International Journal of Finance and Digitalization

X4 = Bozor kapitallashuvi ÷ Jami majburiyatlar 

Bozor kapitalining jami majburiyatlarga nisbati to‘lovga layoqatsizlik xavfini 
hisobga olgan holda kapitalning bozor qiymatining potentsial pasayishini 
o‘lchaydi. Shunday qilib, uning majburiyatlariga nisbatan past bozor kapitali 
kompaniyaning istiqboliga nisbatan zaif bozor kayfiyatini aks ettiradi 
X5 = Sotish ÷ Jami aktivlar 
• Savdolarning jami aktivlarga nisbati kompaniya aktivlari bazasiga nisbatan ishlab 
chiqarilgan sotishni o‘lchaydi. Shunday qilib, yuqori foiz daromad olishda ko‘proq 
samaradorlikni anglatadi (va qayta investitsiyalarga bog‘liqlikning kamayishi 
tufayli yuqori rentabellik). 
"Jami aktivlar" ko‘rsatkichi uchun har qanday nomoddiy aktivlarni istisno 
qilish tavsiya etiladi. 
Ommaviy ishlab chiqarish kompaniyalari uchun mo‘ljallangan original z-
score formulasi quyida ko‘rsatilgan: 
Altman Z- score = (1,2 × X1) + (1,4 × X2) + (3,3 × X3) + (0,6 × X4) + (0,99 × 
X5) 
Yuqoridagi formula Altman z-balining eng keng tarqalgan variantidir, 
garchi har bir model ballga ta'sir qiluvchi turli o‘zgaruvchilar va tortish 
tizimlaridan iborat bo‘lsa-da. 

---

 
 
 
 
International Journal of Finance and Digitalization 
www.ijfd.uz
ISSN: 2181-3957 
Vol. 2 Issue 01, 2023 
International Journal of Finance and Digitalization 
Email: [e-mail]
Kompaniyalarning faoliyat turlariga qarab modelning eng muqobil 
variantini tanlash va tushunish juda muhimdir. Bugungi kunda O‘zbekistonda turli 
faoliyat yo‘nalishlariga ega bo‘lgan kompaniya va aksiyadorlik jamiyatlari faoliyat 
olib bormoqda. Ularning bankrotlik darajasini hisoblashda ham to‘g‘ri formuladan 
foydalanish talab etiladi.
Shunday qilib, tahlil qilinayotgan kompaniya uchun eng mos modelni tanlash 
(shuningdek, modelning cheklovlarini tushunish) juda muhimdir. 
Malumot uchun, quyida boshqa keng tarqalgan model o‘zgarishlari uchun 
formulalar keltirilgan: 
• Xususiy ishlab chiqarish kompaniyalari → 
Z-Score = 0,717 × X1 + 0,847 × X2 + 3,107 × X3 + 0,42 × X4 + 0,998 × X5 
• Umumiy noishlab chiqarish xizmatlari kompaniyalari →
Z-Score = 6,56 × X1 + 3,26 × X2 + 6,72 × X3 + 1,05 × X4 
• Rivojlanayotgan bozor (aksionerlik kompaniyalar) kompaniyalari →
Z-Score = 3,25 + 6,56 × X1 + 3,26 × X2 + 6,72 × X3 + 1,05 × X4