Investitsiya tushunchasi va uning mohiyati

YaIM = YaIS *100 / YAMD 1.1 1 – formula


YaTM—yalpi investitsiya me'yori; YalS—yalpi investitsiya summasi; YaMD—yalpi milliy daromad.



Xorijiy investitsiyalarni moliyalashtirish usullari.² 1.1 2-rasm



² Manba : O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami
Real investitsiya asosiy fondlar va aylanma mablagʻlarga investorlar tomonidan qoʻyiladigan barcha turdagi boyliklar. Moliya investitsiyalar — qimmatli qogʻozlar (aksiya, obligatsiya) sotib olishga va bank depozitlariga uzoq muddatga jalb qilingan qiyilmatlar. Intellektual investitsiyalar- mutaxassislarni tayyorlash, tajriba, ilmiy tekshirish, litzensiya va nou-xou berish, avtorlik huquqi va boshqalar.
Investitsiyalar kim tomonidan kiritilishiga qarab 2 turga boʻlinadi: Ichki investitsiyalar.
Tashqi investitsiyalar.

Ichki investitsiyalar — mamlakat hududida ichki investorlar tomonidan amalga oshiriladigan investitsiyalar hisoblanadi. Tashqi investitsiyalar — foyda olish maqsadida chet el investorlari tomonidan boshqa davlat iqtisodiyotiga qo'yiladigan investitsiyalardir.

Investitsiyalash nuqtai nazaridan investitsiya loyihalarini tanlab olish va amalga oshirish uslubiyoti va uslubiyotini ishlab chiqish masalalari g’oyat
kerak. Jahon amaliyotida faqat hayotiy muhim loyihalarni amalga oshirish zarurligini ko’rsatadigan va keng tarqalgan investitsiya loyihalari siklik kontseptsiyasi mavjud.
Investitsiya loyihalari tsikli kontseptsiyasi loyihalarni tasniflashni, ularni boshqarish zarurligini nazarda tutadi. Loyihalarni boshqarish uslubiyotining
«loyiha tsikli kontseptsiyasi» va «loyiha tahlili» ko’rinishlarida keng tarqalgan. Ushbu kontseptsiyalar investitsiyalarning mazmun va mohiyatidan kelib chiqqan holda pul oqimlarini vaqtli qiymati kontseptsiyasi tashkil bo’ladi.

Loyihalarning ko’lami, strukturasi, resurslari, qiymati va boshqalarga qarab ularni boshqarishning maxsus usullariga ehtiyoj ortib boradi. Boshqarish aslida qo’yilgan maqsadlarga erishish vazifasini, loyihani amalga oshirish

muammolarini bartaraf qilish, huquqlar va mas`uliyatlarni jamlash vazifalarini ko’zlaydi. iqtisodiyotlarning globallashuvi va integratsiyalashuvi, loyihalarni amalga oshirishda chet ellik sheriklar, turli sub`ektlar, moliya institutlarining ishtirok etishi, ular harakatlarini va faoliyatlarini muvofiqlashtirishni talab etadi. Faoliyatning muvofiqlashtirilmasligi loyihani amalga oshirishda muvaffaqiyatsizliklarga, kapitalni yo’qotish riskining ku-chayishiga olib kelishi mumkin. Investitsiyalar xususida qarorlar qabul qilishda, investitsiya loyihalarini baholash, tanlash va amalga oshirishning ilmiy asoslangan uslubiyoti va uslubidan foydalanish masalasi muhim hisoblanadi. iqtisodning globallashuvi va integratsiyasining kuchayishi, investitsiya jarayoniga chet ellik sheriklar, ko’p ukladli iqtisodiyot sohiblari va xalqaro moliya institutlarining jalb qilinishi, ular faoliyatini uyg’unlashtirishning kuchaytirilishini talab qiladi.
Investitsion loyiha turli investitsiya faoliyatlarini rejalashtirish, tahlil etish, baholash va ulardan foydalanish uslubini qo’llashga imkon beradi. Rejalashtirish, hujjatlashtirish, tahlil va baholash uslubiyoti esa investitsiya imkoniyatlarini taqqoslashga imkon beradi. Investitsiya loyihasi o’zining sifat- tavsiflariga ega. Ulardan quyidagilarni qo’rsatish mumkin:

• 
  o’zining maxsus maqsadlariga egaligi;
  
• 
  maxsus faoliyat uchun boy bo’lmagan resurslarni taqsimlashni talab etishi;
  
• 
  hozirgi xarajatlar evaziga daromadlarning kelajakda kutilishi;
  
• 
  pirovard natijada investitsiyalarni yaratishning nazarda tutilishi;
  
• 
  o’zining yagonaligi, noyobligi tufayli muayyan miqdordagi resurslarni talab qilishi;
  
• 
  chet ellik agentlarning, investorlar mablag’larining, kreditlarining jalb etilishi
  

• 
  xarajatlarni oqilona ishlatishini talab etishi;
  
• 
  aniq va noaniq risklar bilan to’qnashishi bilan farqlanib turadi. Yuqorida ko’rsatib o’tilgan va boshqa tavsiflardan kelib chiqqan holda
  

investitsiya loyihasiga muayyan ishlab chiqarish quvvatlariga kelajakda alohida turdagi samaralar keltirishi zarur bo’lgan, aniq belgilangan tadbirlar yo’li bilan resurslarni investitsiyalash bo’yicha takliflar to’plami tarzida ta`rif berish mumkin.