Interfaol ta’lim Shaxsga yo'naltirilgan ta'lim texnologiyalarining ilmiy-nazariy asosi

Interfaol ta’lim (ingl. “interact”, rus. “interaktiv”; “inter” - o‘zaro, “act” - harakat qilmoq) - o‘quvchilarning bilim, ko‘nikma, malaka va muayyan axloqiy sifatlarni o‘zlashtirish yo‘lidagi o‘zaro harakatini tashkil etishga asoslanuvchi ta’lim. Mohiyatiga ko‘ra interfaollik mehnat talimi dars jarayonlarida o‘quvchilarning bilim, ko‘nikma, malaka va muayyan axloqiy sifatlarni o‘zlashtirish yo‘lida birgalikda, o‘zaro hamkorlikka asoslangan harakatni tashkil etish layoqatiga egaliklarini anglatadi. Mantiqiy nuqtai nazardan esa interfaollik, eng avvalo, ijtimoiy sub’ektlarning suhbat (dialog), o‘zaro hamkorlikka asoslangan harakat, faoliyatni olib borishlarini ifodalaydi. Texnologiya fani sohasida faoliyat yuritayotgan har bir mutaxassis yaxshi biladiki, an’anaviy ta’lim ham suhbat (dialog)ga asoslangan va bu suhbat quyidagi o‘zaro munosabat shakllarida tashkil etiladi. O‘qituvchi - o‘quvchi, an’anaviy ta’limdagi suhbat ishtirokchilari, o‘qituvchi - o‘quvchilar guruhi (jamoasi). Interfaol ta’limdagi suhbat ishtirokchilari: - o‘quvchi - o‘quvchi (juftlikda ishlash); - o‘quvchi - o‘quvchilar guruhi (guruh yoki kichik guruhda ishlash); - o‘quvchi - o‘quvchilar jamoasi (sinf, guruh jamoasida ishlash); -o‘quvchi - axborot-kommunikatsion texnologiyalar. “Interfaol talim texnologiyalari” mohiyatiga ko‘ra suhbatning “to‘quvchi - axborot - kommunikatsion texnologiyalar” shaklida tashkil etilishi o‘quvchilar tomonidan mustaqil ravishda yoki o‘qituvchi rahbarligida axborot texnologiyalari yordamida bilim, ko‘nikma, malakalarning o‘zlashtirilishini anglatadi. Texnologiya fani o‘qituvchisi interfaol ta’lim yordamida o‘quvchilarning qobiliyatlarini rivojlantirish, mustaqillik, mashg‘ulot loyihalarini to‘g‘ri tuza olishi, o‘z-o‘zini nazorat, o‘z- o‘zini boshqarish, samarali suhbat olib borish, tengdoshlari bilan ishlash, ularning fikrlarini tinglash va tushunish, mustaqil, ijodiy, tanqidiy fikrlash, muqobil takliflarni ilgari surish, fikr-mulohazalarini erkin bayon qilish, o‘z nuqtai nazarlarini himoya qilish, muammoning yechimini topishga intilish, murakkab vaziyatlardan chiqa olish kabi sifatlarni shakllantirishga muvaffaq bo‘ladi. Eng muhimi, interfaol talim texnologiyalarini qo‘llash orqali mehnat talimi o‘qituvchisi o‘quvchilarning aniq ta’limiy maqsadga erishish yo‘lida o‘zaro hamkorlikka asoslangan harakatlarini tashkil etish, yo‘naltirish, boshqarish, nazorat va tahlil qilish orqali xolis baholash imkoniyatini qo‘lga kiritadi. Mehnat talimi jarayonining interfaol talim texnologiyalariga asoslanishi bir qarashda nihoyatda oddiy, sodda, hatto “bolalar o‘yini” kabi taassurot uyg‘otadi. Biroq, bunda o‘qituvchining ma’lum darajada quyidagi omillarga ega bo‘lishi talab qilinadi. Interfaol ta’lim samaradorligini ta’minlovchi asosiy omillar: Ish tajribasi, metodik malaka, tayanch pedagogik-psixologik bilimlar, tashkilotchilik qobiliyati, didaktik vositalar (axborot, tarqatma materiallar, dars jihozlari)ga ega bo‘lish, o‘quvchi va o‘quvchilar guruhi o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarning ishonch va hurmatga asoslanishi, o‘quvchi va o‘quvchilar guruhining o‘zaro hamkorlikka erisha olishi, ta’lim jarayonida demokratik g‘oyalarning ustuvor o‘rin tutishi, axborotlarni taqdim etishda xilma-xil metod, vositalarning samarali, o‘rinli, maqsadga muvofiq va o‘zaro moslikda qo‘llashga erishish. Texnologiya fani dars jarayonlarida interfaol talim texnologiyalariga asoslangan ta’limiy harakatlar quyidagi shakllarda tashkil etiladi:
• individual;
• juftlik;
• guruh;
• jamoa bilan ishlash.
Ko’p hollarda texnologiya fanida sinfdan tashqari (to’garak mashg’ulotlari)da har bir o’quvchiga individual yondashish samarali natija beradi. Interfaol talim texnologiyalarini qo‘llash jarayonida o‘quvchilar quyidagi imkoniyatlarga ega bo‘ladi: guruh yoki jamoa bilan hamkorlikda ishlash, tengdoshlari orasida o‘z g‘oyalarini erkin bayon qilish, bilimlarini hech qanday ruhiy to‘siqlarsiz namoyish etish, muammoni hal qilishga ijodiy yondashish, guruh yoki jamoadoshlari bilan ruhiy yaqinlikka erishish, o‘z ichki imkoniyat va qobiliyatlarini to‘liq namoyon qila olish, fikrlash, fikrlarni umumlashtirish va ular orasidan eng muhimlarini saralash, o‘z faoliyatini nazorat qilish va mustaqil baholash, o‘z imkoniyatlari va kuchiga ishonch hosil qilish, turli vaziyatlarda harakatlanish va murakkab vaziyatlardan chiqa olish ko‘nikmalarini o‘zlashtirish. Interfaol ta’limning asosiy belgilari: ko‘p fikrlilik, suhbat (dialog), fikrlashga asoslangan faoliyat, g‘oyalarning yaratilishi (ilgari surilishi), tanlash imkoniyatining mavjudligi, muvaffaqiyatli vaziyatlarni hosil qilish.