardan kelib chiqadi. 
Modelning kamchiligi- semantik tarmoqqa chiqishning izlashni murakkabligi.