Investitsiya loyihalari tahlili

Yakuniy m ahsulot iste’m olchilari 
- yuridik va jism oniy shaxslar 
b o ’lib, 
m ahsulot sotib 
oluvchilari 
va 
foydalanavchilaridir, 
ishlab 
chiqarilayotgan m ahsulot va k o ’rsatilayotgan xizm atlarga talablam i 
belgilab unga talabni shakllantirishadi. Loyiha harajatlari iste’m olchilar 
vositalari hisobiga qoplanadi va loyihaning barcha ishtirokchilari foydasi 
shakllanadi.
Loyihaning boshqa ishtirokchilari. 
Loyihani am alga oshirishga 
loyiha m uhitining boshqa tom onlari ham ta ’sir k o ’rsatib, ular loyiha 
ishtirokchilari b o ’lishi ham m um kin, bu: asosiy ishtirokchilam ing 
raqiblari; loyihani am alga oshirishda iqtisodiy m anfaatlari to ’qnashadigan 
ijtim oiy guruhlar va noiqtisodiy loyiha hom iylari; turli injenerlik 
tashkilotlari, (loyihaga ja lb etilgan) va boshqalar.
1) 
fan sohasi - m aqsadlar, vazifalar, ish va asosiy natijalar y a ’ni 
«loyihani am alga oshirish» uchun nim a qilish kerak? ham da 
uning qulayliklari va m urakkabligi, belgilangan m uddatlari.
2) 
Loyihani am alga oshirish jarayoniga jalb qilingan mulkiy 
aloqalar (nima, qancha turadi va kim ga tegishli?).
3) 
Loyihani 
am alga oshirishning asosiy g ’oyalari 
(qanday 
bajarish?)
4) 
Loyihaning asosiy aktiv ishtirokchilari (kim bajaradi ?)
5) 
Loyihaning asosiy passiv ishtirochilari. (loyiha kim ga tegishli?)
6) 
Loyiha ishtirokchilari ra g ’bati qanday? (tahliliy daromad, zarar, 
xatarchilik va hokazo).
Bu savollarga jav o b topish orqali loyiha ishtirokchilarini aniqlab 
olish mum kin, ularning m aqsadlari, ra g ’bati va o ’zaro m unosabatlarini 
belgilaydi va bu asosda loyihani tashkillash va boshqarish b o ’yicha asosli 
qarorlam i qabul qilishga yordam beradi. Loyiha bilan b o g ’liq m arkaziy 
tushunchalardan biri loyihaning m aqsad va vazifalari hisoblanadi. M aqsad
- bu m a’lum vaqt oralig’ida erishilgan qoniqarli faoliyat natijasi. Vazifa -
bu m iqdoriy m a’lum otlar yoki bu natija param ertlari to ’lanishi bilan 
xarakterlanadigan va belgilangan vaqt oralig’ida erishiladigan faoliyatning
37

---

qoniqarli 
natijasidir. 
Demak, 
agar m aqsadning erishishi 
muddati 
belgilangan va qoniqarli natijaning m iqdoriy xarakteristikalari berilgan 
b o ’lsa, m aqsad vazifaga aylanadi. B undan tashqari shu narsa aniqki, 
m aqsad vazifaga nisbatan um um iyroq kategoriya: unga bir qator 
m asalalarni echish natijasida erishish m um kin. Bundan kelib chiqadiki, 
m aqsadlarni vazifalarga nisbatan tartiblash mumkin. M aqsad - bu 
«loyihaning um um iy vazifasini am alga oshirishning isbotlanadigan natijasi 
va berilgan shartlari». H ar bir loyiha uchun bir qator o ’zaro m aqsadlarini 
qurish mumkin. Bu esa loyiha strukturasi va uning ishtirokchilarini aks 
ettiradi. Loyihaning m aqsadlariga erishish darajasi aniqlash im koniyatlari 
uchun m os o ’lchov (kriteriya)larni tanlash zarur. Bu o ’lchovlar asosida 
loyiha m aqsadlariga erishish m aqsadlarida a l’tem ativ qarorlam i baholash 
m um kin. M aqsadlar loyihaning «yo’l q o ’yilgan qarorlar sohasi»da b o ’lishi 
kerak. B ir m arta shakllantirilgan m aqsadlar o ’zgarmas bir narsa deb 
qaralm asligi lozim. Loyihani am alga oshirish davom ida o ’zgarishlar ta ’siri 
ostida loyiha va olingan oraliq natijalar atrofida loyiha m aqsadlari 
o ’zgarishlarga duchor b o ’lishi m um kin. SHuning uchun m aqsadning 
q o ’yilishini uzluksiz dinam ik jarayon deb qaralib, unda m avjud holatlar 
tendentsiyalar tahlil qilinadi va zarur vaqtda m aqsadlar to ’g ’rilanishi 
mumkin.
Loyihaning m aqsad ta ’rifi, loyihaning natijalari tugash muddati, 
harajatlar 
va 
m aqsadning 
o ’zgarish 
tartibi, 
o ’zaro 
b o g ’liq 
m aqsadlari,ierarxiyasi aniq bir tom onlam a belgilangan shaklda o ’z aksini 
topishi 
kerak. 
Loyihaning m aqsad ta ’rifi 
loyihaning m uhim ligini 
belgilaydi.
M aqsadlarini, loyihaning tarkibi, m aqsadlari loyihani am alga oshirish 
jarayonlarini rejalashtirish va nazorat qilishni aniqlash va tushunib etish 
uchun loyiha strukturasini aniqlash va qurish zarur. Buning asosida turli 
darajada detallashtirish bilan taqdim qilingan loyihaning o ’zaro b o g ’liq 
elem entlari va jarayonlarining jam i tushiniladi. Loyiha strukturasi o ’zining 
turli ishtirokchilari uchun loyihani rejalashtirish va nazorat qilishga zarur 
va etarli b o ’lgan loyihani tarkibiy qism lariga (element, m odul) b o ’limning 
ierarxik shaklini bildiradi.
38

---