International Journal of Finance and Digitalization www.ijfd.uz
ISSN: 2181-3957
Vol. 2 Issue 01, 2023
International Journal of Finance and Digitalization
Email: ijfduz@gmail.com
o‘z o‘rnida eng muhim ma’lumotlar har qanday investor uchun suv va havodek
zarurdir.
Adabiyotlar tahlili Bu kabi axborotlarni yuqori aniqlikda iqtisodiy bashorat qilish uchun bizga
Edward Altmanning Altman Z-score modeli qo‘l keladi. U 1968 yilda nashr etilgan
bankrotlikni bashorat qilish uchun Altman Z-scoreni ishlab chiqqani bilan
mashhur. Altman's Z orqali firmaning yaqinlashib kelayotgan bankrotligini
bashorat qilish uchun ishlatiladigan eng mashhur, statistik bashoratli modellardan
biridir[1].
Edvard Altman, moliyaviy iqtisodchi va Nyu-Yorkdagi Stern biznes
maktabining professori. Z-Score 1980-yillarning oʻrtalaridan boshlab auditorlar,
boshqaruv hisobchilari va maʼlumotlar bazasi tizimlari tomonidan qabul qilingan.
Garchi, Altman dastlab Z-Scoreni ishlab chiqaruvchi firmalarning kichik namunasi
asosida ishlab chiqqan bo‘lsa-da, ba'zi tadqiqotlar ba'zi o‘zgartirishlar bilan
sog‘liqni saqlash kabi boshqa sohalarda foydali ekanligini ko‘rsatadi [2].
Altmanning Z-Score formulasi kompaniyaning moliyaviy holatini o‘lchash
va kompaniyaning ikki yil ichida bankrot bo‘lish ehtimolini tashxislash uchun
ishlatiladigan ko‘p o‘lchovli formuladir. Altmanning Z-ni o‘rganish aralash
natijalar berdi va so‘nggi adabiyotlar XX asr o‘rtalarida ishlab chiqarish
firmalarida sinovdan o‘tgan formula bugungi bozorda foydalimi yoki yo‘qmi
degan savolga javob berdi.
Z-Score moliyaviy tanglik va kelajakdagi bankrotlikni bashorat qilish uchun turli
xil buxgalteriya nisbatlari va bozor narxlari ma'lumotlaridan foydalanadi[4].
Z-Score samaradorligini o‘lchash bo‘yicha tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki,
model 80% dan 90% gacha ishonchlilikka ega. Altmanning tenglamasi bankrot va
bankrot bo‘lmagan firmalarni ajratishda juda samarali foydalaniladi va ko‘plab
investitsiya menejerlari tomonidan investitsiya strategiyalari va boshqaruvida
foydalaniladi. Altmanning modellari butun dunyo bo‘ylab bank muassasalari
tomonidan o‘zlarining kredit portfellarini to‘lamaslik ehtimolini aniqlash uchun
ishlatilgan[6].